Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Tysdag la regjeringa fram ei distriktsmelding med nytt mål. I staden for å jobbe for å halde oppe hovudtrekka i busetnadsmønsteret i distrikta, som tidlegare regjeringar, skal målet framover vere å snu folketalsutviklinga i distrikta frå nedgang til auke.

Dag og Tid har snakka med kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik (Sp).

– Kva tidsperspektiv har de for å få til ein auke?

– Vi har ikkje sett nokon konkret dato, men det er ein tydeleg ambisjon frå vår side at folketalet i distriktskommunane skal auke. Noko som er gledeleg, er at tal frå i fjor også syner at mange distriktskommunar hadde folketalsauke. Det kjem i stor grad av at mange flyktningar frå Ukraina vart busette i distriktskommunar, men det handlar også om ny vekst og positiv utvikling mange stader.

– Gjennom dei fem åra før i fjor gjekk folketalet likevel ned i 200 av dei minst sentrale kommunane rundt om i landet, og i meldinga vert det forklart med lågare innvandring, færre fødslar og ei sentraliserande flytting. Kor realistisk er det å få til auke mot desse større trendane?

– Det er både realistisk og naudsynt. Det er heller ikkje slik at trendar går i ei rett line over tid. Etter pandemien har vi sett at fleire er interesserte i å busetje seg i eller i større grad enn før jobbe frå ein distriktskommune. Nokre av dei store industriutviklingane som er på gang no, skjer òg i distriktskommunar. Det gjev stor framtidstru.

– Fiskeindustrien, som i høgste grad er ei distriktsnæring, er heilt avhengig av utanlandsk arbeidskraft, i nokon grad også av å fly inn folk til å gjere jobben. Korleis skal de syte for at nye industriarbeidsplassar i distrikta fører til auka busetjing?

– Noko av det viktigaste svaret på det, er å bidra til heilårsarbeidsplassar, gjennom å kombinere arbeid i ulike næringar eller strekkje sesongen der det er snakk om sesongarbeid. Lokalsamfunn som gjer det, som Båtsfjord, til dømes, har i større grad klart å få til busetjing. Mange av dei som jobbar i fiske og fiskeindustrien i Båtsfjord, kjem frå andre land, men ved å tilby dei heilårsarbeidsplassar bidreg dei i større grad til ringverknader og til å byggje lokalsamfunn.

– Innvandringa til Noreg er lågare no enn i tiåret etter EU-utvidinga austover. Klarar vi å auke folketalet i distrikta utan auka innvandring framover?

– Det er det absolutt høve til. Og som sagt ser vi at mange lokalsamfunn klara å få til vekst og utvikling utover innvandring også i dag. Vi er opptekne av å understøtte dei gode lokale initiativa som finst, og leggje til rette for at folk skal kunne bu i distrikta i framtida.

– De vil leggje fleire statlege arbeidsplassar til distriktskommunar. Er det då snakk om kommunar i det som vert omtalt som sentralitetsklasse 6 – altså dei minst sentrale kommunane, der folketalsutviklinga er særleg krevjande – eller fyrst og fremst i meir sentrale distriktskommunar, med lågare sentralitetsklasse?

– Vi er opptekne av at kommunar i alle sentralitetsklassar frå 3 til 6 òg skal vurderast ved etablering av omlokalisering av statlege arbeidsplassar. Vi har alt lagt fem stillingar i tilsynsrådet for kriminalomsorga til Vardø, som ligg i sentralitetsklasse 6.

– Kor mange statlege arbeidsplassar er det realistisk å flytte ut?

– Vi har ikkje sett noko måltal, men vi seier at det ved nyetablering eller omlokalisering skal gjerast ei konkret vurdering som inkluderer lokalisering i ein av dei mindre sentrale kommunane. I tillegg seier vi at vi i utgangspunktet vil ha lokalisering utanfor Oslo og dei store byane. Men det må gjerast konkrete vurderingar i kvart enkelt tilfelle og for kvar enkelt verksemd.

– De vil òg gje kommunane meir fridom i arealpolitikken. På kva måte skal det kunne snu folketalsutviklinga?

– I dag opplever mange kommunar at dei har for lite handlingsrom til å leggje til rette for bustadbygging og næringsutvikling i områda dei sjølv meiner er best til det. Så arealpolitikken er viktig for å leggje til rette for ny vekst og sterkare utvikling i delar av landet. Vi vil òg bidra til meir aktiv bustadpolitikk og tiltak for bustadbygging, pluss auka tempo i utbygginga av høghastigheitsbreiband til alle, noko som er avgjerande for at bedrifter skal etablere seg og folk skal kunne jobbe frå distrikta.

– Både matjorda, ulike naturtypar og naturmangfaldet er under press fleire stader. Er det då så lurt å gje kommunane meir fridom i arealpolitikken?

– Vi skal ta vare på matjorda og viktige natur- og miljøkvalitetar, men det er ikkje det same som å seie at det generelt sett ikkje kan byggjast i 100-metersbeltet i strandsona eller i randsona rundt tettbygde strøk eller fjellområde. Vi vil ha ei større differensiering her. Eg var i fjor i Kvinnherad, som har mykje strandline, og der er det klart at det er fullt mogleg å kombinere det å ta vare på viktige natur og miljøkvalitetar samstundes som ein også byggjer ut i strandsona. Difor signaliserer vi at det må verte større handlingsrom for kommunane til å gjere dei gode vurderingane lokalt, både for å ta vare på natur- og miljøkvalitetar og for å kunne leggje til rette for auka bustadbygging og næringsverksemd.