Republikanske kandidatar har nesten slutta å snakke om skattekutta frå 2017, den einaste verkeleg viktige lovendringa partiet har fått gjennom under Donald Trump. Skrytereklamane om den nye skattelova er knapt å sjå lenger. Men Koch-brørne – iherdige forkjemparar for skattekutta og blant dei som tener mest på dei – har ikkje gjeve opp (Charles og David Koch eig industrikonsernet Koch Industries, red. merk.). Det siste trekket deira er å bruke 20 millionar dollar på å rekruttere ein hær av seljarar som går frå dør til dør for å fortelje veljarane at skattekutta ikkje var ei gåvepakke til dei rike med små vinstar for arbeidarar flest.

Men dei har eit problem: Den allmenne oppfatninga av kven som tener på skattekutta og kven som ikkje gjer det, er korrekt. Det poenget vart tydeleg understreka da Apple nyleg gjorde eit stort tilbakekjøp av sine eigne aksjar.

For ordens skuld: Ideen om at eit stort skattekutt for selskapa, som var hovudelementet i den nye skattelova, på sikt kan kome arbeidarane til gode, er ikkje heilt absurd. Men nøkkelorda her er «kan» og «på sikt».

Slik legg tilhengarane av skattekutta fram denne forteljinga: USA er del av ein global kapitalmarknad der kapitalen flyt dit han gjev den største avkastninga etter skatt. Ved å kutte skattane har Trump og hans allierte gjeve selskap eit insentiv til å investere i USA. Investeringane kjem til å auke produksjonskapasiteten, drive opp etterspurnaden etter arbeidskraft og dermed føre til høgare løner.

Og ei lita stund såg Apple ut til å følgje dette manuset. I januar fortalde selskapet at det ville flytte heim til USA storparten av dei 252 milliardane dollar i kontantar som selskapet hadde plassert i andre land.

Men kva vil det seie å «flytte pengar til USA»? Apple hadde ikkje ein enorm Onkel Skrue-binge med gull i Irland som kunne lastast om bord på eit skip og sendast heim. Selskapet har digitale fordringar – nokre nullar og eittal på ein dataserver ein stad – med ein merkelapp der det før stod: «Desse pengane er i Irland.» No har Apple endra merkelappen slik at det i staden står: «Desse pengane er i USA.» Kva er skilnaden?

Vel, det endrar skattepliktene til selskapet overfor styresmaktene i USA og Irland, som var poenget med endringa. Men det er òg den einaste endringa.

Det som ville føre til ein skilnad, var om Apple valde å bruke meir pengar på verkelege ting: å tilsetje fleire arbeidarar, setje opp nye bygningar, installere meir utstyr. Men selskapet gjer ikkje noko av dette. I staden fortalde Apple sist veke at selskapet kjøper attende eigne aksjar for 100 milliardar dollar. Det er bra for aksjeeigarane, men spelar inga rolle for arbeidarane. Mange andre selskap gjer det same.

Og sjølv om mange amerikanarar har nokre aksjar, er det aller meste av aksjeverdiane i hendene på ein liten, rik minoritet. 10 prosent av befolkninga eig 84 prosent av aksjemarknaden. Så oppfatninga av at dette i hovudsak er eit skattekutt for dei rike, er rett. Men kvifor kjem ikkje fordelane av skattekutta arbeidarane til gode?

Eitt svar er at sjølv om den positive versjonen av skattekuttforteljinga viser seg å slå til på lang sikt, ville det ta mange år med ekstremt store investeringar for å få ein auke i produksjonskapasiteten som kunne drive fram ein vesentleg lønsauke. Eit anna svar er at den globale kapitalmarknaden slett ikkje er så global. Investeringsverda er framleis langt frå flat. USA er ein stor økonomi, og sjølv på lang sikt kan ikkje landet tiltrekkje seg slike kapitalmengder som skattekuttentusiastane ser for seg, utan å tilby vesentleg større avkastning – og det tyder meir til aksjeeigarane og mindre til arbeidarane.

Og på eit djupare plan kan det vere at skattekuttentusiastane har ei fullstendig utdatert forståing av kor profitt kjem frå.

Ifølgje folka til Trump og høgreorienterte tenkjetankar som Tax Foundation er fortenesta til selskapa ei avkastning på fysisk kapital – på murstein og mørtel og maskiner. Reduser skattane, så vil selskapa skaffe seg meir fysisk kapital, auke konkurransen om arbeidskrafta, og fortenesta vil minke medan lønene vil auke.

Men Apple er ikkje slik i det heile. Fortenesta til selskapet kjem frå marknadsposisjonen til Apple – varemerket, om du vil. Det spelar inga rolle om du meiner selskapet fortener rolla si som nestenmonopolist eller ikkje. Det viktige er at posisjonen til Apple lèt selskapet krevje så høge prisar som marknaden toler, temmeleg uavhengig av produksjonskostnadene. Om Trump senkar skattenivået, får Apple behalde meir av fortenesta si. Men selskapet har framleis ikkje noko verkeleg insentiv for å endre åtferd ved til dømes å byggje nye Apple-utsal. Det berre tek dei ekstra pengane og sit på dei, eller gjev dei til aksjeeigarane sine gjennom tilbakekjøp.

Og for tida er mange av storselskapa i USA litt som Apple. Ikkje alle, det er framleis selskap som har det meste av verdien sin i ting dei eig, til dømes transportselskapa. Men profitt som ikkje er knytt til fysisk kapital, er eit veksande fenomen. Og når du senkar skattane for selskap som Apple, er det ingen grunn til å tru at arbeidarane skal få sin del av vinsten, ikkje eingong på lang sikt.

Same kor mykje Koch-brørne brukar på å overbevise deg om noko anna, er konklusjonen denne: Det som ser ut som ei stor gåvepakke til rike investorar, er faktisk ei stor gåvepakke til rike investorar.

Einerett: New York Times /
Dag og Tid
Omsett av Per Anders Todal
Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.