Eva Aalberg Undheim

eva@undheim@nationen.no

– Sjølv om dei fleste, også i opposisjonen, fordømmer militærkuppet, skin det gjennom at dei er glade for at det er slutt på Mugabe-tida. Håpet er at dette går over på få dagar.

Det seier forskar Elling Tjønneland ved Christian Michelsens Institutt (CMI) etter at militæret i Zimbabwe natt til onsdag tok makta i landet og sette den 93 år gamle presidenten Robert Mugabe i husarrest.

Den tidlegare frigjeringsleiaren har styrt regjeringa i Zimbabwe i 37 år, og gått frå å vere ein populær leiar til å verte ein despot.

– Det byrja å gå utforbakke for Zimbabwe frå slutten av 90-talet. Noko av grunnen låg utanfor landet, i den internasjonale økonomiske politikken, men det hadde også å gjere med ein mann som ikkje takla motgang og alternative meiningar. No byrjar han også å plagast av alderdomssvekking, og ser ikkje at teppet forsvinn under beina på han, seier Tjønneland.

Vil verne grunnlova

Dramatikken bygde seg opp etter at Mugabe avsette visepresident Emmerson Mnangagwa saman med fleire allierte. Hærsjefen og fleire tonegjevande generalar tok til motmæle, men vart då sjølv møtte med krass kritikk, seier Tjønneland.

Tjønneland nølar ikkje med å kalle maktovertakinga eit kupp, sjølv om militæret sjølv nektar for det. Han trur derimot det vil sitje langt inne for kuppmakarane å setje grunnlova til side, også med tanke på omdøme utanlands.

– Dei prøvar no å få til ei regimeendring som er forankra i grunnlova. Nøkkelen til det er at statsoverhovudet samarbeider. Det som går å tenkje seg, er at den nyleg avsette visepresidenten vert gjeninnsett som visepresident av Mugabe sjølv, eller at han på partikongressen i desember vert valt til ny presidentkandidat for partiet. Ein kan også tenkje seg at Mugabe går friviljug for å unngå å miste andlet, og let visepresidenten ta over. Men dersom Mugabe ikkje vil gå med på noko av dette, har dei forsiktig sagt eit problem, seier han.

– Kva kan skje då?

– Alt kan skje om det ikkje vert ei politisk løysing innan kort tid. Folk kan mobiliserast til demonstrasjonar i gatene, men det er ikkje sikkert. Mange tidlegare Mugabe-tilhengjarar ser nok skrifta på veggen for han. Tenkjer dei seg då å ha ei politisk framtid, må dei sjå på høva for å finne ei anna løysing.

– Har ressursane

Det finst ikkje væpna militsar eller opprørsgrupperingar i Zimbabwe, ifølgje Tjønneland.

– Mi kvalifiserte gjetting er at sjølv om det kan verte politiske motreaksjonar mot det som no skjer, er det vanskeleg å sjå at det skal skje i form av væpna opprør.

– Kva trur du vert løysinga?

– Mykje avheng av kva som kjem til å skje dei neste timane og dagane, men ting tyder på at den avsette visepresidenten på eitt eller anna vis kjem til å stå fram som Zimbabwes nye leiar.

– Kva føresetnad har Zimbabwe for å reise seg att?

– Det var eit land der økonomien gjekk godt, og dei har mykje naturressursar i landbruk og gruver, til dømes. På 90-talet vart fleire også høgt utdanna. Seinare har det meste brote saman, men ressursane ligg jo der, så dersom dei klarar å få organisert seg slik at dei byrjar å produsere att, så har dei eit fundament. Ein føresetnad for det er likevel politisk stabilitet, og at du har eit regime som er oppteke av å få hjula i gang att. Og det er ikkje noko Zimbabwe klarar på eiga hand. Det må mykje hjelp til frå omverda.

– Det er ingen snarveg ut av elendet for Zimbabwe, så slik sett er eg ikkje altfor optimistisk. På ei anna side ser vi no slutten på 37 år med Mugabe. Uansett kva som skjer, vil det politisk sett verte betre, seier Tjønneland.