Koranbrenning

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Ein månad etter at både Danmark og Sverige varsla tiltak mot dei mange koranbrenningane landa har vore åstad for den siste tida, har den danske regjeringa no lagt fram eit lovforslag som kriminaliserer koranbrenning i dansk ålmente.

Koalisjonsregjeringa av partia Socialdemokratiet, Venstre og Moderaterne har fleirtal i Folketinget og kan ifølgje den danske nyhendenettsida Altinget òg kome til å få støtte frå det grøne partiet Alternativet og frå Radikale Venstre. Det er såleis venta at forslaget kjem til å verte vedteke nokså raskt etter at Folketinget trer saman att i oktober.

Noko breitt politisk fleirtal får det likevel ikkje. Dei sju andre opposisjonspartia i Folketinget har gått imot tiltak mot koranbrenning og samla seg bak ei fråsegn om at «valdsmannens veto ikkje skal gjelde og ikkje skal setje rammene for dansk politikk og dansk demokrati».

Ifølgje politisk kommentator Erik Holstein i Altinget vert det likevel vanskeleg å få endra loven att seinare, sjølv for eit nytt politisk fleirtal.

– Parti både til høgre og til venstre er imot lovforslaget, men dersom ein aktivt gjer det om igjen og tillèt koranbrenning, kjem det truleg til å verte sett som ein provokasjon frå den danske staten og medføre internasjonal krise.

Han seier forbodet har problematiske følgjer – både på kort og på lang sikt.

Kan få to år fengsel

Det regjeringa har føreslege, er å utvide ein paragraf i straffeloven som i dag mellom anna forbyr brenning av andre lands flagg, til også å omfatte forbod mot såkalla «utilbørlig behandling av en gjenstand med vesentlig religiøs betydning for et trossamfunn».

Paragrafen ligg i lovkapittelet om rikstryggleiken, og det er også rikstryggleiken regjeringa held fram som kjernen i og motivasjonen bak lovforbodet: Koranbrenningane har medført auka terrortrugsel mot Danmark og sett landet i ein vanskeleg og utrygg situasjon.

Forbodet gjeld ifølgje ordlyden både handlingar på offentleg stad og handlingar som med intensjon vert spreidde i ein vidare krins, og det er føreslege ei strafferamme på opp til to års fengsel for den som bryt loven.

Den danske regjeringa presiserer at lovforslaget vil gjere det straffbart å brenne både Bibelen og Koranen, men omfattar ikkje verbale eller skriftlege ytringar, som til dømes karikaturar og teikningar.

Slik Holstein ser det, inneber endringane i praksis likevel ei gjeninnføring av blasfemiparagrafen, som danske politikarar avskaffa så nyleg som i 2017.

– Etter blasfemiparagrafen kunne ein verte straffa for å håne religionar, inkludert for teikningar. Men paragrafen var gamal og vart ikkje handheva. Det nye lovforslaget er mindre vidtgåande i ordlyden, men det fører oss tilbake til det som var den faktiske rettstilstanden før 2017. Det forbyr håning av fysiske eksemplar av religiøse symbol, og det var det einaste som var att av blasfemiparagrafen i praksis på slutten, seier han.

Grenser og testing

Ei hovudinnvendinga mot lovforbodet er at det kan verte vanskeleg å avgrense i praksis.

Holstein syner til at den danske justisministeren ikkje kunne svare då han vart spurd om det å pakke Koranen inn i eit regnbogeflag og leggje han utanfor den iranske ambassaden, var å rekne som «utilbørlig behandling».

– Det kjem til å oppstå mange grensetilfelle. Rasmus Paludan (den dansk-svenske høgreekstreme politikaren som har stått bak fleire koranbrenningar, journ. merk.) har alt sagt han vil prøve ut lovforbodet, og her er det berre fantasien som set grenser, seier han.

Han ser òg føre seg at mange av dei som synest lovforbodet er ein god idé for å stoppe koranbrenning, kjem til å tenkje annleis om det når andre typar handlingar vert råka.

Ei meiningsmåling gjennomført for avisa Politiken og dansk TV2 nyleg synte at over halvparten av danskane var for å forby brenning av heilage skrifter.

– Eg trur grunnen til at mange har uttrykt støtte til eit forbod, er at koranbrenningane er gjennomførte av nokre få ekstremistar og har kome med store kostnader for det danske samfunnet. Men vi har jo òg døme på ein kvinneleg eksiliransk kunstnar som reiv opp ein koran utanfor den iranske ambassaden i protest mot Irans undertrykking av kvinner, og også slike hendingar vert no forbodne, seier han.

«Svart dag»

Ei anna hovudinnvending er knytt til grunngjevinga frå den danske regjeringa om at lovforbodet er eit tryggingspolitisk tiltak etter auka terrortrugsel. Det argumentet er både inkonsekvent og problematisk, slik Holstein ser det.

– Terrortrugselen auka for alvor då Muhammed-teikningane vart trykte. Brukar vi terror som argument, burde vi også ha forbode karikaturar, men det er det jo ingen som meiner at vi skal. Når vi fyrst opnar for terrorargumentet, seier vi jo at trugslar utanfrå får diktere lovene våre, og då er vi på veg ut i ein rutsjebane, seier han.

Dette siste er også Hilde Sandviks hovudargument mot lovforbodet. Sandvik er programleiar i podkasten Norsken, svensken og dansken, og ho skreiv «svart dag i Skandinavia, dette» då forslaget frå den danske regjeringa vart kjent.

– Eit av spørsmåla er jo kva vi tenkjer er konsekvensen på sikt av å forby det som i augneblinken skapar sinne. Kvar sluttar det om vi byrjar å akseptere prinsippet om ufridom, spør ho.

Danmarks utanriksminister Lars Løkke Rasmussen, justisminister Peter Hummelgaard og visestatsminister Jakob Ellemann-Jensen la for ei veke sidan fram forslag om forbod mot koranbrenning.

Foto: Martin Sylvest / Ritzau Scanpix

– Totalt urimeleg

På den andre sida kan ein spørje seg kva alternativ den danske regjeringa har. Koranbrenningane har ført til misnøye og sterke protestar mot både Danmark og Sverige frå fleire hald. FNs menneskerettsråd fordømer koranbrenningane, og Organisasjonen for islamsk samarbeid har i tillegg oppmoda dei 57 medlemslanda til reaksjonar mot Danmark og Sverige. Sjølv EU-kommisjonen har fordømt bølgja av koranbrenningar.

Professor Janne Haaland Matlary ved Universitetet i Oslo meiner ei regjering både kan og bør bestemme at koranbrenning framfor enkeltambassadar ikkje skal vere lov om det motsette er til skade for nasjonale interesser. I eit innlegg i Dagens Næringsliv – eit innlegg som vel å merke handla om koranbrenning i Sverige og korleis det er brukt til å blokkere for Nato-medlemskap – skreiv ho nyleg at det er totalt urimeleg ut frå ein demokratisk tankegang å la ein enkeltborgar, ein koranbrennar, få diktere eit lands tryggingspolitikk.

Sandvik ser annleis på saka.

– Eg skulle ønskje vi ville syne styrke til å halde fast ved det som er moglegheitene og utfordringane ved det liberale demokratiet, ikkje ta fleire steg tilbake. Heilt sidan Sataniske vers-affæren har Vesten synt at vi er viljuge til å fire på prinsippa for valdsmannens veto. Vi demonstrerer i staden at vi har særs svak beredskap for å møte trugsmål mot sjølve grunnverdien i demokratiet. Korleis skal Danmark kunne sjå iranske fengsla dissidentar i augo? Med denne lova har den danske regjeringa samtykt i å dele legitimiteten med Gud og hans sjølvoppnemnde representantar, for å seie det med Gérard Biard, redaktør i Charlie Hebdo.

– Auka terrorfare og trugslar mot land er samstundes noko ei regjering må ta på alvor. Skal ei regjering tillate at nokre få personar og handlingane set eit heilt land i fare?

– Al Qaida har oppmoda til åtak mot Sverige. Det er totalt absurd. Det går ikkje å møte dette pragmatisk. Det handlar ikkje om koranbrenningar, det handlar om kvar fronten skal gå neste gong, seier ho.

Meir sårbart Sverige

I Sverige har det danske lovforslaget heller ikkje fått noka varm mottaking. Magdalena Andersson, som er partileiar for Socialdemokraterna og tidlegare statsminister, har uttalt at det danske lovforbodet gjer Sverige meir utsett enn før.

– Det som skjer når Danmark endrar lovverket, er at vi vert åleine att og i ein sårbar posisjon. Verdas auge kjem til å verte retta mot oss, sa ho under ein pressekonferanse like etter at det danske lovforslaget vart kjent.

Holstein seier følgjene for Sverige er eit argument mot det danske lovforbodet i seg sjølv.

– Den svenske regjeringa kjem ikkje til å få fleirtal for eit liknande inngrep, og situasjonen er alt meir kritisk for Sverige i og med at Nato-medlemskapen framleis står på spel, seier han.

Sandvik ser ikkje vekk frå at det danske lovforbodet kjem til å få følgjer for andre land òg.

– Vi er i ein situasjon i dag der fleire land vender seg mot Vesten. Brics-koalisjonen vert utvida, kampen om den multipolare verdsordenen hardnar til, Organisasjonen for islamske land styrkjer posisjonen sin, og nye alliansar oppstår. Presset kjem til å auke suksessivt, seier ho.