Dei første teikna til rust på Macrons jarnhand
Han er ung. Han er vakker. Han er slank. Han er stilig.
Han er sosialt liberal, men økonomisk konservativ.
Den franske presidenten Emmanuel Macron og den britiske statsministeren Theresa May då dei heldt pressekonferanse saman i Sandhurst 18. januar i år.
Foto: Stefan Rousseau / Reuters /NTB scanpix
Alltid når nokon freistar overtyde meg om at det liberale demokratiet er i krise, og at populistiske demagogar og eldsprutande tyrannar tek over verda, viser eg til den talentfulle Monsieur Macron. Dersom Marine Le Pen hadde vunne fjorårets presidentval i Frankrike, kunne tesen om demokratisk krise hatt eit visst truverd. Men Macron knuste henne og vann to tredjedelar av røystene i den andre valomgangen.
Mannen har visseleg gallisk bravur. For eit par veker sidan gjorde han ein visitt i det brexiterande Storbritannia med det for auget å elde opp frankofilien i London-eliten. I forkant av visitten kom han med eit overtydande tilbod: lån av Bayeux-teppet. Det var, skreiv ein oppglødd Martin Kettle i The Guardian, «ein historisk kulturgest på linje med Egypts bortlån av Tutankhamon-skattane for ein generasjon sidan». Men det var òg, åtvara han vagt, ein koda diplomatisk bodskap: «Ille ting kan hende om ein nasjon ikkje held lovnadene sine til naboane» – og «England vinn ikkje alltid».
Dei siste vekene har den franske presidenten vore overalt. For snart tre veker sidan var han i Kina. Førre månad vitja han Algerie, Qatar og Niger. Han er like aktiv i diplomatiet i Midtausten og Afrika som i Europa. Og overalt ser vi kombinasjonen av det Napoleon kalla «jarnhand i ein fløyelseshanske». Med Thomas Carlyles ord er han «mild i tale og framferd, men med ein ubøyeleg hardleik når han befaler».
Vi såg nett den kombinasjonen i Storbritannia for eit par veker sidan. Ved militærakademiet Sandhurst annonserte Macron på venskapleg vis engelsk-fransk samarbeid i Mali og Estland. Men når det galdt brexit, kjende vi jarnneven. Dersom Storbritannia ønsker tilgjenge til den indre marknaden, sa Macron, må landet halde fram med å betale til EU-budsjettet og godta europeisk jurisdiksjon. Som han sa det: «Be my guest» – og alle brexitarar veit at det tyder: «Be Norway». Alternativet, sa han, ville vere ein avtale «meir lik situasjonen til Canada».
Har då Frankrike omsider – etter det pinlege mellomspelet med François Hollande – funne ein ny Napoleon, eller i det minste ein ny Charles de Gaulle? Sjølv om Macron ikkje på langt nær er ein militær, hadde han ein opptur i fransk politikk som gjekk i ein Bonaparte-liknande fart: ein énarque – det vil seie uteksaminert frå eliteinstitusjonen Ecole Nationale d’Administration; embetsmann i finanstilsynet, ei avdeling av finansdepartementet; bankmann i den franske greina av investeringsbanken Rotschild; den yngste finansministeren sidan Valéry Giscard d’Estaing; og så, i ein alder av 39, president.
Det var sikkert ein medviten allusjon til «La Marseillaise» i Macrons val av namn på det nye politiske partiet han mana fram frå ingenstad: La République En Marche! (Og marsjere gjorde det, rake vegen til fleirtal i nasjonalforsamlinga sist juni.)
Endatil mannens kjærliksliv liknar noko frå den franske forfattaren Stendhal. Då Macron var 15, forelska han seg i ei av lærarane sine, Brigitte Auzière, som var 24 år eldre og gift, med tre born. For å få slutt på forholdet forviste foreldra han til Paris. Det hjelpte ikkje. Paret gifta seg i 2009.
Kvar normal mann over 40 ønsker sjølvsagt at Macron skal mislukkast. Det var ein kort augneblink av von då populariteten hans sokk i fjor haust, men han har seinare klatra til over 50 prosent, sørgjeleg nok for alle han har overgått.
Den einaste trøysta eg kan tilby, er at den franskmannen Macron liknar mest på, ikkje er ein keisar eller general, men ein annan president som freista regjere frå sentrum. Om han er den politiske arvingen til nokon, er han sonen til Giscard d’Estaing. Byrjinga på dei politiske karrierane deira var nesten fullstendig lik. Begge hoppa av det opphavlege politiske partiet sitt for å starte eit nytt. Begge nådde høgdepunktet av makt i uvanleg ung alder: Giscard var 48 då han så vidt vann presidentvalet i 1974. Og nett som Giscard overraska dei tidlegare gaullist-kollegaene sine med venstredreidd politikk – som til dømes å legalisere abort – leier Macron ei langt meir høgredreidd regjering enn det folk venta seg.
Den sklerotiske, overregulerte arbeidsmarknaden i Frankrike vert liberalisert. Budsjettunderskotet vert redusert gjennom kutt i offentlege utgifter, sjølv om skattane på inntekt og formue er minska. Og Macron har gjeve seg i kast med eit privatiseringsprogram, som byrjar med salet av statlege aksjar i Renault og energiselskapet Engie.
I 1984 gav Giscard ut ei bok med tittelen Deux Français sur trois (To av tre franskmenn) og hevda at dette var popularitetsmarginen ein president trong for å reformere Frankrike. Macron starta med nett den marginen. Men dei siste målingane tyder på at han sirklar nærare ein av to. Og ein fersk U-sving peikar i retning av at neven inne i hansken kan vere laga av eit stoff mjukare enn jarn. Heilt sidan 1960-talet har det vore planar om å byggje ein ny flyplass ved Notre-Dame-des-Landes i nærleiken av Nantes i den vestlege delen av Frankrike. Men for fjorten dagar sidan kunngjorde regjeringa at ho likevel ikkje vil halde fram med prosjektet, og legg området i hendene på miljøkrigarane.
Tragedien til Giscard, som plagar han til denne dag, var at han ikkje lukkast i å sikre attval. Vil Macron dele denne lagnaden? Dei vanlege svara er «Ikkje dersom den franske økonomien held fram med å reagere positivt på den medisinen han føreskriv» og «Ikkje dersom Paris og Berlin byggjer opp att den gamle partnarskapen sin om alle spørsmål knytte til EU». Eg tenkjer likevel attende på den briljant satiriske romanen til Michel Houellebecq frå 2015, Soumission (Underkastelse er tittelen på den norske utgåva), som ved eit makabert samantreff kom ut same dagen som jihadistar massakrerte mange av dei som arbeidde i det satiriske bladet Charlie Hebdo.
I Houellebecqs bok er det ein spådom – som synte seg å slå til – om at ein mainstream-politikar vinn presidentvalet i 2017. Men fem år seinare er det berre ein allianse mellom sentrum-venstre, sentrum-høgre og Den muslimske brorskapen som kan slå Le Pen. Som eit resultat av dette blir leiaren for brorskapen, Mohammed Ben-Abbes, president i Frankrike.
I dag, når den gåverike Macron har vore i Davos med fløyelseshansken sin, verkar Soumission som eit fantasifoster. Men Giscard tapte for François Mitterrand. Napoleon hamna på St. Helena.
Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid Omsett av Lasse H. Takle
Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Alltid når nokon freistar overtyde meg om at det liberale demokratiet er i krise, og at populistiske demagogar og eldsprutande tyrannar tek over verda, viser eg til den talentfulle Monsieur Macron. Dersom Marine Le Pen hadde vunne fjorårets presidentval i Frankrike, kunne tesen om demokratisk krise hatt eit visst truverd. Men Macron knuste henne og vann to tredjedelar av røystene i den andre valomgangen.
Mannen har visseleg gallisk bravur. For eit par veker sidan gjorde han ein visitt i det brexiterande Storbritannia med det for auget å elde opp frankofilien i London-eliten. I forkant av visitten kom han med eit overtydande tilbod: lån av Bayeux-teppet. Det var, skreiv ein oppglødd Martin Kettle i The Guardian, «ein historisk kulturgest på linje med Egypts bortlån av Tutankhamon-skattane for ein generasjon sidan». Men det var òg, åtvara han vagt, ein koda diplomatisk bodskap: «Ille ting kan hende om ein nasjon ikkje held lovnadene sine til naboane» – og «England vinn ikkje alltid».
Dei siste vekene har den franske presidenten vore overalt. For snart tre veker sidan var han i Kina. Førre månad vitja han Algerie, Qatar og Niger. Han er like aktiv i diplomatiet i Midtausten og Afrika som i Europa. Og overalt ser vi kombinasjonen av det Napoleon kalla «jarnhand i ein fløyelseshanske». Med Thomas Carlyles ord er han «mild i tale og framferd, men med ein ubøyeleg hardleik når han befaler».
Vi såg nett den kombinasjonen i Storbritannia for eit par veker sidan. Ved militærakademiet Sandhurst annonserte Macron på venskapleg vis engelsk-fransk samarbeid i Mali og Estland. Men når det galdt brexit, kjende vi jarnneven. Dersom Storbritannia ønsker tilgjenge til den indre marknaden, sa Macron, må landet halde fram med å betale til EU-budsjettet og godta europeisk jurisdiksjon. Som han sa det: «Be my guest» – og alle brexitarar veit at det tyder: «Be Norway». Alternativet, sa han, ville vere ein avtale «meir lik situasjonen til Canada».
Har då Frankrike omsider – etter det pinlege mellomspelet med François Hollande – funne ein ny Napoleon, eller i det minste ein ny Charles de Gaulle? Sjølv om Macron ikkje på langt nær er ein militær, hadde han ein opptur i fransk politikk som gjekk i ein Bonaparte-liknande fart: ein énarque – det vil seie uteksaminert frå eliteinstitusjonen Ecole Nationale d’Administration; embetsmann i finanstilsynet, ei avdeling av finansdepartementet; bankmann i den franske greina av investeringsbanken Rotschild; den yngste finansministeren sidan Valéry Giscard d’Estaing; og så, i ein alder av 39, president.
Det var sikkert ein medviten allusjon til «La Marseillaise» i Macrons val av namn på det nye politiske partiet han mana fram frå ingenstad: La République En Marche! (Og marsjere gjorde det, rake vegen til fleirtal i nasjonalforsamlinga sist juni.)
Endatil mannens kjærliksliv liknar noko frå den franske forfattaren Stendhal. Då Macron var 15, forelska han seg i ei av lærarane sine, Brigitte Auzière, som var 24 år eldre og gift, med tre born. For å få slutt på forholdet forviste foreldra han til Paris. Det hjelpte ikkje. Paret gifta seg i 2009.
Kvar normal mann over 40 ønsker sjølvsagt at Macron skal mislukkast. Det var ein kort augneblink av von då populariteten hans sokk i fjor haust, men han har seinare klatra til over 50 prosent, sørgjeleg nok for alle han har overgått.
Den einaste trøysta eg kan tilby, er at den franskmannen Macron liknar mest på, ikkje er ein keisar eller general, men ein annan president som freista regjere frå sentrum. Om han er den politiske arvingen til nokon, er han sonen til Giscard d’Estaing. Byrjinga på dei politiske karrierane deira var nesten fullstendig lik. Begge hoppa av det opphavlege politiske partiet sitt for å starte eit nytt. Begge nådde høgdepunktet av makt i uvanleg ung alder: Giscard var 48 då han så vidt vann presidentvalet i 1974. Og nett som Giscard overraska dei tidlegare gaullist-kollegaene sine med venstredreidd politikk – som til dømes å legalisere abort – leier Macron ei langt meir høgredreidd regjering enn det folk venta seg.
Den sklerotiske, overregulerte arbeidsmarknaden i Frankrike vert liberalisert. Budsjettunderskotet vert redusert gjennom kutt i offentlege utgifter, sjølv om skattane på inntekt og formue er minska. Og Macron har gjeve seg i kast med eit privatiseringsprogram, som byrjar med salet av statlege aksjar i Renault og energiselskapet Engie.
I 1984 gav Giscard ut ei bok med tittelen Deux Français sur trois (To av tre franskmenn) og hevda at dette var popularitetsmarginen ein president trong for å reformere Frankrike. Macron starta med nett den marginen. Men dei siste målingane tyder på at han sirklar nærare ein av to. Og ein fersk U-sving peikar i retning av at neven inne i hansken kan vere laga av eit stoff mjukare enn jarn. Heilt sidan 1960-talet har det vore planar om å byggje ein ny flyplass ved Notre-Dame-des-Landes i nærleiken av Nantes i den vestlege delen av Frankrike. Men for fjorten dagar sidan kunngjorde regjeringa at ho likevel ikkje vil halde fram med prosjektet, og legg området i hendene på miljøkrigarane.
Tragedien til Giscard, som plagar han til denne dag, var at han ikkje lukkast i å sikre attval. Vil Macron dele denne lagnaden? Dei vanlege svara er «Ikkje dersom den franske økonomien held fram med å reagere positivt på den medisinen han føreskriv» og «Ikkje dersom Paris og Berlin byggjer opp att den gamle partnarskapen sin om alle spørsmål knytte til EU». Eg tenkjer likevel attende på den briljant satiriske romanen til Michel Houellebecq frå 2015, Soumission (Underkastelse er tittelen på den norske utgåva), som ved eit makabert samantreff kom ut same dagen som jihadistar massakrerte mange av dei som arbeidde i det satiriske bladet Charlie Hebdo.
I Houellebecqs bok er det ein spådom – som synte seg å slå til – om at ein mainstream-politikar vinn presidentvalet i 2017. Men fem år seinare er det berre ein allianse mellom sentrum-venstre, sentrum-høgre og Den muslimske brorskapen som kan slå Le Pen. Som eit resultat av dette blir leiaren for brorskapen, Mohammed Ben-Abbes, president i Frankrike.
I dag, når den gåverike Macron har vore i Davos med fløyelseshansken sin, verkar Soumission som eit fantasifoster. Men Giscard tapte for François Mitterrand. Napoleon hamna på St. Helena.
Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid Omsett av Lasse H. Takle
Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.
Kvar normal mann over 40 ønsker sjølvsagt at Macron skal mislukkast.
Fleire artiklar
Dyrlegen kjem
Joachim Cooder er kjend som perkusjonist frå fleire utgivingar saman med opphavet, Ry Cooder.
Foto: Amanda Charchian
Motellet til drøymaren
Joachim Cooder opnar dørene til sju musikalske rom.
Det kjæraste eg har? Min ser ikkje slik ut, men eg er ganske glad i han, ja.
Foto via Wikimedia Commons
Smørbutten min får du nok aldri
Ei flygande badstove skal få ny heim, sit det nokon inni alt?
Foto: Maren Bø
Badstovene tek av
Det er interessant korleis badstove inne kan vere så ut, mens badstove ute er så in.
Morgonfrisk fersking
«Ein kan kjenna seg frisk og sterk, vera åndsfrisk eller endåtil frisk som ein fisk, friskna til, verta frisk att frå sjukdomen og heilt friskmeld.»