Rundt rekna 99,9 prosent av økonomane ser på president Donald Trumps handelskrig mot Kina som idiotisk. Skjønar han ikkje at amerikanske forbrukarar kjem til å betale tollen på kinesisk import i form av høgare prisar? Er han ikkje klar over at handelsunderskot ikkje er det same som tap i forretningar?

Det er tydeleg at da Trump studerte ved Wharton Business School, gjekk han glipp av timane med David Ricardos teori om komparative fordelar. Men ein eller annan stad plukka han opp ei intuitiv forståing av makt.

Eit opphald i Beijing for eit par veker sidan synte meg ein styrande elite som kjempa for å formulere ein strategi for ein handelskrig dei hadde trudd skulle vere over for fleire månader sidan, ein økonomisk elite splitta i synet på følgjene av «Trump-sjokket», og ein middelklasse med aukande ambivalens til president Xi Jinpings styre.

Kina har få gode utvegar. Dei har innført revansjetoll, men veit godt at kinesisk import av amerikanske varer er mykje mindre enn amerikansk import av kinesiske. Tanken på å sende enda ein delegasjon til Washington er droppa i det stille. For kort tid sidan ville tidlegare finansminister Lou Jiwei innføre eksportrestriksjonar på amerikanske selskap som Apple, men alle eg snakka med, avfeia han som ein «laus kanon». Og ingen trur at ei monaleg svekking av den kinesiske valutaen vil få nokon verknad.

Optimistar i Beijing hevdar at handelskrigen har gjeve regjeringa ein sjanse til å auke farten i dei økonomiske reformene. Pessimistar vedgår at den amerikanske tollen utgjer eit stort trugsmål. Dei fryktar at handelskrigen kan utsetje reformer i staden for å akselerere dei. Ifølgje dei vil Kina kjempe med den veksande gjelda i forretningssektoren, overkapasitet i tungindustrien og eit finanssystem som plagast med skuggebankar, det vil seie uregulerte finansaktørar. Men som motvekt mot handelskrigen ser det ut til at Kina startar opp att den gjeldsdrivne maskina med investeringar i infrastruktur.

Det mest slåande ved Kina i dag er splittinga på toppen. Som ein svært framgangsrik forretningsmann sa til meg, er det tre Kina: det «ny-nye Kina» med den dynamiske teknologisektoren, det «ny-gamle Kina» med dei mest lønsame statseigde selskapa, slike som bankar og telekommunikasjonsselskap, og det «gamal-gamle Kina» med tungindustrien i rustbeltet.

Det er eit aukande press på det ny-nye Kina frå regjeringa, som meiner at dei store teknologiselskapa har vakse seg så store at dei utgjer eit politisk trugsmål. At Jack Ma nyleg kunngjorde at han har tenkt å trekkje seg attende som sjef for Alibaba (det kinesiske Amazon), har skapt hektiske spekulasjonar. Rykte vil ha det til at Ma fekk ordre om å trekkje seg omgåande, men at han forhandla fram ei utsetjing.

Cheng Li ved Brookings Institution hevda i ein fersk artikkel i det amerikanske tidsskriftet Foreign Affairs at nøkkelen til Kinas framtid var haldninga i den store, nye middelklassen. Eg er samd. Spørsmålet er om kritikk av den kinesiske leiarskapen – som har fokusert på opptrappinga av handelskrigen, men er oppteken av andre saker, mellom anna at Xi vil fjerne avgrensinga av mandatperioden til presidenten – vil mutere til harme over den amerikanske bølleframferda.

Eg undrast. Inntrykket mitt er at mange utdanna kinesarar ser på utanrikspolitikken til regjeringa som latterleg. Mediedekning av Xi i Folkets dagblad den seinare tida har vore komisk gamaldags, med tallause standardtekstar om møte med obskure statsleiarar, dei fleste frå Afrika. For eit par søndagar sidan synte framsidene til ei forandring bilete av Xi saman med Nicolás Maduro, den venezuelanske diktatoren, og Vladimir Putin. Eit populært mem i sosiale medium er ein WeChat-message som set Kinas historie om konflikt med Russland opp mot historia om gode tilhøve til USA.

Det er mykje kring Xi Jinpings Kina som leier tankane til Det andre franske keisardømmet, som vart proklamert i Paris for 166 år sidan. Keisaren, Napoleon III, var ein moderniserande autokrat, ein levande reklame for fordelane ved sterk leiarskap i motsetnad til demokrati. Til liks med Xi førte Napoleon III frihandelspolitikk, som kom til syne i mellom anna Cobden–Chevalier-handelsavtalen med Storbritannia i 1860, og han var ein uforferda byplanleggjar. Det var i hans regjeringstid Paris vart forvandla til den romslege byen vi kjenner i dag, nett som migrantarbeidarslummane no blir fjerna i Beijing.

Som i Kina i dag var borgarane i Det andre franske keisardømmet i det store og heile nøgde med lagnaden sin så lenge dei gode tidene heldt fram. Det var ein boom i jarnbanebygginga. Stormagasina i Paris, som Le Bon Marché, var ein sensasjon. Men til liks med dei kinesiske motstykka var dei svært opptekne av fortenesta til selskapa sine. Eigedomsretten var ukrenkjeleg, og trugsmål mot den var upopulært. Dersom trugsmålet kom frå korrupte tenestemenn, tok reaksjonen form av ein liberalisme som hevda fordelane ved avgrensa regjeringsmakt, rettstryggleik og representative institusjonar.

Det andre keisardømmet vart forbeina. Veksten dabba av. Utanrikspolitiske tilbakeslag toppa seg med den fransk-tyske krigen i 1870, da franske styrkar tapte snøgt mot den overlegne prøyssiske armeen. Etter eit revolusjonært mellomspel (Pariskommunen) vart Den tredje republikken proklamert. Leksa frå historia er at eit autokratisk regime som skaffar seg ein stor middelklasse, tek ein viss risiko, ein risiko som Karl Marx – ein skarp observatør av hendingane som er nemnde ovanfor – skjøna godt.

Xi Jinping har studert Marx. Han må vere klar over dei sjansane han tek. Difor reknar eg med at han gjer det som skal til for å unngå ei merkbar seinking av den kinesiske veksten. Eg ventar òg at han unngår den typen hovudstups konfrontasjon med den geopolitiske rivalen sin som i si tid felte Napoleon III. Men han hamnar i ei svært utriveleg stilling om Trump pressar på med handelskrigen sin.

I motsetnad til Kim Jong-un kan ikkje Xi gje Trump ein symbolsk siger ved å gå med på krava hans i eit demonstrativt toppmøte, sjølv om den nordkoreanske leiaren har vist kor lett det er å gå attende på noko framfor TV-kamera. Sjølv om Xi var overtydd om at handelspolitikken til Kina ville vere uendra etter eit slikt toppmøte, ville han likevel ikkje risikere det tapet av andlet som følgjer med.

Jack Ma tok ein ørliten hemn på den politiske overherren sin for to veker sidan ved å ymte om at den amerikansk-kinesiske handelskrigen kunne kome til å vare i 20 år. Det er slikt som gjev mareritt i Zhongnanhai, bustaden til dagens kinesiske keisar.

Sjølvsagt bryt tollsatsane til Trump med teorien om at frihandel er ein vinn–vinn-situasjon, men det er ein god del meir politisk fornuft i dei enn dei fleste trur. Med sitt forbløffande instinkt for motpartens ømme punkt har Trump funne den viktigaste veikskapen til den kinesiske leiaren.

I kva grad denne veikskapen vil føre til verkelege økonomiske problem for Kina, står att å sjå. Men det skaper alt no reelle politiske problem for Xi, seks månader etter vedtaket om å forlengje regjeringstida hans på ubestemt tid. Framtidige historikarar kan bli like imponerte over Trump-sjokket som dagens økonomar er fulle av forakt for det.

Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.