Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Regjeringa vil at Equinor-anlegget på Melkøya skal få straum frå land. Det skal kutte 850.000 tonn i årlege CO2-utslepp frå gassturbinane på øya. Asbjørn Torvanger er samfunnsøkonom og seniorforskar ved Cicero senter for klimaforsking.

– Det er usemje om nesten alt i denne saka, også om dette er eit bra klimatiltak. Kvifor er sjølv det omstridd?

– Fordi svaret kjem an på kva faktorar ein tek med. Eg meiner vi må løfte blikket ut over Noreg. Når ein elektrifiserer, blir det meir gass å eksportere og prisen går litt ned. Da kjem andre til å bruke meir gass. Elektrifiseringa kan òg forlengje levetida til Melkøya, og det vil føre meir gass ut i marknaden. I tillegg kan 3,6 TWh årleg brukast på andre måtar med større klimaeffekt. Regjeringa vil byggje meir vindkraft og straumnett i Finnmark, men det fører til store, kontroversielle naturinngrep som påverkar lokalsamfunn og samiske interesser.

– Om elektrifisering kuttar utslepp av 850.000 tonn CO2 årleg, er det vel bra?

– Ja, men nettoeffekten er usikker. Når ein brenner mindre gass på Melkøya, blir storparten av utsleppa flytta til andre land. I tillegg kan ikkje vindkraft åleine erstatte gassturbinane. Vindkraft er variabel, medan Melkøya treng stabil forsyning. Om ein framleis må ha gassturbinar for å forsyne Melkøya, blir ikkje klimaeffekten så stor som lova.

– Argumentet om at gassen blir brend uansett, kan ein bruke mot alle utsleppskutt: Om eg syklar i staden for å køyre, kan andre bruke bensinen eg sparer?

– Det er ei overforenkling. Det viktige er korleis eit tiltak påverkar marknaden for gass eller olje. Elektrifisering vil i seg sjølv auke tilbodet av gass litt. Men det avgjerande er kva som skjer med investeringane i gassproduksjonen og levetida til Melkøya. All gass som blir produsert, kjem til å bli brend. Det er verknaden på samla bruk av kol, olje og gass som avgjer klimaeffekten av eit tiltak.

– Om gassen blir nytta i kraftverk på kontinentet, gjev spillvarmen oppvarming i tett befolka område. På Melkøya er det fyring for kråkene?

– Nei, det er feil. På Melkøya blir ein god del av varmen faktisk brukt i prosessane i LNG-fabrikken. På fleire av plattformene på sokkelen er det derimot vanskeleg å utnytte varmen, så der blir utnyttinga av gassen dårlegare.

– Straum frå magasinert vasskraft er eit knapt gode. Spørsmålet er korleis vi best kan bruke den straumen til å redusere CO2-utslepp?

– Det er ein knapp ressurs, og han blir stadig knappare. Vi må bruke den krafta der klimaeffekten er størst. Europa byggjer ut mykje sol- og vindkraft, og den er variabel. Om vi kan bruke magasinkraft til å få bort fossil kraftproduksjon på kontinentet, har det ein stor klimavinst. Eg meiner det er feil å bruke denne knappe ressursen til å elektrifisere Melkøya.

– Om Noreg ikkje får ned utsleppa frå petroleumsindustrien, kan vi ikkje nå dei nasjonale klimamåla?

– Nei. Noreg har ekstremt krevjande mål, med 55 prosent kutt innan 2030. Det er kanskje teoretisk mogleg, men ein må ha støtte i samfunnet for å gjere det. Det er lett å sjå for seg at dei norske måla kan bli reviderte.

– Det vil ikkje ta seg bra ut internasjonal å droppe klimamåla?

– Det vil vere eit svært uheldig signal, men Noreg har lagt lista ekstremt høgt. Dei norske utsleppa er ein promille av dei globale. Signaleffekten av eigne kutt er viktig, men det gjev truleg større klimaeffekt å påverke utviklinga internasjonalt. Bidraga til å utvikle elbilmarknaden er eit døme. Å satse på karbonfangst og -lagring på Melkøya kunne vere eit anna bidrag. Dette er noko Noreg har promotert i årevis, og det er gjort store investeringar i Langskip-prosjektet. Equinor har òg engasjert seg i karbonfangst, difor er det rart at selskapet har avvist det på Melkøya. På eine sida seier Noreg at karbonfangst er viktig og bra, på andre sida vil vi ikkje bruke det her.

– Equinor seier at karbonfangst blir for dyrt på Melkøya, 37 milliardar kroner. Fagfolk ved Sintef seier at anslaga til Equinor er altfor høge. Kven har rett?

– Eg trur Sintef-forskarane har rett i at kostnaden blir mindre enn analysen til Equinor tilseier. I tillegg kjem elektrifisering til å koste mykje meir for samfunnet enn for Equinor. Mykje av kostnaden blir flytta til straumkundar i Finnmark, annan industri som ønskjer meir kraft, og til naturen og lokalsamfunna.

– Equinor seier det er vanskeleg å byggje inn karbonfangst og -lagring i ein ferdig fabrikk?

– Det er nok krevjande, men ikkje umogleg. Ved sementfabrikken til Norcem i Brevik arbeider dei til dømes med karbonfangst og -lagring ved det eksisterande anlegget.

– I mange år kjempa oljeindustrien mot elektrifisering, no er dei varme tilhengarar. Kva var det som endra seg?

– Selskapa ser at elektrifisering er best for dei, økonomisk og politisk sett. Kostnaden med utsleppa frå produksjonen aukar, og i 2030 kostar det kanskje 2000 kroner å sleppe ut eit tonn CO2. I tillegg er det ein politisk faktor: Noreg kjenner seg pressa som ein stor olje- og gasseksportør. Om ein fjernar utsleppa i produksjonen, ser industrien grønare ut. Men hovudproblemet med olje og gass er jo utsleppa som kjem når produkta blir brende, ikkje dei 5 prosentane som kjem frå produksjonen i Noreg.