Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Du skal ha vore langt vekke frå Noreg om du dei siste dagane ikkje har fått med deg at Oljefondet skal få ein ny sjef, Nicolai Tangen, og at han har møtt den gamle, Yngve Slyngstad, på eit overdådig seminar betalt av Tangen.

Men fyrst: Når ein skal kjøpa og selja aksjar, har ein to strategiar. Den eine er å kjøpa eit tverrsnitt av aksjane noterte på ein børs. Dette heiter indeksforvalting og er tilnærma gratis. Den andre strategien er å plukka aksjar ein trur vil gjera det særmerkt godt i framtida. Dette kostar pengar, men då kan ein gjera seg von om å tena meir enn gjennomsnittet, men ein kan òg tapa meir. Tangen har, gjennom fondet sitt i London, aktivt satsa på einskildaksjar og finansinstrument for å få høgre avkasting. Hedgefond er meir gambling, indeks er grå kvardag. Espen Sirnes forskar på finansmarknader.

– Før vi byrjar med finans­teori. Som leiar av Oljefondet er ein underlagd såkalla compliance-
reglar, som seier mellom anna kven ein kan møta og korleis, og at ein aldri skal mottaka gåver i kraft av stillinga?

– Ja, som leiar av Oljefondet administrerer du store kontraktar med til dømes hedgefond, som skal investera for deg. Det er mykje pengar involverte i slike saker. Dimed må du som leiar av Oljefondet vera varsam og nøye med kven du møter, om desse har potensial for å verta kontraktspart mot fondet. Der er Slyngstad underlagd strenge reglar. Tangen representerte eit fond som kunne ha vorte kontraktspart. Difor var sjølvsagt dette møtet mellom Slyngstad og Tangen uheldig.

– Er det så viktig kven som forvaltar oljefondet, for det er vel eit indeksfond? Datamaskiner kjøper og sel aksjar automatisk basert på tverrsnittet av ein børs?

– Ja, i hovudsak har Oljefondet vore det. Men 15 prosent av aksjane vert forvalta av miljø som plukkar aksjar i von om meirverdi. Denne aktive forvaltinga burde, for å kunne forsvarast som strategi, ha gjeve ein meirverdi. Det har vore så mykje variasjon i verdien på desse 15 prosentane at det har vore umogleg å seia om vinsten har vore meir enn null. Men teorien seier at det neppe har vore meir enn null.

– Kvifor seier teorien det?

– For det fyrste seier teorien at di større eit fond vert, di vanskelegare vert det å få meir enn gjennomsnittet. For kva er gjennomsnittet? Jau, det er summen av den avkastinga alle aktive forvaltarar får. Dette er eit nullsumspel. Vinn éin, tapar ein annan. Oljefondet er så stort, at summen av dei aktive posisjonane alle dei ulike forvaltarane deira sit på, mest truleg er gjennomsnittet i marknaden, og gjennomsnittet er indeksen.

– Men Slyngstad har likevel drive på med denne aktive forvaltinga. Kvifor?

– Han må hatt tru på at det er lurt. Kanskje forvaltarane har vore inne i eit tankemønster dei ikkje kjem ut av. Dei har ikkje makta å analysera det heile med kjølig distanse. Dei ser berre ut til å meina at dei skal ha ein del aksjar som vert aktivt forvalta. Men eg har ikkje sett god argumentasjon for denne strategien.

– Aktiv forvalting kostar i tillegg mykje meir enn indeks?

– Ja, det gjer det, men på den andre sida har nok ikkje kostnadene samla vore så store at dei har skada så mykje heller.

– Kva med den politiske risikoen, at dei gjer noko som skaffar både Noreg og Oljefondet eit problem?

– Ja, den politiske risikoen er der. Aktiv forvalting fører til ei mengd problem som ikkje finst når ein driv passiv forvalting. Ein hamnar nær automatisk i interessemotsetningar, ein får bindingar som kan vera uheldige, ein kan gjera ting som provoserer. Aktiv forvalting fører til operasjonell risiko som ikkje finst i passiv forvalting. Dette taler sterkt mot aktiv forvalting.

– Men no har vi altså valt Tangen, som gjennom fondet sitt har drive svært så aktiv forvalting. Burde vi ha valt han?

– Nei, det burde vi absolutt ikkje ha gjort. Vi burde ha valt ein som har akademisk distanse, ein kjølig byråkrat som kan finansteori, eller ein akademikar med eit distansert tilhøve til marknaden. Det er underleg at det var så viktig å få Tangen. Eg kjenner meg òg trygg på at ein dyktig byråkrat eller akademikar hadde gjort det like godt eller til og med betre enn Slyngstad, som rett nok ikkje har gjort ein dårleg jobb sidan Oljefondet trass alt i hovudsak har vore eit indeksfond. Eg er redd for at Tangen forelskar seg i strategiar som kan visa seg å vera uheldige.