Sofie May Rånes

sofie@dagogtid.no

Er det rett å setje opp russiske verk som teater, opera og konsertar etter at Russland i snart eit år har bomba Ukraina? Spørsmålet har skapt debatt, seinast denne veka etter premieren på Eugen Onegin ved Den Norske Opera & Ballett.

Den russiske operaen er basert på verseromanen med same namn skriven av Aleksandr Pusjkin. Musikken er komponert av Pjotr Tsjajkovskij. På Operaens eigne nettsider skildrar dei framsyninga som «et nært møte med den ungdommelige forelskelsen», og at det er ei historie «om det vi alle kjenner på: tida som går, sjanser vi ikke tok – og at vi innerst inne er alene». Randi Stene er operasjef ved Den Norske Opera & Ballett.

– Kvifor er det så viktig å setje opp operaen Eugen Onegin no?

– Innan opera arbeider me med lange planleggingshorisontar. No arbeider me med programmeringa av 2024–25 og heilt fram mot 2028–29. Dette har å gjere med at det er ein utprega internasjonal spesialisert kunstform, der songarane er trena innan stemmefag tilpassa einskildroller. Produksjonen var planlagd for fleire år sidan, og valet dreidde seg difor ikkje om me skulle setje han opp, men om me skulle kansellere. Dette verket, og andre russiske verk me har framført i Operaen det siste året, er ikkje sette opp som ein kommentar til Russlands invasjon av Ukraina. Eugen Onegin blir også framført mange andre stader i Europa, blant anna i Zürich, Wien, München og Brussel no i februar. Det er også blant dei 20 mest framførte operaverka på verdsbasis og ein produksjon som alt er i repertoaret vårt, som hadde premiere i 2020.

– Korleis kan de vere relevante for publikum i dag når de har så lange planleggingshorisontar?

– Me meiner me kan vere det gjennom kombinasjonen av kanoniserte verk, som me retolkar i vår tid og som seier noko universelt om det å vere menneske i verda, og det å skape nye, meir samtidige verk, slik som Missy Mazzolis nye opera The Listeners, som hadde urpremiere hos oss hausten 2022.

– Har Operaen sett opp ukrainske verk?

– Me har framført to mindre verk, blant anna har Operakoret spelt inn «Prayer for Ukraine» av Valentin Silvestrov.

– Komande måndag skal de ha ein panelsamtale om det er rett å setje opp russiske verk no, i lys av krigen i Ukraina.

– Me meiner at den noverande situasjon i Russland og Ukraina bør adresserast når me får kritiske spørsmål om kvifor me ikkje kansellerer historiske russiske verk.

– Burde de ikkje ha teke denne diskusjonen før de valde å setje opp Eugen Onegin?

– Som sagt, innan opera arbeider me med lange planleggingshorisontar. Denne produksjonen var planlagd for fleire år sidan. Når me no inviterer til debatt i samband med produksjonen, gjer me det fordi me får kritiske spørsmål om kvifor me ikkje kansellerer historiske russiske verk, og me ønskjer å løfte denne debatten, som ikkje berre handlar om denne spesifikke produksjonen.

– Er de redde for at dei store russiske verka skal forsvinne frå norske operascener?

– Nei, verken i Noreg eller internasjonalt. Me reknar desse verka som verdas kulturarv.

– På kva måte markerer Operaen avstand frå Russlands invasjon av Ukraina?

– Straks etter Putins invasjon avslutta me alt samarbeidet med russiske ballett- og operahus. Neste fredag, på eittårsdagen etter invasjonen, vil Operaen bli lyst opp i ukrainske fargar for andre gong for å vise støtte. Me har også spelt inn fleire ukrainske verk, som me vil synleggjere denne dagen.

– I lys av kritikken mot oppsettinga av Eugen Onegin, kor stort handlingsrom føler de at de har for å fritt kunne planlegge dei komande produksjonane?

– Me har valt å følgje Norsk Teater- og Orkesterforening, som ikkje tilrår å boikotte verk skapte i eller rundt Russland, på same måte som me heller ikkje boikottar andre historiske verk skapte av kunstnarar som har levd i andre land i ei anna tid. Me er medvitne om at dette vil vekke reaksjonar hos nokre og kanskje såre andre. Likevel vel me å spele Eugen Onegin, fordi det er eit verk som først og fremst handlar om oss sjølve. Det er eit verk som viser at musikk og kunst som har gått inn i den kollektive historia vår, ikkje er eigd av eit land eller imperium, men av menneska som skaper det og opplever det her me er. Det er viktig for oss, og det må me ikkje tape av syne.

– Planlegg de i 2024–25 og 2028–29 framsyningar av fleire russiske verk?

– Planlegginga av desse sesongane er ikkje ferdigstilt enno, men det er høgst sannsynleg at Den Norske Opera &?Ballett også vil ha historiske verk frå Russland på repertoaret i framtida. Eit døme er den tradisjonsrike Nøtte­knekkeren som blir sett opp årleg av Nasjonalballetten.