87-åringen hadde sikra seg ein trygg plass i tysk historie som samlingskanslaren, Der Einheitskanzler. Da det i 1989–1990 vart snakk om at det ville falla for dyrt å gjera heile Tyskland til éin forbundsrepublikk, nekta han blankt å sjå på dei høge tala med mange nullar etter seg. Han gjorde lovnaden om «blømande landskap» til mantra, og sa at det var ei moralsk plikt å gi landsmennene i aust same levestandard som i vest.

Austtysk industri var ein ruinpark, og miljøtilgrisinga låg på eit nivå som det knapt var lov å nemna i Vest-Tyskland, for ikkje å tala om i DDR, og med den austtyske økonomien var det mykje dårlegare stelt enn vesttyskarane hadde aning om.

Han var regjeringssjef i 16 år, fire år lenger enn Hitlers tusenårsrike og to år meir enn Konrad Adenauer – som vart vald til forbundskanslar fordi han var 73 år og ikkje kunne bli anna enn ein overgangsfigur.

«Kanzler Indula»

Minst av alt var Kohl intellektuell. Difor var han vanakta av akademikarar så snart han snudde ryggen til dei. Dei har nemleg status, i alle fall i eigne krinsar, for dei skriv artiklar og bøker, og pytt med at ingen les dei. Fleire framandspråk kan dei gjerne òg. Kohl sysla ikkje med slikt. Han var ute av stand til å læra seg engelsk, tysken hans var knudrut og aldri elegant, og han gjekk under oppnamnet «Kanzler Indula» fordi han så ofte sa «in diesem unseren Land» – i dette vårt land. Det eimar av Bjørnson på ein nokså dårleg dag. Språkleg hadde Kohl aldri gode dagar.

Men han hadde teft, og han hugsa som ein elefant. Ikkje analytiske eller filosofiske resonnement, men folk han hadde møtt. Når han skulle helsa på ein partifunksjonær, spurde han gjerne «går det bra med nevøen din etter beinbrotet på den skiferien for tre år sidan?» Det vert lojalitet av slikt, og personlege nettverk.

Da han vart kanslar i 1982, var det fordi leiaren for dei frie demokratane, utanriksminister Hans-Dietrich Genscher, braut alliansen med sosialdemokratane og gjekk over på Kohl si side. Genscher kom betre ut av det med Kohl enn med den sterkt intellektuelle og like sterkt arrogante Helmut Schmidt. Den nye koalisjonen var ikkje liv laga, meinte kommentariatet. Men han heldt til 1998, i sju år før Berlinmuren fall og i ni år etter. Og frå kanslarkontoret kunne Kohl sjå at sothaugane i Aust-Tyskland vart til blømande landskap – somme av dei.

Kohl og Gorbatsjov

I 1990 valsa han opp med Mikhail Gorbatsjov da Tyskland skulle sameinast. Dei to gjekk turar i Nord-Kaukasus, i heimtraktene til den reformvenlege og liberale sovjetiske leiaren. Gorbatsjov sa ja til tysk samling - mot lovnad om at NATO-styrkar i Tyskland ikkje skulle stå aust for DDR-grensa. (Ingen av dei, i alle fall ikkje Gorbatsjov, tenkte seg at Polen og dei andre warszawapaktlanda ville inn i NATO så snøgt det kunne bli råd med slikt.) Kohl ringde til president Bush (den eldre) i Washington:

– Han har sagt ja til alt.

– Fint, svarte Bush. – Og prisen?

– Han har ikkje stilt vilkår, sa Kohl.

Ved slike høve kjem det statsmannsord:

– No tullar du, sa Bush.

27 år seinare er det framleis eit ankepunkt mot Gorbatsjov at han ikkje hadde ei drabeleg rekning i ermet den dagen.

Utriveleg

Den tredje tanken om Kohl gjeld dei mindre sympatiske sidene. Thorvald Stoltenberg hadde eit svært utriveleg møte med han i Bonn i 1987. Den norske regjeringa gjekk inn for å få Kåre Willoch som generalsekretær i NATO. Tyskarane ville ha Manfred Wörner. Slik vart det; USA kunne ikkje seia nei til det. Men da Stoltenberg sa nei til å trekkja framlegget om Willoch, vart Kohl så rasande at tomannsmøtet mellom dei gjekk i knas.

Privatlivet hans var tragisk og bar bod om mørke djupner. Ein biografi om kona Hannelore, «Kvinna ved hans side» (Die Frau an seiner Seite), fortel om korleis ho vart neglisjert, særleg etter at ho vart sjuk. Ho valde døden i 2001. Dei to sønene, Walter og Peter, har skrive om faren. Det er vonde historier.

Livet hans var politikk, og politisk er ettermælet. Han valde ei ukjend kvinne frå det gamle DDR, Angela Merkel, til ein plass i regjeringa. Der starta hennar marsj mot toppen. Men ho måtte skuva pensjonisten Kohl heilt til side og ta frå han æresmedlemskapen i partiet etter styr med lange fingrar i partikassa. Sidan var dei ikkje på talefot.

Politikken er ein nådelaus herre.

Per Egil Hegge