JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

HelseSamfunn

Dei frie og dei ufrie

– Vaksinepass kan gje einskilde fleire rettar enn andre, men er neppe rettsleg diskriminerande, seier Adele Matheson Mestad, direktør ved Noregs institusjon for menneskerettar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Koronavaksinerte kan i nær framtid få vaksinepass og fleire rettar enn andre, også i Noreg.

Koronavaksinerte kan i nær framtid få vaksinepass og fleire rettar enn andre, også i Noreg.

Foto: Lise Åserud / NTB

Koronavaksinerte kan i nær framtid få vaksinepass og fleire rettar enn andre, også i Noreg.

Koronavaksinerte kan i nær framtid få vaksinepass og fleire rettar enn andre, også i Noreg.

Foto: Lise Åserud / NTB

4864
20210409

SAMTALEN

Adele Matheson Mestad

Direktør for Norges institusjon for menneskerettigheter

AKTUELT

Regjeringa jobbar med å utforme vaksinepass.

4864
20210409

SAMTALEN

Adele Matheson Mestad

Direktør for Norges institusjon for menneskerettigheter

AKTUELT

Regjeringa jobbar med å utforme vaksinepass.

christiane@dagogtid.no

Ved vaksinepass vil ein få ei forskjellsbehandling basert på medisinskfaglege prioriteringar av kven som skal få vaksine først. Det er neppe diskriminerande.

I Verdshelseorganisasjonen og EU vert det for tida utarbeidd krav til teknikk og innhald i vaksinepass. Det vert opp til dei enkelte landa å avgjere korleis passa skal brukast, og debatten i Noreg går langs politiske så vel som juridiske og helsefaglege spor.

– Korleis ser debatten om vaksinepass ut i lys av menneskerettane?

– Utgangspunktet er at vi lever i ei tid der det er gjort inngrep i mange av menneskerettane våre, som retten til rørsle og privatliv. Det kan staten gjere for å verne om retten til liv og helse, føresett at det er heimel for det, og at inngrepa er forholdsmessige. Ein kan ikkje gripe inn meir enn nødvendig. Eit vaksinepass vil kunne ivareta prinsippet om minst mogleg inngrep, ved at inngrepa vert avgrensa til dei det må avgrensast til, og ved at dei som kan få tilbake rørslefridommen sin, får det. Eit pass vil også kunne verne sårbare grupper betre, fordi det kan opne for vitjing og medverke til at ein raskare kan lette på restriksjonane. Men det finst også menneskerettslege utfordringar.

– Kva er dei mest openberre?

– Eit vaksinepass vil ha implikasjonar på personvern og privatliv, for ein vil på ein heilt ny måte måtte vise fram dokumentasjon på helsedata i ulike situasjonar der ein tidlegare har kunne røre seg heilt fritt. Frykta er då at ein ikkje får eit godt nok personvern i bruken av data, og at kontroll av helsedata kan verte normalisert. Eg trur utfordringane kan løysast, men det må gjerast ved at ein prioriterer personvernet og gjer passet tilgjengeleg for alle, også dei som ikkje har smarttelefon. Spørsmålet som gjerne vert diskutert, er om eit vaksinepass er diskriminerande.

– Ja, det er jo forbode å diskriminere på basis av kjønn, funksjonsnedsetjing, hudfarge, seksuell orientering og mykje anna. Ein kan kome i ein situasjon der ikkje-vaksinerte opplever seg diskriminerte. Kan ein også kome i konflikt med diskrimineringslova?

– Det er viktig å skilje mellom diskriminering i rettsleg forstand og forskjellsbehandling som er sakleg grunngjeven og lovleg. Diskrimineringsvernet knyter seg til distinkte diskrimineringsgrunnlag og tanken om at det er grunnleggjande urettvist å verte behandla ulikt for karaktertrekk ein ikkje kan noko for. Ved vaksinepass vil ein få ei forskjellsbehandling basert på medisinskfaglege prioriteringar av kven som skal få vaksine først. Det er neppe diskriminerande. I land der ein ikkje har ei offentleg helseteneste, vil skiljet gå mellom fattige og rike eller mellom dei som har tilgang på forsikring og ikkje. Då er spørsmålet meir krevjande. Men også i Noreg vil det vere ei forskjellsbehandling, og ho vil kunne opplevast som urettvis, til dømes for unge som har bore ei tung bør. Då er ein over i ein politisk og etisk diskusjon, meir enn ein rettsleg diskusjon. Den opplevde urettvisa, som er heilt reell, vil kunne påverke tilliten til styresmaktene og redusere oppslutninga om andre tiltak. Globalt vil jo også vaksinepass kunne forsterke ulikskap, ettersom vaksinen er urettvist fordelt mellom land.

– Det er frivillig å vaksinere seg i Noreg. Kan eit vaksinepass få folk til å føle seg pressa?

– Eg trur at vaksinepraksisen i Noreg er god; han er frivillig og har god oppslutnad av den grunn. Ein skal vere varsam med å skiple balansen. Mange vil kanskje oppleve at vaksinepass inneber eit press, men det er ikkje eit press. Vaksinering er framleis frivillig, og ein vil ikkje tape rettar. Men vaksinerte vil få tilbake den rørslefridommen ein i utgangspunktet har, raskare enn uvaksinerte.

– Alt i dag vert fullvaksinerte helsearbeidarar unntatt karanteneplikt ved innreise. Er det ein prinsipiell skilnad ved å innføre den same regelen for alle vaksinerte?

– Eg trur vaksinepass ved reising truleg vil vere det minst problematiske, for det liknar veldig på noko vi alt har. Diskusjonen vil nok i større grad gå på bruk av vaksinepass ved ulike gradar av gjenopning av samfunnet. Men det kjem jo heilt an på korleis det vert innretta, og kva for typar tenester og funksjonar som får stille krav om vaksinepass.

– Kva råd vil du gje regjeringa?

– Tenk på personvernet. Eg trur at diskusjonane kring vaksinepasset lett kan verte eit anten-eller-spørsmål, men det er det ikkje. Det er eit komplekst spørsmål, og alt handlar om utforminga.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

christiane@dagogtid.no

Ved vaksinepass vil ein få ei forskjellsbehandling basert på medisinskfaglege prioriteringar av kven som skal få vaksine først. Det er neppe diskriminerande.

I Verdshelseorganisasjonen og EU vert det for tida utarbeidd krav til teknikk og innhald i vaksinepass. Det vert opp til dei enkelte landa å avgjere korleis passa skal brukast, og debatten i Noreg går langs politiske så vel som juridiske og helsefaglege spor.

– Korleis ser debatten om vaksinepass ut i lys av menneskerettane?

– Utgangspunktet er at vi lever i ei tid der det er gjort inngrep i mange av menneskerettane våre, som retten til rørsle og privatliv. Det kan staten gjere for å verne om retten til liv og helse, føresett at det er heimel for det, og at inngrepa er forholdsmessige. Ein kan ikkje gripe inn meir enn nødvendig. Eit vaksinepass vil kunne ivareta prinsippet om minst mogleg inngrep, ved at inngrepa vert avgrensa til dei det må avgrensast til, og ved at dei som kan få tilbake rørslefridommen sin, får det. Eit pass vil også kunne verne sårbare grupper betre, fordi det kan opne for vitjing og medverke til at ein raskare kan lette på restriksjonane. Men det finst også menneskerettslege utfordringar.

– Kva er dei mest openberre?

– Eit vaksinepass vil ha implikasjonar på personvern og privatliv, for ein vil på ein heilt ny måte måtte vise fram dokumentasjon på helsedata i ulike situasjonar der ein tidlegare har kunne røre seg heilt fritt. Frykta er då at ein ikkje får eit godt nok personvern i bruken av data, og at kontroll av helsedata kan verte normalisert. Eg trur utfordringane kan løysast, men det må gjerast ved at ein prioriterer personvernet og gjer passet tilgjengeleg for alle, også dei som ikkje har smarttelefon. Spørsmålet som gjerne vert diskutert, er om eit vaksinepass er diskriminerande.

– Ja, det er jo forbode å diskriminere på basis av kjønn, funksjonsnedsetjing, hudfarge, seksuell orientering og mykje anna. Ein kan kome i ein situasjon der ikkje-vaksinerte opplever seg diskriminerte. Kan ein også kome i konflikt med diskrimineringslova?

– Det er viktig å skilje mellom diskriminering i rettsleg forstand og forskjellsbehandling som er sakleg grunngjeven og lovleg. Diskrimineringsvernet knyter seg til distinkte diskrimineringsgrunnlag og tanken om at det er grunnleggjande urettvist å verte behandla ulikt for karaktertrekk ein ikkje kan noko for. Ved vaksinepass vil ein få ei forskjellsbehandling basert på medisinskfaglege prioriteringar av kven som skal få vaksine først. Det er neppe diskriminerande. I land der ein ikkje har ei offentleg helseteneste, vil skiljet gå mellom fattige og rike eller mellom dei som har tilgang på forsikring og ikkje. Då er spørsmålet meir krevjande. Men også i Noreg vil det vere ei forskjellsbehandling, og ho vil kunne opplevast som urettvis, til dømes for unge som har bore ei tung bør. Då er ein over i ein politisk og etisk diskusjon, meir enn ein rettsleg diskusjon. Den opplevde urettvisa, som er heilt reell, vil kunne påverke tilliten til styresmaktene og redusere oppslutninga om andre tiltak. Globalt vil jo også vaksinepass kunne forsterke ulikskap, ettersom vaksinen er urettvist fordelt mellom land.

– Det er frivillig å vaksinere seg i Noreg. Kan eit vaksinepass få folk til å føle seg pressa?

– Eg trur at vaksinepraksisen i Noreg er god; han er frivillig og har god oppslutnad av den grunn. Ein skal vere varsam med å skiple balansen. Mange vil kanskje oppleve at vaksinepass inneber eit press, men det er ikkje eit press. Vaksinering er framleis frivillig, og ein vil ikkje tape rettar. Men vaksinerte vil få tilbake den rørslefridommen ein i utgangspunktet har, raskare enn uvaksinerte.

– Alt i dag vert fullvaksinerte helsearbeidarar unntatt karanteneplikt ved innreise. Er det ein prinsipiell skilnad ved å innføre den same regelen for alle vaksinerte?

– Eg trur vaksinepass ved reising truleg vil vere det minst problematiske, for det liknar veldig på noko vi alt har. Diskusjonen vil nok i større grad gå på bruk av vaksinepass ved ulike gradar av gjenopning av samfunnet. Men det kjem jo heilt an på korleis det vert innretta, og kva for typar tenester og funksjonar som får stille krav om vaksinepass.

– Kva råd vil du gje regjeringa?

– Tenk på personvernet. Eg trur at diskusjonane kring vaksinepasset lett kan verte eit anten-eller-spørsmål, men det er det ikkje. Det er eit komplekst spørsmål, og alt handlar om utforminga.

– Vi lever i ei tid der det er gjort inngrep i mange av menneskerettane.

Emneknaggar

Fleire artiklar

I dokumentarfilmen seier Bruce Springsteen at han vil halde fram med å spele tre timars konsertar.

I dokumentarfilmen seier Bruce Springsteen at han vil halde fram med å spele tre timars konsertar.

Foto: Disney +

MusikkMeldingar

Bak scenen

Ein ny tv-dokumentar slepper sjåaren inn i Bruce Springsteens øvingslokale.

Øyvind Vågnes
I dokumentarfilmen seier Bruce Springsteen at han vil halde fram med å spele tre timars konsertar.

I dokumentarfilmen seier Bruce Springsteen at han vil halde fram med å spele tre timars konsertar.

Foto: Disney +

MusikkMeldingar

Bak scenen

Ein ny tv-dokumentar slepper sjåaren inn i Bruce Springsteens øvingslokale.

Øyvind Vågnes
Hjå vassfuglar kan skilnadene i fjørdrakt vera store innanfor éin og same art. Hjå lappspoven har hekkedrakta eit varmt rustbrunt skjær. Nebbet er svakt oppoverbøygt.

Hjå vassfuglar kan skilnadene i fjørdrakt vera store innanfor éin og same art. Hjå lappspoven har hekkedrakta eit varmt rustbrunt skjær. Nebbet er svakt oppoverbøygt.

Foto: Sveiniung Lindaas

DyrFeature

«Forskinga avslører stadig nye bragder som viser uthaldet og styrken til trekkfuglane.»

Naïd Mubalegh
Hjå vassfuglar kan skilnadene i fjørdrakt vera store innanfor éin og same art. Hjå lappspoven har hekkedrakta eit varmt rustbrunt skjær. Nebbet er svakt oppoverbøygt.

Hjå vassfuglar kan skilnadene i fjørdrakt vera store innanfor éin og same art. Hjå lappspoven har hekkedrakta eit varmt rustbrunt skjær. Nebbet er svakt oppoverbøygt.

Foto: Sveiniung Lindaas

DyrFeature

«Forskinga avslører stadig nye bragder som viser uthaldet og styrken til trekkfuglane.»

Naïd Mubalegh

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis