Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Koronasmitten aukar igjen raskt i Noreg, og også talet på innleggingar aukar: På onsdag var det 167 covid-19-pasientar ved norske sjukehus. Arne Søraas er infeksjonsspesialist og leiar for den store koronastudien ved Oslo universitetssjukehus.

– Kva tenkjer du når du ser dei nyaste smittetala?

– Alle som kan rekne med rentes rente, ser kor det ber. Vi har eit R-tal over éin, og da går det berre oppover. Noreg har no 50 prosent auke i talet på smitta per veke. Det er heldigvis ikkje tregongen eller nigongen kvar veke, slik det kunne vore utan vaksinane. Men snart må vi setje inn tiltak som verkar, om vi skal sleppe ei ny nedstenging.

– Det er som å tru på julenissen å tru at dette går over av seg sjølv, sa du til TV 2 23. oktober. Da var det 120 innlagde på sjukehusa, no er det 167.

– Ja, og det kjem til å bli fleire og fleire. Talet på innlagde stoggar neppe ved 200. Mange er framleis sårbare for viruset.

– Har Noreg opna samfunnet for mykje i haust?

– Det er vanskeleg for meg å seie. Eg er infeksjonslege og vil helst ikkje at folk får infeksjonar som kan vere farlege. Politikarane må vurdere kva det er verdt å bremse spreiinga av denne sjukdomen. Men så lenge R er over éin, kjem ikkje viruset til å stogge ved 1500 nye smitta dagleg. Dei lokale tiltaka har ikkje vore nok. Og om smitten når eit veldig høgt nivå, vil det koste mykje å få han ned att.

– Akuttavdelingane er alt overbelasta ved somme sjukehus, og vi er tidleg i sesongen for luftvegsinfeksjonar?

– Dette blir frykteleg slitsamt for dei som arbeider ved sjukehusa. Om vi får til dømes 3000 nye smitta per dag, blir det ei stor påkjenning for dei. Dette kjem til å slite ut mange tilsette på sjukehusa, og det kunne vi unngått ved å innføre tiltak tidlegare. Eg synest strategien til styresmaktene fram til no ikkje har vore effektiv nok. Takk vere vaksinane burde det vere fullt mogleg å få ned smitten i Noreg.

– Koronastudien dykkar ser mellom anna på langtidsverknader etter covidinfeksjon. Mange slit lenge etter infeksjonen, også av dei som hadde milde symptom?

– Ja, og det ser ut som dei kognitive verknadene er mest langvarige. Kring 10 prosent av dei som har testa positivt, fortel om dårleg minne eller andre kognitive plager åtte månader etter infeksjonen.

– Kva veit de eigentleg om fenomenet langcovid?

– Årsakene forstår vi enno ikkje, men det er veldig få fagfolk som tviler på at covid kan gje langsiktige plager. WHO legg særleg vekt på tre ting: tung pust, utmatting og kognitive problem.

– I kva grad er dei vaksinerte verna mot slike langtidsverknader? Ein studie i The Lancet tyda på at dei vaksinerte som vart smitta, hadde berre halvparten så stor risiko for langcovid som uvaksinerte som blir smitta?

– Det verkar sannsynleg at vaksinane reduserer faren for langcovid. Men vi har ikkje så gode studiar på dette enno, og det er veldig mykje uvisse. Og sjølv om færre av dei vaksinerte får langvarige plager om dei blir smitta, gjeld det framleis svært mange menneske når smittetala er høge. Vi har ikkje sikre tal på dette, men det er ein risiko for dei som blir sjuke.

– Koronapolitikken har vore styrt etter kva helsevesenet vårt toler. Burde styresmaktene sett meir på risikoen for langtidsverknader?

– Ja, det synest eg. Vi veit at mange får klare, dokumenterte langtidsverknader. Men det kjem til å ta år før vi verkeleg får oversikt over desse konsekvensane. Så er spørsmålet kor store sjansar ein skal ta på vegner av befolkninga. Alle helseføretaka skal no opprette postcovidklinikkar. Men vi bør jo gjere vårt beste for å hindre at dei blir stappfulle.

– Du og andre forskarar har fått kritikk for å snakke for mykje om langcovid: Det kan få folk til å kjenne ekstra etter og innbille seg ting?

– Det kan nok vere ein slik samanheng. Vi skal ikkje overdrive, men vi må òg seie det som det er: Dette er eit reelt problem. Koronaviruset kan ha ein langsiktig effekt på folk, også dei vaksinerte, og det er veldig mykje vi ikkje veit. Det gjev grunn til å vere varsam. Og vi har ikkje vore varsame i Noreg i det siste.

– Kva veit de no om moglege langtidsverknader av covid for barn og ungdom?

– Eigentleg ingenting. Eg har enno ikkje sett ein ordentleg studie av det. Men generelt ser det ut til at barn toler viruset svært godt. Samstundes veit vi at vaksne som får ein mild sjukdom, kan få langtidsverknader. Så er spørsmålet om barn unngår dette. Eg tur og håpar at dei gjer det, men eg vil uansett vaksinere barna mine.