Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

På måndag kom første del av den nye oversiktsrapporten frå Klimapanelet til FN (IPCC). Rapporten må bli dødsstøyten for kol og andre fossile energikjelder, før dei øydelegg planeten vår, sa FN-generalsekretær António Guterres.

Tore Furevik er direktør ved Nansensenteret.

– På eit vis er det rart at den nye IPCC-rapporten får så stor merksemd. Han slår fast at verda blir varmare, oppvarminga skjer ekstremt raskt, det blir meir ekstremvêr, og årsaka er klimagassutsleppa. Men dette visste vi jo?

– Det er i og for seg rett: Dei som har følgt med på forskinga dei siste åra, har sett dette alt. Det som har kome til sidan den siste store tilstandsrapporten frå IPCC i 2013, er åtte år med meir data og kunnskap. Og den viktigaste endringa er at vi har fått sikrare kunnskap om samanhengen mellom global oppvarming og ekstremvêr. Merksemda kjem nok fordi denne rapporten gjer opp status og tek pulsen på utviklinga.

– Rapporten slår no fast samanhengen mellom klimagassutslepp og oppvarming som sikker. Det er i seg sjølv nytt?

– Ja, dei tidlege IPCC-rapportane var varsame i språkbruken: Dei snakka om «sannsynlege» og «svært sannsynlege» samanhengar. No blir samanhengen slått fast som heilt sikker. Sidan kring 1850 har gjennomsnittstemperaturen på jorda stige med nesten 1,1 grad, og så godt som all temperaturstiginga er menneskeskapt.

– Er det noko anna som er genuint nytt i den nye rapporten?

– Nei, eigentleg ikkje. Det var meir nytt i mellomrapporten som kom i 2018, der det vart slege fast ein samanheng mellom global oppvarming og tropiske orkanar. Så er det ein positiv ting som kan nemnast: Det utsleppsscenarioet i 2013-rapporten som ofte vart omtala som «business as usual», og som kunne føre til ei oppvarming på nærare fire gradar, føresette ein kraftig vekst i kolforbruket i verda. Men den teknologiske utviklinga, og utfasinga av kolkrafta i mange land, gjer dette scenarioet usannsynleg.

– Men om utsleppa held fram med å auke i same tempo som dei siste åra, kor hamnar vi da?

– Vel, eg trur ikkje utsleppsveksten vil halde fram som no, eg trur utsleppa kjem til å minke på sikt. Dei måla Europa, USA og Kina har sett seg, peikar i den leia. Eg trur verda kjem til å nå utsleppstoppen før 2030, og deretter gå nedover.

– Men målet om å halde oppvarminga under 1,5 gradar blir ikkje nådd?

– Nei, det gjer det nok ikkje. Med dagens utslepp har vi berre ti år på oss, og det går ikkje. Eg trur ikkje vi klarer å halde oss under to gradar oppvarming heller. For mykje av verda har framleis vekst i utsleppa sine. Skal eg vere litt optimistisk, klarer vi å stogge ein stad mellom to og tre gradar.

– For nokre år sidan var det eit blaff av optimisme: Det vart hevda at det var mogleg å stogge oppvarminga på halvannan grad. Trudde du på det?

– Eg trudde ikkje at det målet kom til å bli nådd. Men eg synest det var fornuftig å ha eit ambisiøst mål, på liknande vis som visjonen om null trafikkdrepne kan vere nyttig sjølv om han er lite realistisk.

– Det som no skjer i verda, med tørke, skogbrannar og flaumar, er truleg vel så viktig for opinionen som den nye rapporten: Vi snakkar ikkje lenger om klimaendringar som noko som kjem i framtida.

– IPCC-rapporten fekk nok meir merksemd på grunn av dei ekstreme hendingane i sommar, med varmerekordar, flaum i Mellom-Europa og skogbrannar i Hellas og andre stader. Alt dette er i tråd med det modellane fortel oss. Dette ber så tydeleg signaturen til klimaendringane. Det er ingenting med dette som er overraskande.

– For Noregs del er framleis ekstremnedbør truleg det største trugsmålet frå klimaendringane?

– Ja, det er det. Men samstundes er det òg grunn til å vente seg meir tørke på sommaren, og vi kan òg få fleire skogbrannar som ein konsekvens.

– I Noreg er det valkamp, og dei fire største partia vil alle stimulere til meir leiteboring for å finne etter meir olje.

– Ja, og det bør dei ikkje gjere. Eg skjøner at det er vanskeleg å snu: Vi har ein stor oljeindustri med mange arbeidsplassar, og ein sterk oljelobby. Eg skjøner at det er vanskeleg å redusere aktiviteten. Men klimaendringane inneber at vi må endre politikk. Vi veit at Europa er på veg vekk frå olje og gass. Og éin ting er klima, men ein må òg setje spørjeteikn ved lønsemda. Om ein oppdagar felt i Barentshavet no, og skal drive utvinning der dei neste 30 eller 40 åra, er det vanskeleg å sjå at det skal bli lønsamt. Å gje skattefrådrag og refusjon for leiteboring no, er for meg uforståeleg. Og den koronapakken som oljeindustrien fekk i fjor, trur eg få politikarar i framtida vil rekne som eit klokt trekk.