Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Vi kan byrja med eit sitat: «Det er klart at dei verkelege problema i nasjonen vår er mykje djupare – djupare enn bensinkøar eller energimangel, djupare enn inflasjon og økonomisk tilbakegang. Og eg innser meir enn nokon gong som president at eg treng hjelp frå dykk. Så eg har kome til at eg vil tala direkte med dykk og lytta til dei amerikanske røystene.»

Nei, sitatet er ikkje frå Joe Bidens tale til det amerikanske folk tysdag. Det er frå Jimmy Carters mest vidgjetne tale, «krisetalen» som han heldt i 1979. Talen hjelpte ikkje. Men Biden er no – som Carter då – djupt uroleg for oljeprisen, inflasjonen og den fallande populariteten på meiningsmålingane. Difor kunngjorde han tysdag at 50 millionar fat no skulle sleppast ut frå dei statlege strategiske reservane, og det samstundes som han bed både Opec og amerikanske oljeprodusentar om å auka olje- og gassproduksjonen. Så mykje for den grøne vendinga. Oddvar Bjørgan er oljeanalytikar i meklarhuset Carnegie.

– Biden vil frigjera 50 millionar fat dei neste par månadene. Verda konsumerer 100 millionar fat i døgeret. Hjelper dette på oljeprisen?

– Nei, det trur eg ikkje. Vi såg at oljeprisen gjekk opp etter talen. Dei som handlar med olje, visste at dette ville koma. Dessutan hadde tappinga av den strategiske oljereserven alt byrja. Dei to siste vekene har den amerikanske regjeringa sleppt trer millionar fat i veka. På toppen av det heile er denne tappinga i røynda berre eit lån. Etter eit par månader må selskapa som får oljen, senda han attende til dei strategiske lagera.

– Då er det altså symbolpolitikk frå ein mann som har gjort sitt for å få ned den amerikanske oljeproduksjonen. Kvifor gjer Biden det likevel?

– Det «logiske» svaret er at rådgjevarane til Biden har fortalt han at høge bensinprisar er upopulært i USA. Dimed vil han syna veljarane at han gjer noko, at han har handlekraft. Men det står sjølvsagt i konflikt med at han i neste omgang vil redda «den kokande planeten», som han har snakka om. Om noko burde den «grøne» Biden ha lagt ei avgift på bensinprisen for å få ned forbruket.

– No har regjeringa hans varsla at dei vil granska om amerikanske oljeprodusentar driv med prismanipulasjon, og viser mellom anna til at dei har redusert produksjonen, noko som på si side har vore eit ynske frå den same regjeringa. Det er forvirrande, dette?

– Ja, men om eg skal prøva å koma med ei forklaring: Det som skjedde, var at særleg dei som dreiv med skiferoljeproduksjon, gjennom fleire år nytta alle pengane dei fekk inn, til å bora ny brunnar. Dette førte til at den amerikanske oljeproduksjonen gjekk veldig opp. Så kom oljeprissamanbrotet i 2014, likevel heldt desse skiferselskapa fram med å bora nye brunnar. Dei investerte over evne, noko som har gått ut over aksjonærane og lånegjevarane.

– Som til slutt fekk nok?

– I 2019 gjorde dei opprør. Dei kravde ei endring i strategien, at det måtte verta slutt på nye borehòl. No måtte selskapa betala utbyte og kvitta seg med låna. Så kom koronaen, som heller ikkje gjorde det så feitt å vera oljeprodusent. Men i 2021 har inntektene gått rett opp. Likevel har aksjonærane kravd at selskapa, i staden for å investera, skal betala store utbyte. Dei har òg sagt at dei ikkje lit på Opec. «Vi vågar ikkje å investera i ny produksjon og pumpa meir olje ut i marknaden så lenge vi ikkje er sikre på at Opec ikkje har ledig kapasitet», har vore tankegangen. Så ja, i så måte har Biden-regjeringa litt rett. Amerikanske oljeprodusentar held attende på produksjonen, og det vedgår dei sjølve.

– Men også dei store oljeselskapa som driv med konvensjonell oljeproduksjon, har møtt aksjonæropprør frå eigarar som vil ha redusert produksjon på grunn av klimaet?

– Den trenden har vore sterkast i Vest-Europa, der dei store aktørane, særleg dei statlege, har vore under eit særs sterkt press for å redusera oljeeksponeringa og investera grønt. Både BP, Shell, Total, Equinor og ENI har svara på presset. Dei seier dei vil investera mykje meir grønt og mykje mindre i olje og gass. Trenden kom seinare til USA, men no har både Chevron og Exxon møtt liknande aksjonærpress og byrja å snakka på same viset. Når det gjeld dei mindre amerikanske oljeselskapa, som til saman har stor produksjon, trur eg framleis det handlar om at eigarane vil ha attende pengane dei har investert. Det vil dei rett nok kanskje ha av di dei ser at oljeinvesteringar er upopulært i ei klimatid, og av di dei til og med kanskje ventar eit forbod mot oljeproduksjon.

– Så oljeprisen skal vidare opp?

– Det er eit faktum at det heilt sidan 2014 har vore for låge investeringar i oljeproduksjon verda over. Og med for låge meiner eg at sjølv om oljeselskap på grunn av klimaet reduserer investeringane sine, bryr ikkje etterspurnadssida seg noko som helst om redusert tilbod eller klimasnakk. Etterspurnaden går ikkje ned. Verda vil framleis har massivt med olje.

– Dimed må Biden leva med høgre oljeprisar og høgre inflasjon?

– Når tilbodet fell og etterspurnaden er aukande, er det konsekvensen, ja.