Jamstilling

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

«Vi opplever at mange har et inntrykk av at vår generasjon vokser opp i et likestilt samfunn. Det stemmer ikke», skreiv tre 14 år gamle jenter denne veka i Aftenposten. I ei innlegget om metoo som aldri kom til skulegarden, fortel dei tre at jenter på deira alder dagleg vert møtte av nedsetjande kommentarar som «hore», «slut» og «billig», og at lærarar og andre vaksne ofte bagatelliserer situasjonen når dei seier frå.

Kari Stefansen er forskar ved Norsk institutt for forsking om oppvekst, velferd og aldring (Nova) ved OsloMet – storbyuniversitetet. Ho er ikkje overraska over innlegget.

– Nova har i fleire studiar kartlagt seksuell trakassering og uønskt seksuell merksemd blant ungdom. Vi har ikkje tal for ungdomsskulen, men for aldersgruppa 17–18 år har vi Ung­data-undersøkinga frå 2017. Der svarte 20 prosent av jentene ja på spørsmål om dei i løpet av det siste året hadde opplevd at nokon på ein sårande måte har kalla dei hore, homse eller andre ord med seksuelt innhald. Det tilsvarande talet for gutar var 13 prosent. I tillegg svarte 21 prosent av jentene at dei det siste året hadde opplevd at nokon spreidde negative seksuelle rykte om dei.

– Er det like utbreitt over heile landet?

– Det veit vi ikkje. Ungdata-
undersøkinga har nasjonalt representative tal, men resultata er ikkje brotne ned.

– Kva kjem den trakasserande tonen av?

– Det er fleire ulike forklaringar på det. Noko handlar nok om gutar som vil tøffe seg og ein seksualisert tone hjå ungdom generelt.

– Er tonen meir seksualisert no enn før, eller har det alltid vore slik?

– Verbal seksuell trakassering har ikkje vore kartlagt over tid, så det har vi ikkje mål på. Men vi har ein annan studie, «UngVold», der vi har kartlagt meir fysiske former for seksuell trakassering, det vi omtalar som seksuell vald, slik som å bli uønskt teken på, forsøk på valdtekt og valdtekt. Den studien vart gjennomført både i 2007 og i 2015 blant 18–19-åringar og syner eit stabilt mønster, verken auke eller nedgang. 22 prosent av jentene svarar at dei har vorte uønskt tekne på, 7 prosent at dei har vorte utsette for forsøk på valdtekt, og 5 prosent svarar at dei har vorte valdtekne. Dei tilsvarande tala for gutar er i same følgd 6 prosent, 1 og 1,5 prosent og 1 prosent.

– Kva gjer den verbale trakasseringa med unge jenter?

– Det varierer, sjølvsagt, men dersom verbal seksuell trakassering er utbreidd og føregår i eit større miljø, kan det påverke korleis jenter oppfører seg, og kor frie dei kjenner seg. Dei kan òg avgrense handlingane sine for å unngå å verte utsette for trakassering. Jentene i innlegget i Aftenposten peikar på at det ikkje vert gjort noko med, sjølv når dei tek problemet opp på skulen, og det er jo ei tilleggsbelasting. Då fortel dei vaksne i realiteten ungdomen at det som skjer, er greitt og noko dei må tole. Det er ei problematisk melding å sende.

– Skjønar ikkje foreldre og lærarar kva som går føre seg?

– Nokre stader verkar det ikkje slik. Når dei kallar det gutestrekar og ikkje særleg alvorleg, er det ein type bagatellisering. Sjølvsagt er det òg mange som skjønar, men når gutane ikkje vert korrigerte på trakasserande åtferd, er det ikkje bra.

– Korleis skil jenters opplevingar seg frå gutars?

– Når det gjeld seksuell vald og trakassering, er jenter mykje meir utsette enn gutar.

– Men korleis har gutane det?

– Det er forska lite på korleis gutar opplever seksuell trakassering, så det veit vi mindre om.

– Kva skal til for å få bukt med trakasseringa?

– Det dei tre jentene har gjort alt no: setje ord på det. Det er modig og svært viktig at dei gjorde det. Og dei har alt fått mykje merksemd kring temaet, også frå politikarar. Det er kanskje nett fordi det var dei sjølv sette ord på det offentleg.

– Kva bør politikarane gjere med saka?

– Dei kan få til ein diskusjon som gjer at lærarar og rektorar rundt om forstår at dei må gjere noko. Det trengst diskusjonar og beredskap på skulane.

– Kvifor er det ikkje gjort meir før? Desse utfordringane er vel ikkje nye?

– Dei har vore kjende lenge, men måten vi snakkar om og forstår dei på, er annleis. No er det eit større politisk medvit om kva denne typen åtferd inneber, og det er lågare toleranse for det etter #metoo-rørsla. Eg trur det hjelper på sikt.