Har du vore nær eit sosialt medium den siste veka, har du sett dei, små, spente og med sekken på. Landets seksåringar på veg til første skuledag har blitt fotograferte, og bilete publiserte av stolte foreldre og besteforeldre. Dei kjem til ein skule som er i gang med ei storstilt utskifting av idear og verkemiddel.

Annleisåret

Rett før sommaren kom sluttrapporten frå forskarane ved OsloMet som har evaluert seksårsreforma. Mykje av innhaldet var kjent frå før. Då seksåringane vart tatt inn i skulen, var det etter eit politisk kompromiss mellom høgre- og venstresida. Seksåringane skulle få eit annleisår der det beste frå skulepedagogikken skulle gå opp i ei høgare eining med det beste frå barnehagane. Tidlegare skulestart skulle gi sosial utjamning.

«Gode lærarar er heilt avgjerande for læring. Men korleis får ein tak i dei?»

Barna som ikkje gjekk i barnehage, dei som gjerne har det forskarar omtaler som svak sosioøkonomisk bakgrunn, og som oftare enn andre får utfordringar i skuleløpet, vart no slusa inn i utdanningsinstitusjonane på eit tidlegare tidspunkt. Dei skulle få ein mjuk start med god plass til leik, både den frie typen og den som ein skal lære av. Det mangla verken visjonar eller ambisjonar den gongen.

Men så forsvann leiken. I sluttrapporten finn ein følgjande forklaring: Kunnskapsløftet vart innført – Bondevik II-regjeringas svar på Pisa-sjokket i 2001, då norske 15-åringar presterte relativt svakt i den internasjonale samanliknande kunnskapstesten. I evalueringsrapporten kan ein lese at «rent formelt innebar Kunnskapsløftet ikke store endringer for de yngste elevene, men det er grunn til å tro at oppmerksomheten om mer ’skolsk’ læring også hadde konsekvenser for de yngste». Leiken forsvann iallfall. Skulekvardagen vart fylt av testar. I kjølvatnet av Pisa-sjokket fekk leikeskulen eit omdømmeproblem.

Stadig fleire timar

Mykje har hendt sidan. Elevane får meir undervisning. I doktorgradsavhandlinga si viser skuleforskaren Elise Farstad Djupedal at norske barn etter 1990 har fått lagt til så mange ekstra timar at det svarar til eit heilt skuleår.

Målt frå 1990-nivå har ein altså ikkje berre fått eit nytt skuleår, men to. Og Pisa-testresultata blir jo ikkje betre. Men i den siste publiserte undersøkinga kan ein lese at forskjellen aukar mellom elevar med svak sosioøkonomisk bakgrunn og dei andre. Skulen blir meir klassedelt.

Papirboka tilbake

Denne veka gjorde kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun eit skulestartintervju med VG. Her sa ho at «vi skal passe på at leken får enda større plass». I tillegg snakka Nordtun varmt om telefonforbod, mindre skjermbruk og om trykte lærebøker.

Før sommaren løyvde Stortinget 300 millionar ekstra til lærebøker på papir. Alt dette er musikk i øyra til tusentals av opprørte foreldre som finn saman i Facebook-grupper med namn som «Opprop for mindre skjermbruk i barneskulen». Der kan ein dagleg lese grelle eksempel på manglande elementært nettvett i skulen, om korleis mange skular har ignorert barnas digitale tryggleik, og om korleis konsentrasjonen til barna, ein av dei aller viktigaste føresetnadene for læring, blir påverka av dei flimrande skjermane i klasseromma.

Nordtun har ein plan. Spørsmålet er om planen vil gi det ønskte resultatet. Lærebøker er ei stor investering for skulane. Når ein kjøper dei, er tidshorisonten lang. I ein rapport som vart laga på oppdrag for Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforening (NFFO) i fjor, kjem det fram at skuleleiarar i mange tilfelle har det for travelt når dei skal velje bøker. Ein av fem svarte til dømes at dei ikkje har tid til å bruke Utdanningsdirektoratets ressursar for innkjøp av læremiddel.

I ein debatt på Arendalsveka sist veke peika Arne Vestbø, generalsekretær i NFFO, på at debatten om kva som er god kvalitet for læremiddel, nesten er umogleg å få auge på. I same debatt fortalde leiaren i Elevorganisasjonen, Madelen Kloster, om korleis klassen ho gjekk i på vidaregåande, vart involvert då skulen skulle kjøpe nye lærebøker. Då Kloster snakka, gjekk det eit tydeleg sukk gjennom salen. For det er jo dette ein jaktar på – godt samspel mellom elevar og lærarar og eit høgt engasjement.

Lærarane forsvinn

Og då er vi inne på eit felt som Nordtun snarast mogleg bør vende ministerblikket sitt mot, ettersom ho tydelegvis har bestemt seg for å rydde opp. For alle som har gått på skule, veit at ein hugsar læraren betre enn læreboka. Ein god lærar kan få til god undervisning med læringsbrett, med bøker og med kongler og pinnar.

Gode lærarar er heilt avgjerande for læring. Men korleis får ein tak i dei? Skulen manglar lærarar. Ifølgje tal frå Statistisk sentralbyrå manglar så mange som 17.187 lærarar. Mange nyutdanna lærarar forsvinn frå skulen etter kort tid. Grunnane er fleire, mange rapporterer om for stort ansvar, for mange oppgåver og for lite tid til å gjere dei. Søknadstala til lærarstudiet har gått ned dei siste fem åra.

Følg pengane

Regjeringa skal drive kampanje for å auke søkjartala. Mitt tips er å styre unna fikse slagord om den viktige jobben lærarane gjer for samfunnet. Det er viktigare å gi skulane rammevilkår som gjer det mogleg for lærarane å gjere ein god nok jobb utan å bli utbrende, og ressursar slik at elevar som treng særleg oppfølging, får det.

I tillegg har ein jo det velkjende lokkemiddelet løn. Sist gong lærarane streika for betre lønsvilkår, sette regjeringa ein stoppar for streiken med tvungen lønsnemnd. Skulen treng meir pengar, ikkje fleire slagord.

Astrid Sverresdotter Dypvik er redaktør i Syn og Segn og fast skribent i Dag og Tid.