Kommentar

Ane Tusvik Bonde

Ei ung georgisk kvinne står i den harde spruten frå ein vasskanon. Ho har eit klissvått georgisk flagg rundt skuldra og held armane heva over hovudet medan ho viser fingeren mot opprørspolitiet inne i borggarden.

«Eg har aldri sett spesialpolitiet så brutale som no», skreiv ein forkjempar frå Menneskerettshuset i Tbilisi til meg på e-post etter demonstrasjonen sist laurdag. Dei banka opp fredelege demonstrantar. Advokatar rapporterte om at meir enn 300 vart arresterte i protestane den siste veka. Fleire av dei hadde kjevebrot og hjerneristing. Årsaka til demonstrasjonane er misnøya med at regjeringa i Georgia har stogga forhandingane om EU-medlemskap.

Fyrste gong eg såg spesialstyrkane i Tbilisi, var i april 2009. Folk hadde samla seg til ein demonstrasjon framfor parlamentet, der eg hamna samen med systera mi midt i påskeferien. Det verka roleg, men det låg ei spenning i lufta. Fyrst oppe i ei sidegate såg vi spesialstyrkane i borggarden. Hundretals velutstyrte politimenn ventande, klare til åtak. No venta dei ikkje.

Videoane frå åtaka viste politiet som jakta journalistar og storma inn på apotek og metrostasjonar på jakt etter demonstrantar på veg heim. Det minte meg om scener frå då eg var på Maidan i hjarta av Kyiv for elleve år sidan. Som der starta protestane spontant etter at regjeringa sa dei ville stogge integreringa med EU. Som i Ukraina hadde ikkje demonstrantane i Georgia nokon leiar.

Med unntak av presidenten har ikkje demonstrantane stor tiltru til politikarane. Bilete frå Tbilisi synte at folk her òg delte mat og utstyr samt oppretta SOS-grupper for juridisk hjelp. Etter at styresmaktene svara med vald, slutta fleire folk seg til protestane. Dei ville verne om rettane sine.

Politiets brutale framferd fyrte opp enkelte demonstrantar som heiv flasker og fyrverkeri mot parlamentsbygningen. Men fleire tusen brukte retten til å ytre seg på fredeleg vis. Dei såg mot Europa, ikkje Russland.

Til no har tre ambassadørar gått av i protest. Dei baltiske landa har innført innreiseforbod for sentrale georgiske politikarar. Det er ikkje nok i seg sjølv til å få Georgisk draum til å snu. Førre veke erklærte EU- parlamentet at dei ikkje anerkjente oktobervalet som fritt og rettferdig. Det vart rapportert om juks og press mot veljarar.

Men like effektiv vart propagandaen i forkant. Mantraet var at berre styringspartiet kunne sikre landet mot krig. At Georgisk draum i etterkant av valet gjekk ut og erklærte at dei ville fryse forhandlingane med EU i fire år, vart sett på som eit brot med tidlegare lovnader.

I løpet av våren 2024 tok styresmaktene fleire steg i autoritær retning i landet som før hadde vore ei trygg hamn for regimekritikarar frå andre land. Trass store protestar heile våren banka dei gjennom lova som minte om den russiske lova om utanlandske agentar. Like etter vedtek dei ei anti-LHBT-lov. Saman med ein systematisk svertekampanje tente lovene til å svekke opposisjonen og andre kritiske røyster.

Men folk held fram med å strøyme ut i gatene. Fleire og fleire sluttar seg til protestane: bankfolk, universitetsfolk og businessfolk. Nokre brannmenn helte for nokre dagar sidan ut vatnet dei skulle bruke til å spyle demonstrantane med. Kanskje tyder det på at bilete av den unge kvinna i vasspruten har meir kraft enn propagandaen?

Ane Tusvik Bonde er statsvitar og seniorrådgivar i Amnesty Norge.