For eit par dagar sidan sat eg og arbeidde i Khlibna-kafeen nær Lviv-plassen i sentrum av Kyiv. Forutan meg var det tre andre menneske i kafeen, alle sat vi ved datamaskinane våre. Eit luftvernvarsel ville ha tvinga kafeen til å stengje, og vi ville ha hamna på gata, men med vårsola skinande gjennom glaset kunne du tru at verda er i orden.

Eg tenkte akkurat på kor stille Kyiv var blitt i det siste, da kafédøra brått vart opna og ein prestekledd mann kring førti kom inn. Han gjorde ein viss teatralsk entré, stogga og såg seg rundt, og trekte til seg merksemd. Alle glodde på han. Så erklærte han: «Eg har kome for å be for fred!» I godt og vel tre minutt ytra han seg på bønfallande vis, og da han tagde, kikka han forventingsfullt på oss med eit håp om å få noko att for strevet.

Den første som gav etter, var ein mann på om lag tretti som sat ved eit vindaugsbord. Han gav 20 hryvnia. Presten fryda seg, gjekk bort til gjevaren, la handa på hovudet hans og messa halvkviskrande ei bøn til. Så vende han blikket mot meg. Eg tok opp ti hryvnia, men da mannen nærma seg, spurde eg kva kyrkje han høyrde til. Han verka brydd. Ein kunne sjå at han tenkte febrilsk. Til slutt sa han: «Frå Volodymyr-katedralen.» «Kva heiter du?» spurde eg. «Fader Volodymyr!» svara han litt tryggare, snappa dei ti hryvnia frå fingrane mine, og forlét kafeen kvikt. Det er over tjue kafear kring Lviv-plassen, så han hadde mykje arbeid att.

Da han hadde gått sin veg, gjekk det brått opp for meg at han hadde tilbydd seg å be for fred, og ikkje for siger. Kan hende kom han ikkje frå Volodymyr-katedralen, som høyrer til Kyiv-patriarkatet, men frå ei eller anna kyrkje innanfor Moskva-patriarkatet.

Men så, når eg tenkte på kleda og framferda hans, konkluderte eg med at denne mannen truleg ikkje hadde noko med noka kyrkje å gjere i det heile teke. Han var berre ein ikkje altfor vellukka skodespelar som spela prest på eit ikkje altfor overtydande vis. Kan hende hadde han halvdagsjobb ved nyårstider i rolla som Fader Frost eller julenissen. No hadde han funne ei meir universell rolle, ikkje knytt til ei særskild årstid – rolla som prest som er klar til å be for fred på kva offentleg stad som helst, der det er tenkjeleg at folk vil høyre på han og gje han pengar.

Framføringa hans fekk meg til å tenkje på dei mange profesjonelle tiggarane som før krigen ofte dukka opp på gatene våre, på undergrunnen og på lokaltog, alltid med dei same orda: «Vi er ikkje herifrå. Vi har mista huset og alle papira våre i ein brann. No har vi ikkje nokon stad å bu. Ver så snill, hjelp oss så godt du kan!» Eg kunne ikkje hugse å ha høyrt desse orda etter at krigen tok til.

I eit land der Russland har brent ned hundretusenvis av hus, verkar ikkje slike ord lenger. No er dei profesjonelle tiggarane truleg blitt flyktningar sjølve, og går omkring i gatene i Berlin og Paris, der dei har lært seg nokre frasar som dei nyttar på europearane for å be om hjelp til ukrainske flyktningar. Og denne gongen lyg dei ikkje. Dei er verkelege ukrainske flyktningar, sjølv om andre ukrainske flyktningar og vanlege ukrainarar skjemmer seg over landsmenn som gjer dette.

Men etter kvart som europeiske land minskar den økonomiske støtta til ukrainske flyktningar, vil det snart bli fleire slike ukrainarar som tigg på gatene i Europa. Medan mange ukrainske flyktningar har funne seg jobbar for lenge sidan og klarer seg sjølve, er det vanskelegare for andre å bli økonomisk uavhengige i eit framandt land. For dei er det vanskeleg å sjå for seg korleis ein skal klare seg utan sosialhjelp.

Også i sjølve Ukraina reduserer staten hjelpeprogrammet for internt fordrivne flyktningar. Dette skaper ikkje nemneverdige protestar. Alle innser at Ukraina har lite pengar, og at pengane landet har, må nyttast på krigen – på militæret og på våpen. Hærar av frivillige støttar stadig dei internt fordrivne på ulike vis, ved å bruke pengar dei har samla inn sjølve, og pengar samla inn i utlandet. Andre ukrainarar held fram med å gje pengar frå eiga lomme til militæret, samstundes som dei gjev tid og andre ressursar.

Det er allment kjent at bilane og pickupane nytta av soldatane på eller nær fronten til vanleg er gjevne av frivillige. No har andre frivillige sett seg føre å skaffe motorsyklar til militæret. Motorsykkelen har alltid vore det føretrekte transportmiddelet i ukrainske landsbyar, og så å seie alle landsens familiar har ein gamal motorsykkel ein eller annan stad i garasjen. No er tida komen til å gje nytt liv – om så berre eit kort liv – til desse gamle produkta av sovjetisk teknologi.

«Medan bøndene protesterer mot ukrainske jordbruksprodukt, har polske lastebilar køyrt inn i Belarus, der dei lastar opp russiske varer og så dreg attende til Polen.»

Ein venekrins i byen Lysyanka i Tsjerkasy-regionen kallar seg «reparasjonsbataljonen». Dei har skipa ein verkstad der dei reparerer gamle motorsyklar. Dei hadde ikkje før kunngjort planane sine, så kom folk frå nabolandsbyen Bosivka med fem gamle motorsyklar som etter kort tid var brukande. Sidan da har arbeidet til «reparasjonsbataljonen» halde fram. Dei motorsyklane som ikkje kan reparerast, blir nytta til reservedelar.

– Ein motorsykkel kan overleve ved fronten i over to månader, medan levetida til ein bil er mellom 20 minutt og to veker, forklarer leiaren for «reparasjonsbataljonen», Oleksandr Korolenko.

– Bilar blir skotne på og øydelagde av granatar. Du kan ikkje køyre ein bil gjennom skogen; du kan køyre deg ned i gjørma. Ikkje eingong ein jeep kan kome seg fram på somme av desse vegane, men det kan ein motorsykkel!

Motorsyklar som er reparerte i Lysyanka, blir brukte i alle delar av fronten. Medlemar av «reparasjonsbataljonen» har slutta å telje kor mange tohjulingar dei har sendt til det ukrainske militæret, men dei aktar å drive på med arbeidet til slutten på krigen – til sigeren.

Det russiske militæret freistar òg å finne den beste måten å transportere russiske soldatar på, når dei skal kaste dei inn i åtak medan dei konstant er under eld frå det ukrainske militæret. Nyleg auka det russiske militæret bruken av kinesiske lette køyretøy og golfbilar. Dei må kunne utplassere mange fallskjermsoldatar på ein gong. Å sende soldatane i kamp på motorsykkel er ikkje praktisk, for overlegen mannskapsstyrke er blant dei viktigaste fordelane for det russiske militæret.

Så seint som for eit år sidan brukte russarane til og med hestar stolne frå lokale bønder i Kherson-regionen for å levere ammunisjon og soldatar. Men dette synte seg å vere upraktisk, ettersom hestar treng stell, stallen krev ettersyn, og ein må skaffe fôr til dyra.

Vi kjenner ikkje dei ukrainske tapa av transportmiddel i denne krigen, men ifølgje rapportar frå den ukrainske generalstaben har Russland mista meir enn 15.000 einingar av ikkje-militært utstyr – lastebilar, tankbilar og andre køyretøy – i dei okkuperte territoria i Ukraina i løpet av to år.

Ukrainarar har kjøpt titusenvis av gamle jeepar og pickupar frå Europa til militæret sitt, og faktisk hjelpt Tyskland, Frankrike og andre land med å bli kvitt bilskrotet sitt. Dersom du trur på dei frivillige frå Lysyanka, som meiner at dei fleste av desse bilane ikkje overlever ved fronten i meir enn to månader, kan du lett sjå for deg den svære mengda av bilvrak som kan ende med å bli smelta av den største kjøparen av metallskrap i verda – Kina.

Medan krigen syter for «attvinning» av bilar og motorsyklar, veks panikken frå tid til anna i det ukrainske parlamentet. I slutten av januar i år vedgjekk leiaren for «presidentfraksjonen», Davyd Arakhamija, at 17 folkevalde frå Folkets tenar-partiet vil trekkje seg frå parlamentet. Dei har alt skrive erklæringar om at dei ønskjer å trekkje seg, men partiet har ikkje gjeve dei løyve til å gjere det.

– Vi avgjorde for vår eigen del at vi ikkje vil røyste for at representantar får slutte, med helseproblem som unntak. Ingen andre årsaker er akseptable. Vi må syte for at parlamentet er legitimt, sa Arakhamija, som la til at andre fraksjonar òg har representantar som ønskjer å slutte.

Dette ønsket kan til dels skuldast at ein i ukrainsk politikk er samde om å ikkje halde president- og parlamentsval før krigen er over. Det inneber at dei vil måtte sitje lenge eller svært lenge i parlamentet, og at dei vil vere nøydde til å ta ansvaret for mange upopulære avgjerder. Difor vil somme parlamentarikarar føretrekkje å rett og slett forsvinne og gøyme seg frå det offentlege livet. Så langt har dei ikkje lukkast, men truleg vil dei leite etter andre fluktvegar.

Ei av dei upopulære avgjerdene som ventar, dreier seg om «lov om mobilisering». Arbeidet med den går mot slutten, og lova skal etter planen godkjennast i mars. I det minste er det dette presidentkontoret ønskjer. Det inneber at representantar frå presidentpartiet må halde ut til lova er vedteken, og så ta ansvaret for følgjene.

Lova vil truleg få negative konsekvensar. Det kan hende at lova ikkje vil fungere bra på grunn av dårleg førebuing og moglege sjølvmotseiingar i sjølve lova, eller at ukrainske borgarar nektar å rette seg etter henne. Det ukrainarane først og fremst ventar seg av denne lova, er rettferdige og sams mobiliseringsreglar for alle borgarar.

Det må seiast at ukrainarane har mista interessa for parlamentariske aktivitetar dei seinaste månadene. Og det er minimal informasjon i media om avgjerder som er tekne, for sidan sumaren 2022 har ikkje journalistar hatt tilgjenge til møte i parlamentet. Samstundes er ukrainske journalistar mindre interesserte i det parlamentsmedlemane gjer. Journalistane har det travelt med heilt annleis «feltarbeid».

Nyleg vart to ukrainske gravejournalistar arresterte av polske grensevakter på grensa til Belarus. Journalistane, som var frå den populære nettpublikasjonen Ukrainska Pravda, hadde dokumentert importen av russiske jordbruksprodukt gjennom Belarus inn i Polen. I motsetnad til den ukrainsk-polske grensa er ikkje den belarusisk-polske grensa blokkert av streikande polske bønder. Medan bøndene protesterer mot ukrainske jordbruksprodukt, har polske lastebilar køyrt inn i Belarus, der dei lastar opp russiske varer og så dreg attende til Polen.

Journalistane frå Ukrainska Pravda dokumenterte importen av russiske jordbruksprodukt via Belarus inn i Polen, der grensa ikkje er stengd av streikande polske bønder.

Ifølgje Mykhailo Tkatsj fjerna dei polske grensevaktene ein del av videoopptaka til journalistane, som kunne ha prova denne løyndomsfulle russisk-polske handelen. Mykhailo Tkatsj og kameramannen hans vart forhøyrde i fire timar av polske grensevakter og folk frå polske spesialtenester.

Til slutt vart dei ukrainske journalistane sette fri. Denne konflikten enda ikkje i ein internasjonal skandale, men har tvinga Polen til å tenkje gjennom om det trengst ei lov som set formelt forbod mot handel med Russland. Dersom ei slik lov blir innført, vil «feltarbeidet» til ukrainske journalistar på det polske grenseområdet ha hatt positive følgjer for Ukraina.

Men framleis blokkerer polske bønder den ukrainsk-polske grensa, og ukrainsk eksport gjennom Polen har alt gått glipp av meir enn ein milliard euro.

«Feltarbeidet» til ukrainske journalistar held òg fram i sjølve Ukraina, der saker om svindel knytte til krigen har blitt fleire i det siste. Frivillige som gjer innkjøp til militæret og til sjukehus, må trippelsjekke moglege leverandørar.

Det mest sjokkerande av alt, for både journalistar og det ukrainske samfunnet som eit heile, er dei hyppige freistnadene på å svindle familiemedlemar til ukrainske krigsfangar. Namna og adressene til slektningar av ukrainske krigsfangar har blitt gjevne til kriminelle av både russiske og ukrainske tenestemenn.

Av og til vekkjer slektningane sjølve merksemda til kriminelle når dei freistar å finne uoffisielle kanalar for å redde sine kjære. Men oftare er det kriminelle som kontaktar slektningane og seier at mot betaling kan dei sikre ein krigsfange plass på lista over dei som skal med på ei snarleg fangeutveksling. Den første svindelsaka av denne typen vart dokumentert i 2014, men etter kvart som tida går og fleire ukrainske soldatar blir krigsfangar, aukar talet på familiar som set sin lit til desse svindlarane.

Kriminell aktivitet av dette slaget er mykje alvorlegare enn bløffmakarane som kler seg ut som prestar eller tiggarar og spelar rolla som krigsveteranar. Utveksling av krigsfangar er blant dei vanskelegaste sakene for Ukraina. At noko blir halde skjult på dette feltet, for ikkje å snakke om den kriminelle aktiviteten, undergrev tilliten til den ukrainske staten og dei ukrainske leiarane.

Dette er absolutt eit av måla til Russland – å forvirre og knekkje viljen til det ukrainske folket. Russland saktnar farten på fangeutvekslingar spesielt for å streke under den «manglande evna til dei ukrainske styresmaktene» til å redde soldatane sine, offiserane og sivile frå fangenskap.

Denne smertefulle situasjonen vil halde fram så lenge krigen varer og dei einaste verkelege forhandlarane er arabiske sjeikar og politikarar som Russland har eit godt tilhøve til, og som ikkje har noko imot å skaffe seg politisk kapital frå organisasjonar som driv med fangeutveksling. Ukraina bryr seg ikkje om kven som forhandlar med Russland om utveksling av fangar. Hovudsaka er at ukrainske krigsfangar kjem heim så snøgt som råd.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle