I informasjonsvideoane sine fortel han stadig vitsar i ein freistnad på å få opp humøret blant folk som bur i byen Mykolajiv, som så å seie kvar natt vert bombardert av russisk artilleri og ballistiske missil.

Namnet hans er Vitalij Kim. Han er ukrainar av kore­ansk opphav. Ein vellukka forretningsmann som gjekk inn i politikken samstundes med Volodymyr Zelenskyj, og han er medlem av partiet til Zelenskyj, Folkets tenar.

Eit av dei første russiske missila som vart skotne mot Mykolajiv, øydela bygningen til den regionale administrasjonen og trefte kontoret til guvernøren. Sjølv var han ikkje der, men da bygningen rasa saman, vart over 30 tilsette i administrasjonen drepne, inkludert pressesekretæren hans. Vitalij Kim fann ein ny stad til kontoret og heldt fram med å leie regionen til eit stadig meir høglydt akkompagnement av militære operasjonar.

I tillegg til ansvaret for å byggje opp att øydelagde bustader og regional infrastruktur, har han i seinare tid blitt nøydd til å «slåst» med det ukrainske militæret. Det er mange militære i Mykolajiv, men han treng slett ikkje «slåst» med alle, berre militære sjåførar som bryt trafikkreglane og er årsak til mange ulukker på vegane i regionen.

Det er gjerne slik at militære ikkje lyder sivile, men Vitalij Kim har lagt seg på ein tydeleg militær stil. Han har erklært at dersom dei militære sjåførane bryt trafikkreglane utan grunn, vil han konfiskere køyretøya deira. Det er ikkje stridsvogner eller personellkøyretøy som lagar problema, men raske varebilar som friviljuge frå heile Ukraina har donert til det ukrainske militæret for å auke mobiliteten deira og gjere operasjonane deira meir effektive.

Alt ville vore i orden dersom alle sjåførar, både sivile og militære, hadde trening i å køyre bil i krigstid. Men ingen har forklart nokon at dei vanlege reglane for vegfarande ikkje er oppheva. Dessutan køyrer militærsjåførar ofte utan nummerskilt og med blinkande lys – mest som for å åtvare om at ein kan vente seg kva som helst frå den kanten.

På grunn av det aukande talet på trafikkulukker der militære køyretøy er innblanda, vedtok regjeringa nyleg at militære sjåførar må kursast av profesjonelle racerkøyrarar i å køyre under vanskelege og ekstreme forhold.

Eigentleg er mange militære sjåførar svært dyktige frå før, særleg om dei har røynsle frå køyring langs fronten, der livet til heile gruppa avheng av farten på bilen og sjåføren si evne til å gjere brå unnamanøvrar.

I denne krigen skjer storparten av krigshandlingane i mørkeret, om natta. Ein av dei obligatoriske tryggingsreglane for militære sjåførar ved fronten, er å køyre med sløkte frontlys. Det inneber at sjåføren ikkje berre må vere i stand til å køyre fort på vegane og over markene, og i ulendt terreng, men òg at dei må kunne køyre i blinde.

Det kan vere greitt ei månelys natt. Da kan ein i det minste sjå nokolunde at det ikkje er hindringar framfor bilen. Men er det overskya, kan ein berre køyre på intuisjon og på evna til skilje motorlyden frå ein møtande bil frå motorlyden frå køyretøyet ein sjølv sit i.

Nattleg trafikk over markene ved fronten er så intens at det er nokså vanleg med ulukker. Men også i dagslys er vegane til og frå fronten farlege, ikkje berre på grunn av granatane frå russisk artilleri, men på grunn av nervøsiteten hos sjåførane og den tekniske tilstanden til gamalt militært utstyr og bilar laga i sovjettida.

Ei av dei mest tragiske bilulukkene dei seinaste vekene hende da ein ambulansebuss køyrd av friviljuge kolliderte med ein militær lastebil som hadde punktert. Ambulansebussen, som var utstyrt for å ta seg av skadde som skulle vekk frå slagmarka, vart vrak. Ein kvinneleg dokter frå Australia døydde, og tre friviljuge sjukepleiarar og sjåføren vart alvorleg kvesta.

Bilar som er vraka i ulukker, vert vanlegvis etterlatne i vegkanten eller på eit jorde, og dei utgjer eit problem for andre sjåførar.

I Mykolajiv-regionen vert vrakdelar etter ulukker fjerna temmeleg kvikt. Det meste av regionen er under ukrainsk kontroll og tett overvaking av guvernøren.

Det er ingen brukte utanlandske varebilar på den andre sida av frontlina. Kan hende klarer ikkje russiske friviljuge og andre å skaffe slike på grunn av sanksjonane. Men nei, Russland kan framleis kjøpe bilar frå India og Kina, men treng det ikkje. Sovjetunionen etterlét titusenvis av militære køyretøy til Den russiske føderasjonen. Det er utstyr som jamt vert lasta om bord på tog og frakta til Ukraina frå alle kantar av det store landet. Vegane på den russiske sida av fronten, som no er over 2000 kilometer lang, fløymer over av tusenvis av gamle sovjetiske militærbilar som er henta ut frå langtidslagring, hundrevis av sovjetiske militære UAZ-jeepar og mange meir moderne terrenggåande jeepar.

Det finst enda ein type køyretøy den russiske hæren nyttar, ein type den ukrainske hæren ikkje har maken til: mobile krematorium. Desse svært spesielle køyretøya utgjer kanskje ikkje nokon risiko på vegen, men dei hjelper til med å skjule talet på offer for den russiske aggresjonen i Mariupol og elles.

Den verkar som den russiske bilmarknaden har nokre problem. Etter innføringa av sanksjonane får ikkje russarane kjøpt noko hos bilforhandlarar. Difor har Vladimir Putin gjeve ordre om å ta opp att produksjonen av det gamle sovjetiske bilmerket Moskvitsj. Den russiske regjeringa har òg slakka av på krava til tryggleik for bilane. No er kollisjonspute for passasjer og førar tilleggsutstyr. Kollisjonsputesystema er jo ikkje produserte i Russland.

Men for russarar er ikkje tryggleik hovudsaka. Hovudsaka er at bilen har hjul, og at motoren verkar. Dei mest populære modellane av sovjetiske/russiske bilar, som Lada, Moskvitsj og Volga, hadde ikkje kollisjonspute. For folk som ikkje hadde råd til ein importert bil, var det eit ikon limt fast på dashbordet som erstatning for kollisjonspute. Den russiske hæren har framleis nok av hjul og motorar. Og forsyningane av ikon er det ingen ende på.

Medan den mest kjende ukrainske guvernøren «slåst» med militære sjåførar i Mykolajiv, har ein pizzabil frå den skotske velgjerdsorganisasjonen Siobhan-fondet kome på arenaen. I nærleiken av fronten arrangerer ei internasjonal gruppe friviljuge pizzafest for lokale innbyggjarar som har bestemt seg for ikkje å
evakuere, men bli verande heime. For ei vekes tid sidan forsynte den mobile verksemda tusenvis av innbyggjarar i Mykolajiv-regionen med nylaga pizza.

No er det fem pizzabilar i Ukraina, kvar med ei gruppe friviljuge. Siobhan-fondet har òg sendt ein frysebil som hjelper til. Han fraktar ingrediensane til pizzabilane frå eit eige lager som er sett opp i den polske byen Medyka, nær den ukrainske grensa. Planen er at pizzabilane skal vere verksame i Ukraina til krigen er over.

For ukrainarar i utkanten av kampane og for internt fordrivne flyktningar er nylaga pizza levert på døra noko svært spesielt – noko som gjer sumaren lystigare.

Innbyggjarane i Mykolajiv har alltid meint at dei er heldige. Dei har jo Svartehavet rett ved, med kjende hotell og sandstrender, men dei har òg Søndre Bug-elva, med breidder som er populære feriestader.

Sola er heit nett no, langs frontlinene i Donbas, på grensa til regionane Mykolajiv og Kherson, der den sørlege fronten går no, og i Odesa-regionen og i Kyiv. Det er heitt overalt. Sumaren er komen for alvor, men i år er ingen misunnelege på dei som bur nær havet.

I Odesa-regionen er alle strendene stengde, mange stader er dei sperra av med piggtrådgjerde. Minst to russiske miner har alt eksplodert nær strendene i Odesa. Dei drap og skadde fleire feriegjester med granatsplintar. Etter dette er det offisielt forbode å oppsøkje strendene overalt i Odesa-regionen. Tilsvarande ulukker har skjedd i dei okkuperte områda, med den forskjellen at okkupantane ikkje har forbode bading der. Folk går stadig for å få seg ein dukkert litt unna strendene i no øydelagde Mariupol, sjølv om nokre har mista livet under symjeturen på grunn av miner og granatar.

Russiske militærbåtar patruljerer heile tida kystlina ved strendene i Mariupol. Russiske patruljar går langs strendene med maskinpistol i hendene og sjekkar papira til dei som ønskjer å få litt brunfarge i den sørukrainske sola, krig eller ei.

Nyleg gjekk ein båt roleg og høgtidsamt langs kysten ved Mariupol, følgd av eit krigsskip frå Novorossijsk. Begge båtane hadde russisk-ortodokse prestar om bord. Denne maritime «prosesjonen», med ikon og bøner, var skipa for den russiske militære TV-kanalen Zvezda (Stjerna). Dei ønskte truleg å syne russiske truande at Gud hjelper den russiske hæren. TV-journalistane tok med opptak av folk som sola seg på stranda. Synet av folk nær sjø verkar alltid roande og inspirerer til tankar om stabilitet og fred.

I Mykolajiv kan dei fleste innbyggjarane no opphalde seg trygt på breiddene av Søndre Bug-elva. Det er rolegare der, og liten fare for å trakke på noko som eksploderer.

Strendene i Kyiv, lenger nord ved den same elva, er òg fulle av folk. Mineryddarar har undersøkt alt grundig – det er ikkje miner der. Og helsestyresmaktene har kunngjort at alle strendene i Kyiv er behandla med middel mot midd. Så det einaste ein treng å uroe seg for, er russiske missil.

Trass i krigen er det mange ukrainske familiar som gjerne vil slappe av i strandkanten – om ikkje ved Svartehavet, så ved Middelhavet eller Egearhavet. Reisebyråa er i arbeid, og feriar i utlandet har ikkje blitt dyrare på grunn av krigen. Faktisk er dei no heller litt billigare, særleg om dei ferierande er budde på å reise med buss frå Kyiv eller andre byar. Prisen for ei veke på ein feriestad ved den bulgarske svartehavskysten startar på 200 dollar per person, bussturen inkludert. Om ein ønskjer å dra til Egypt, Tyrkia eller Italia, må ein fly ut frå Chisinau i Moldova.

Som ei følgje av den russiske aggresjonen har hovudflyplassen i Moldova blitt forbausande populær. Flyplassen er langt betre forretning no enn han var før krigen, ved at han har blitt så viktig for Ukraina, som ikkje har hatt flysamband med verda utanfor etter 24. februar.

Sjølv om det finst transport­-
problem, har krigen bringa Ukraina svært nær dei vestlege naboane. Polen, som Ukraina har mange uløyste historiske problem med, har lagt til sides alle klagemål og blitt ein av hovudpartnarane til Ukraina. Moldova, med ein industriregion – Transnistria – som lenge var okkupert av Russland, hjelper òg Ukraina så godt landet kan. Ukrainarane bidreg monaleg til utviklinga av økonomien i Moldova, og dette vert reflektert i at den viktigaste TV-kanalen i landet nyleg vedtok å sende to program på ukrainsk.

Di meir Putin freistar å «av-ukrainisere» Ukraina, di sterkare vert integreringa av Ukraina i Aust- og Vest-Europa. Bøker på ukrainsk vert alt prenta i Litauen, Polen og Tsjekkia. Mange restaurantar i Aust-Europa har no menyar på ukrainsk. Dessutan dukkar det opp nye ukrainske restaurantar i mange europeiske småstader og byar. Ofte er dei starta av flyktningar frå Ukraina – dei som gjerne har minst hug til å vende attende. Men litt av fortenesta deira kan godt kome til å flyte attende til Ukraina – i form av varebilar til den ukrainske hæren, forhåpentleg med kompetente sjåførar.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle