Feiringa av dette nye året var det ikkje mykje glede ved, og forventingane til den nære framtida var ikkje særleg optimistiske. Likevel, byrjinga på eit nytt år vil alltid vekkje tankar om endringar det kan eller bør bringe med seg.

Vi hadde planane våre klare mot slutten av desember. Kona mi og eg bestemte oss for å dra til USA og vere der nokre månader. Eg hadde takka ja til tilbodet om å førelese i eit semester ved Stanford-universitetet. Etter at flyalarmen hadde stilna, pakka vi ferdig, og om kvelden 1. januar var vi på stasjonen.

Det er utruleg korleis reisa gjekk i samsvar med planane våre. Vi tok eit tog til Transkarpatia, så skifta vi til eit lite og svært langsamt slovakisk dieseltog med éi og ei halv vogn. Dette tok oss til byen Kosice, der det er ein liten flyplass – den næraste flyplassen til Ukraina no. Han har berre nokre få daglege avgangar, men ein av dei går alltid til London, og frå London sette vi kursen mot San Francisco.

På flyplassen i San Francisco vart vi møtte av Julia, som tidlegare budde i Kyiv, men som no er professor ved Stanford-universitetet. Ho og ein annan professor hadde alt gjeve oss god hjelp til å finne bustad, og da vi landa, ofra dei enda meir tid på å hjelpe oss med å flytte inn på eit bustadområde i nærleiken av universitetet.

Vi hadde ikkje venta slik sjenerøs og sjølvoppofrande hjelp, men no skjønar eg at i tillegg til positive haldningar andsynes oss, var dei òg styrte av eit ønske om å hjelpe oss som «folk frå krigssona», som buande i Ukraina.

Sjølv om USA ligg svært langt frå Ukraina, syner det seg at ønsket om å hjelpe offera for russisk aggresjon rår i bygder og byar i heile landet. I starten av desember viste ei undersøking utført av The Ronald Reagan Presidential Foundation and Institute at 57 prosent av amerikanarane meiner at USA bør halde fram med å sende militær og økonomisk hjelp til folket i Ukraina og kampen mot Russland. 76 prosent av innbyggjarane svarer at dei ser på Ukraina som ein alliert – ei signifikant auke frå 2021, då berre 49 prosent gjorde det.

I Santa Monica i California manifesterer russiske Katrina Repina at ho held med Ukraina.

Foto: Damian Dovarganes / AP / NTB

Sjølvsagt bur det hundretusenvis av ukrainarar i USA. Dei første ukrainske immigrantane kom til landet så tidleg som på 1850-talet, men ukrainarar som kom til USA etter 1991, etter at Ukraina vart sjølvstendig, er den aktuelle ryggrada i den mest aktive ukrainske diasporaen.

Dei siste tretti åra har mange ukrainarar teke med seg heile familien og flytta til USA, eller dei har stifta familie i USA. Mange ukrainske menn er gifte med ei amerikansk kvinne, mange ukrainske kvinner har amerikansk ektemann. Slike ukrainsk-amerikanske familiar har amerikanske vener med ulike opphav.

Etter den nye russiske aggresjonen er dei ikkje berre representantar for militante Ukraina, men katalysatorar for frivillige prosessar, organisatorar av demonstrasjonar og tiltak som samlar folk, samlar inn pengar og nødvendige ting av alle slag, for å støtte krigføringa og dempe lidingane i Ukraina.

Korleis ukrainsk-amerikanarar oppfatta nyhenda om den nye russiske aggresjonen, kan ein sjå i dømet med den tidlegare Kyiv-buaren Boris, som flytta til den nordlege delen av San Francisco for mange år sidan og gjorde stor personleg suksess som programmerar. I slutten av februar 2022 mista han likevekta. Psykologisk gjekk det nedover med han, og i løpet av nokre få veker hadde han gått ned 20 kilo. Men så tok Boris seg saman, bestemte seg for kva rolle han skulle spele i denne situasjonen – og stabiliteten kom att.

Boris fortalde to vener, Margaret og Joe, at han ville samle inn pengar for å kjøpe dronar til det ukrainske militæret. Etter kort tid hadde han samla inn 2000 dollar som han kjøpte den første dronen for. Av desse 2000 var 100 dollar gjevne av 75-årige Ludmila, som ein gong hadde flytta til USA frå St. Petersburg. Ho tok straks parti med Ukraina og sydde eit ukrainsk flagg som ho bar med seg når ho tok del i dei ukrainske demonstrasjonane mot russisk aggresjon, i San Francisco og i nabobyar.

Slik danna det seg ei aktiv gruppe av amerikanarar og ukrainarar kring Boris, som i løpet av dei neste par vekene samla inn nye 8000 dollar til dronar til Ukraina.

Så melde det seg eit spørsmål: Korleis skulle dei få levert dronane til Ukraina? Å sende dei i konteinarar eller med posten verka dyrt og utrygt. Til slutt fann Boris, Margaret og Joe ein ukrainar som skulle fly til Warszawa, og dei leverte dronane til han som kurerpost. I Warszawa vart kureren møtt av ukrainske frivillige, og ein månad seinare fekk Boris tilsendt eit foto frå fronten som viste ein ukrainsk soldat som heldt ein drone send frå USA.

Leveringslogistikk er blitt prøvd og testa. No blir nesten alt frå frivillige i California sendt til Ukraina via Warszawa. Enkelte amerikanarar samlar heilt enkelt inn pengar til Ukraina og nyttar dei til å kjøpe nødvendige medisinar og medisinsk utstyr som både militære sjukehus og vanlege sjukehus i Ukraina treng, i Polen.

Amerikansk individualisme kjem òg til uttrykk i dei vanlege velgjerdspiknikane som blir skipa over heile USA for å skaffe pengar til dusinvis av humanitære prosjekt.

Margaret kjøpte nyleg nokre kakestykke på ein piknik og oppdaga at kvar seljar av heimebakte kaker samla pengar til ulike føremål. Éi samla inn til soveposar til det ukrainske militæret, ei anna skulle skaffe handklede og lintøy til ein barneheim som var flytta frå område som no er okkuperte.

Mannen til Margaret, Joe, ein pensjonert energiingeniør, tek ikkje berre del i velgjerdsarrangement og pengeinnsamlingar, han freistar òg aktivt å spreie informasjon om krigen i Ukraina blant amerikanarar som veit lite eller interesserer seg lite for det som skjer utanfor USA.

For nokre dagar sidan, over ein kopp kaffi i Palo Alto, klaga han over at han var stengd ute frå alle dei prorussiske engelskspråklege nettsamfunna han hadde funne. Der hadde han prøvd å diskutere med andre kommentatorar og med menneska bak nettsamfunna. Til slutt gjekk det opp for han at han diskuterte med russiske propagandistar og robotar som siktar seg inn mot engelskspråklege deltakarar og arbeider for Kreml.

No er telefonnummeret som han knytte seg til nettsamfunna med, kjent i Russland, og han får rett og slett ikkje tilgjenge til plattformene.

I byrjinga vart han fornærma, men no opprører det han ikkje lenger.

Amerikanarar er glade i å diskutere politikk, også med tilfeldige menneske dei treffer. Joe er flink til å bruke dette nasjonale særtrekket. Han kastar seg inn i samtalar med folk som kjem forbi, og fortel dei alt han meiner om den russiske aggresjonen i Ukraina. På visse måtar minner verksemda hans om misjonærgjerninga.

For kort tid sidan oppdaga aktivistgruppa til Boris at ei ukrainsk militær gruppe trong sikte til skarpskyttarrifler. Det synte seg at det var lett å få kjøpt sikte i USA, men det vart snart klart at det ikkje fanst nokon lovleg måte å eksportere eller sende eit slikt produkt frå USA på, utan lisens. Da dei leita etter høve til å sende sikte til Ukraina, fann dei eit ukrainsk hjelpefond nett i California som alt hadde fått lisens til å sende denne typen varer til Ukraina. No arbeider dei to gruppene saman når det trengst.

Talet på flyktningar frå Ukraina veks kvar dag i USA. Dei nye flyktningane hadde ingen planar om å emigrere til USA før krigen, og no opplever dei at dei er hjelpelause, både økonomisk og juridisk. Mange snakkar ikkje engelsk særleg bra, og dei skjønar ikkje kva rettar dei har som flyktningar. Mange amerikanarar hjelper flyktningar, men amerikansk-ukrainarar hjelper dei i tillegg med å finne bustad og arbeid og generelt med å slå seg til ro og få ei viss innsikt i levemåten i USA.

Blant dei ukrainske frivillige finn ein folk med ulike prinsipp og ulike politiske syn. Det treng ikkje nødvendigvis komme til syne, men det er situasjonar som avslører ulikskapar mellom organisasjonar og grupper av frivillige.

Nina er russisk borgar og flytta til California frå Moskva for 15 år sidan. Nyleg bad ho den ukrainske fellesskapen om å godta henne i den lukka Facebook-gruppa deira, slik at ho kunne vere til enda større hjelp for ukrainske flyktningar og det ukrainske militæret. Da det gjekk opp for dei at Nina var frå Russland, blånekta den ukrainske aktivistgruppa å samarbeide med henne.

Dette stogga ikkje Nina. Ho hjelper framleis ukrainske flyktningar: fyller ut dokument på engelsk for dei, køyrer dei dit dei kan få sosialhjelp, og gjer mykje meir for at tilpassinga deira til livet i USA blir enklare og lettare. Samstundes bur sonen til to vener i Moskva, som flykta frå Russland da mobiliseringa vart kunngjort, heime hos henne.

Andre amerikansk-ukrainske grupper av frivillige på Facebook er langt meir tolerante. I somme grupper får russisktalande ukrainarar poste innlegg på russisk, medan det i andre grupper er forbode, og dei som freistar bruke russisk, blir skarpt kritiserte, om ikkje hetsa.

Amerikanarar som støttar Ukraina, er ofte uvitande om desse spenningane og sterke kjenslene. Men når amerikanarar blir merksame på det folkelege synet i Ukraina om at det ikkje finst «gode russarar», skriv dei det, litt lei seg, på kontoen for krigstraume. I California er det ikkje gjengs å dømme ein person på bakgrunn av hudfarge, religion eller nasjonalitet.

Sist sundag drog kona mi og eg til gudsteneste i Palo Alto, og etterpå snakka vi med kyrkjelyden om krigen i Ukraina. Ein av dei vi snakka med, Nathan, sa at når han høyrer om det som skjer i Ukraina, hugsar han straks «den verste tida i Amerika – tida med borgarkrigen». Nei, han la til at han skjønar at krigen i Ukraina ikkje er ein borgarkrig, at dette er russisk aggresjon. Men likevel er det nett slike assosiasjonar han får av nyhende frå Ukraina.

Russiske medium fortel russarane jamleg at i USA protesterer fleirtalet av amerikanarane mot den vide og kostbare militærhjelpa til Ukraina. Dei siste to vekene har ikkje ein einaste amerikanar eg har møtt, nemnt at han var mot denne forma for bistand til Ukraina. Det er ingen protestar her, sjølvsagt.

Amerikansk radio og fjernsyn er ikkje trøytte av å snakke om krigen i Ukraina. Først byrja èin radiostasjon, så ein til å samle inn pengar til humanitære hjelpeprosjekt. For mange amerikanarar har krigen i Ukraina blitt nærmast «deira» krig, men ikkje som krigen i Irak eller Afghanistan.

Kan hende er eit slikt engasjement i ein krig som skjer 10.000 kilometer frå Washington, mogleg fordi amerikanske soldatar ikkje slåst i Ukraina. USA hjelper det ukrainske militæret berre med våpen.

Kven som gjekk til åtak på kven, er innlysande for alle, og den engelskspråklege propagandaen frå Kreml i nettsamfunn og på andre plattformer verkar ikkje.

«Eg har ikkje noko imot at skatten min går til å hjelpe Ukraina», seier Margaret, kona til Joe, som er blokkert av russiske engelskspråklege nettstader på grunn av kommentarane sine mot Putin.

Amerikanarar sparer korkje på kjensler eller pengar når det gjeld det dei ser på som viktig og naudsynt. Dei trur at innsatsen til den amerikanske regjeringa ber frukter. Samstundes gjev det amerikanske sivilsamfunnet sterk og like viktig støtte til Ukraina.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle

Kurkov er i USA fram til våren og kjem til å skrive mindre for Dag og Tid i denne perioden.