I oktober i fjor invaderte den tyrkiske hæren det borgarkrigsherja nabolandet Syria. Den offisielle grunngjevinga var at dei ville oppretta ei såkalla buffersone i Syria og dessutan ta knekken på dei kurdiske separatistane i Nord-Syria.

Trump-regjeringa i USA støtta indirekte invasjonen som Nato-landet Tyrkia stod bak. Andre Nato-land gav uttrykk for at dei var «uroa», men knapt nokon protesterte tydeleg.

Dei siste to vekene har me sett den logiske fylgja av invasjonen: Tyrkiske soldatar er komne i kamp med syriske regjeringsstyrkar. Mange er drepne på båe sider. Saman med syrarane opererer russiske avdelingar både på land og i lufta. Det har vore heilt på nippet, kan det sjå ut til, at tyrkarane er komne i kamp med russarane i Syria.

Ingen korkje på russisk eller tyrkisk side ynskjer ein militær konfrontasjon, men ein krig som den me no ser i Syria, er vanskeleg å kontrollera. Slik utviklinga har vore fram til no, kan ingen garantera at den tyrkiske hæren ikkje kjem i kamp med russiske einingar.

Rett nok møtest Putin og Erdogan denne veka i Moskva for å prøva å finna løysingar. Problemet er at dei båe to ynskjer å kontrollera den nordlege delen av Syria. Sjølv om dei skulle klara å koma til semje under møtet torsdag, er dei langsiktige måla deira på kollisjonskurs.

Nato-alliert

Kvifor er denne utviklinga så farleg? Jau, Tyrkia er eit Nato-land, alliert med mellom andre USA og Noreg. I staden for å ta avstand frå den tyrkiske invasjonen i Syria og politikken til Erdogan har Nato gjennom generalsekretær Jens Stoltenberg passa på ikkje å koma på kollisjonskurs med tyrkarane. I ei fråsegn frå 28. februar fordømte Nato ikkje den tyrkiske invasjonen av Syria, men sa tvert imot at dei var solidariske med Tyrkia.

No kan ein seia at Jens Stoltenberg er nøydd til å støtta Erdogan så lenge Tyrkia er medlem av Nato. Problemet er at Tyrkia er styrt av ein antidemokratisk herskar som drøymer om å atterreisa det osmanske riket i Midtausten. Rett nok blei diktaturstaten Portugal godteken som medlem frå byrjinga i 1949, men Nato i dag gjev berre meining om alliansen skal verna demokratiet. At ein ekspanderande, autoritær stat som Tyrkia er medlem, er ei bombe under heile alliansen.

Også EU får kjenna den tyrkiske politikken med full tyngd. At Erdogan-regimet dei siste dagane har sleppt nokre få tusen av tre–fire millionar syriske flyktningar i landet fram til den greske grensa, er del av eit spel for å leggja press på EU og Europa. Alle forstår at det er ei stor påkjenning på det tyrkiske samfunnet å ta imot så mange flyktningar. Men i 2016 blei EU og Tyrkia einige om ein avtale der EU skulle hjelpa med 30 milliardar kroner, mot at Tyrkia stansa straumen av flyktningar til Europa. EU hevdar at dei har halde seg til avtalen. For få dagar sidan gjorde Erdogan det klart at han ikkje lenger var bunden av det det var semje om i 2016.

Akkurat som straumen av flyktningar mot Storskog i Sør-Varanger, som Russland sette i verk i 2015, er den tyrkiske aksjonen ein nålestikkoperasjon for å syna kva ein kan vera i stand til ved eit gjeve høve. I verste fall kan Erdogan senda millionar av syrarar, afghanarar og andre menneske frå det kriseråka Midtausten mot Europa. Alle veit at det vil spreia kaos i eit Vest-Europa som enno lever med verknadene etter flyktningkrisa for fem år sidan.

Kynisme og maktesløyse

Det som Erdogan gjer også i denne saka, syner kynismen hans: Ved å senda i fyrste omgang nokre tusen flyktningar mot Hellas kan han pressa EU for endå fleire milliardar euro. Dessutan kan han forhindra at dei europeiske landa tek til motmæle mot eventyrpolitikken han driv i Syria.

Og kva gjer dei europeiske landa? I fyrste omgang sender dei nokre frå den ørvesle Frontex-styrken til EU mot den gresk-tyrkiske grensa. Alle veit at om Erdogan skrur opp presset, har EU ikkje maktmiddel å setja imot. Då vil EU og Europa igjen vera i lomma på herskaren i Ankara.

Halvor Tjønn er journalist og forfattar og fast skribent i Dag og Tid.