Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Tyrkia vil ikkje lenger hindre migrantar og flyktningar i å reise inn i EU, og fleire tusen av dei 3,6 millionane migrantar og flyktningar i Tyrkia har dei siste dagane teke seg mot grensa til Hellas og Bulgaria.

Grete Brochmann er professor ved Institutt for sosiologi og samfunnsgeografi ved Universitetet i Oslo og har jobba med internasjonal migrasjon i ei årrekkje. Ho har leidd to utval om innvandring til Noreg.

– Kva bør dei europeiske landa gjere no?

– EU-medlemslanda har, fem år etter førre flyktningkrise, framleis ikkje har greidd å kome til semje om ei tilnærming som tek tak i dei grunnleggjande problema. Organisatorisk er Europa dermed ikkje betre skodd for å handtere ei flyktningkrise no enn i 2015. Men det er gjeninnført grensekontrollar over heile Europa, så kontrollaspektet er eit anna i dag enn den gong.

– Frontex sender grensevakter til Hellas for å hindre migrantane i å ta seg inn i EU. Kjem det noko ut av det anna enn nye flyktningleirar på grensa?

– Det er eit sterkt signal å fysisk stengje folk ute frå å søkje asyl. I tillegg seier EU-leiarane at dei som no står på grensa, ikkje kjem direkte frå krigsområde og såleis ikkje har det behovet for vern som skal til for å få asyl. Dei er ikkje i akutt fare på grunn av krigshandlingane i Syria. Også Erna Solberg har sagt det. Det er nok truleg rett. Samstundes har fleire av dei som kjem frå Syria, i utgangspunktet hatt eit klart vernebehov før dei hamna i Tyrkia. Og når det har gått litt lengre tid, kjem nye grupper til å klare å ta seg fram til grensa.

– Er det ei varig løysing å sperre grensene?

– Nei. Det er eit akutt tiltak og tilfredsstiller ikkje noko menneskerettsforhold. Det EU-landa burde ha fått på plass i løpet av desse fem åra, er ei meir grunnleggjande tilnærming til krigsflukt og ein intern fordelingspolitikk mellom landa. Samstundes er det heller ikkje noka løysing å flytte alle som er råka av krigshandlingar i Syria, og busetje dei på varig basis i Europa. Det er ein ekstremt vanskeleg situasjon.

– I 2015 var 64 millionar menneske på flukt globalt, i år er talet oppe i 70 millionar, ifølgje FN. Kjem Europa til å kunne halde fram med å hindre folk i å kome?

– Både EU og europeiske land kjem i alle fall til å prøve på det, men i kva grad dei vil lukkast på sikt, er det umogleg å seie noko om.

– Erdogan har truga med å opne portane til Europa for syriske flyktningar i fleire månader. Er det ikkje berre eit spørsmål om tid før også avtalane som EU har inngått med andre land for hindre folk i å kome til den europeiske yttergrensa, ryk?

– Det kjem an på kva EU er viljug til å setje inn av ressursar, både politiske og økonomiske. EU må jobbe på fleire frontar samstundes.

– Kva må skje?

– Det einaste som på lang sikt kan redusere trykket mot EUs grenser, er at det vert meir levelege forhold i opphavslanda. Her må det både investeringar, handel og overføringar til, i tillegg til ulike former for samarbeid. Det finst ikkje noka anna løysing. Krigshandlingane i Syria er berre ein akutt grunn til at folk flyktar. Det finst ei heil rekkje andre forhold som òg gjer at folk flyttar på seg. Så eg trur ikkje den internasjonale migrasjonen stoppar om det vert betre forhold i sendelanda. Men den masserørsla av menneske som vi no står overfor, kan dempast.

– Toler ikkje europeiske land òg å ta imot fleire?

– «Tolegrense» er eit politisk spørsmål i kvart land, og høgredreiinga som har vore i Europa sidan 2015, gjer at forholda er svært skjøre. Kva som de facto er tolegrensene, kjem vi til å sjå framover. For det er stort behov for å avlaste Hellas. Førebels er det lite som tyder på at dei ulike medlemslanda har vore særleg viljuge til å bidra til det. Den norske regjeringa har jo òg signalisert kraftig at det ikkje vert sett som aktuelt.

– Kva trur du skjer framover?

– No er det truleg hektisk møteverksemd i EU, og det er mogleg at det kan verte meir fart på dei langdryge prosessane vi har sett sidan 2015. EU-landa har kunna ta det rolegare fordi dei har hatt Tyrkia-avtalen. Når det no syner seg kor sårbar den er for Erdogans manipulering, er det lagt nytt press på dei. Det dei kan gjere, er å sprøyte inn meir hjelp og assistanse til å opprette meir humane leirar på tyrkisk side, kombinert med å hente ut sårbare grupper gjennom ein byrdefordelingsnøkkel mellom medlemslanda. Det vil vere ein måte å betre situasjonen på som ikkje inneber å opne grensene.