Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Tysdag la denne merkelege konstruksjonen, Statens pensjonsfond Noreg, fram årsrapporten. Som vanleg var det ei suksesshistorie. I fjor, som nesten kvart år sidan finanskrisa, har Folketrygdfondet gjeve det som vert kalla meiravkasting, altså ei høgre avkasting enn marknaden. Kvart år sit dei tilsette, som stort sett går på fastløn, og plukkar ut verdipapir som gjer staten, og dimed oss, rikare. Direktøren er Kjetil Houg.

– Kva er bakgrunnen for Folketrygdfondet?

– Vi vart oppretta for over 50 år sidan. John Lyng vart statsminister nokre veker, og Einar Gerhardsen sette seg ned og pønska ut folketrygda. Planen var at folketrygda delvis skulle finansierast gjennom fondering, at overskotet frå trygdeavgifter skulle nyttast til å byggja opp kapital, og avkastinga av kapitalen skulle gå til pensjonar. Dette høyrdest enkelt ut, sidan folketrygda ikkje var oppretta enno og staten difor ikkje hadde forpliktingar. Men det gjekk diverre ikkje fort nok å byggja opp kapital. Dessutan vart folketrygda utvida, og utover i 1970-åra fann politikarane ut at alt av folketrygda måtte finansierast gjennom direkte skattar og avgifter. Det siste innskotet av kapital til Folketrygdfondet kom i 1979. Etter det har det ikkje kome pengar inn, men det har heller ikkje vorte teke pengar ut. Kapitalen har sidan 1979 gått frå 11 milliardar til 292 milliardar.

– Eg tenkjer av og til på Folketrygdfondet som eit pedagogisk verktøy. Det syner nordmenn kva ein kan få til gjennom sparing.

– Ja, vi er eit krondøme på rentes rente-effekten, kapitalistens beste ven. Det fyrste året set ein inn éi krone og får rente. Det neste året investerer ein så både krona og renta, og slik held det fram. Så skal det seiast at renta i startfasen var svært høg. Men etter kvart vart det opna for at vi kunne investera i anna enn rentepapir. I samband med bankkrisa på byrjinga av 1990-åra fann staten ut at vi kunne nyttast til å gje norsk næringsliv kapital gjennom aksjemarknaden. I 2001 fekk vi så lov til investera litt i dei andre nordiske landa. Den siste milepålen kom i 2006. Då laga Stortinget Statens pensjonsfond. Oljefondet vart utanlandsdelen, vi den nasjonale. Sidan då har fordelinga lege fast. 85 prosent av kapitalen skal investerast i Noreg, 60 prosent skal vera i aksjemarknaden, 40 prosent i rentepapir.

– De har ei merkeleg stabil avkasting, dei siste fem åra har de gjeve mellom 6 og 8 prosent i avkasting?

– No er det nokså avgrensa kor sterk påverknadskraft vi har på avkastinga, det er marknaden som avgjer. Men vi kan gjennom den aktive forvaltinga påverka avkastinga litt. Men at det har vore såpass jamt dei siste åra, er eit resultat av korleis marknaden har vore. Det er på ingen måte gjeve at det vert slik i framtida. Vi er førebudde på store variasjonar.

– Men tek de ikkje for stor risiko? I fjor fekk de ei avkasting på renter på 7,4 prosent. Det må då tyda at de sit på obligasjonar frå selskap som har konkursfare?

– Vi er ein aktiv forvaltar. Det inneber at vi sit tett på dei selskapa vi har lånt pengar til. Vi sit i valkomiteane. Vi kjenner selskapa vi stiller opp med kapital i. Vi veit kven vi låner ut pengar til. Det er den største tryggleiken vi har. Vi stiller opp med kapital til selskap som er kredittverdige, og som vi meiner vil gje oss avkasting over tid. I stort meiner eg at vi har kontroll på risikoen vår. Men ja, du har rett i at slik avkasting får vi ikkje utan å taka risiko. Det vil seia at vi kan tapa pengar. Men om du ser på renteporteføljen vår, ser du at vi konsekvent har unngått å investera i misleghald. Vi tek risiko på rett måte. Vi har ikkje hatt tap i porteføljen, sjølv om vi har teke stor risiko. Vi er godt spreidde i fleire land og i ulike sektorar.

­– Men er du ikkje redd for at de kan verta sette på som ein politisk aktør når det er så store og aktive. De sa mellom anna nei til å selja Entra til nokre svenskar, noko de kunne gjera av di de eig så mange aksjar der?

– Vi var på line med styret i Entra og er godt harmoniserte med verksemdene vi investerer i. Vi meinte at Entra var best tent med å halda fram som ein sjølvstendig aktør. Men ja, vi opererer i norsk næringsliv og er ein stor aktør. Vi er særs medvitne om den rolla vi har. Men ho er ikkje politisk. Vår rolle er heilt klar: Oppdraget er å gje høgst mogleg avkasting innanfor mandatet vi har. Vi har ikkje ei strategisk eller politisk rolle. Det vi gjer, gjer vi eine og åleine ut frå finansielle vurderingar. Men vi finn det sjølvsagt meiningsfullt å gje eit tilskot til eit sterkt norsk næringsliv og vera med på å utvikla næringslivet.

– Men det har vel ei slags politisk-nasjonal rolle. Oslo Børs er den børsen i Vesten med minst privat nasjonalt eigarskap. Staten gjennom departementa er stor, utlendingane er store, og utan Folketrygdfondet hadde det vore endå mindre nasjonalt eigarskap?

– Eg meiner at det er ein verdi for marknaden å ha ein aktør som oss. Vi er ein rein finansiell investor, vi er altså ikkje ein industriell aktør med strategisk målsetning. Vi ser på det finansielle, vi stiller krav til kapitaldisiplin, utbytepolitikk og kompetanse. Vi syter for gode køyrereglar og tek hand om interessene til aksjonærane, særleg minoritetseigarane. Slike som vi er eit gode for alle marknader. At vi har eit norsk fotavtrykk, er i stort positivt. Ja, staten er ein stor eigar gjennom departementa, men den eigarskapen er meir strategisk enn finansielt grunngjeven. Vi er dimed eit godt supplement til dei andre eigarane dei norske selskapa har.