Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Bensinprisane nærmar seg 30 kroner literen, men finansminister Vedum og resten av regjeringa vil ikkje setje ned drivstoffavgiftene. Kjersti Haugland er sjeføkonom i DNB Markets.

– Mange spør kvifor regjeringa ikkje vil gjere noko for å hjelpe bilistane.

– Det er ei litt komplisert forklaring. Men etterspørselen i norsk økonomi er høg. Vi ser at det er knapt med arbeidskraft mange stader, og det er høg temperatur i økonomien. Om staten set ned drivstoffavgiftene, vil det gje folk meir kjøpekraft, noko som aukar prispresset enda meir på andre område.

– Folk ville i så fall bruke pengane dei sparte på bensinen, til å kjøpe andre ting?

– Ja. No ville eit slik avgiftskutt isolert sett ha ein dempande effekt på inflasjonen, ved at drivstoffprisane ville gå ned. Men samstundes ville det skape ny etterspørsel, fordi forbruket flyttar seg over til andre varer og tenester. Og det kunne få Noregs Bank til å framskunde rentehoppa sine. Vi reknar med at renta om eitt år kjem til å vere 2 prosentpoeng høgare enn i dag.

– Det er vel vanskeleg å seie sikkert at eit avgiftskutt på drivstoff fører til raskare renteoppgang?

– Det er vanskeleg å slå fast ein slik isolert effekt, ja. Men vi veit at eit avgiftskutt ville bidra til å forsterke dei eksisterande problema med prispress og ein oppheta økonomi.

– Men kva om folk i staden sette i banken dei pengane dei sparte på billegare drivstoff?

– Vi kan ikkje vite korleis folk ville bruke dei ekstra pengane, det er sant. Men målet med eit slikt tiltak skulle jo vere å gje folk meir å rutte med, og det inneber gjerne auka forbruk.

–?Det er ein rar situasjon vi er i. Noreg er på sett og vis i ein høgkonjunktur og i ei krise samtidig.

– Ja, det er ei komplisert historie å fortelje. Og det er ikkje prinsipielt feil å redusere drivstoffavgiftene, men da må styresmaktene samstundes dra inn kjøpekraft andre stader. Om politikarane hadde bestemt seg for å redusere drivstoffavgiftene og auke skatten, ville det ikkje vere noko i vegen for det. Men det er ikkje så lett å hente inn pengane andre stader heller. Vi såg det nyleg i revidert nasjonalbudsjett, der regjeringa plussa på 30 milliardar kroner. I tillegg er politikarane atterhaldne med å senke drivstoffavgiftene, fordi det er så vanskeleg å setje dei opp att seinare.

– Ei rekkje andre europeiske land har valt å setje ned drivstoffavgiftene eller støtte bilistane på andre måtar no. Kvifor er det vanskelegare i Noreg?

– Dei andre landa har akkurat dei same problema som Noreg. Og prisstiginga i Noreg har slett ikkje vore av dei høgaste. Men andre statar har ikkje gjeve like romsleg straumstøtte som Noreg har. Norske forbrukarar har generelt ikkje fått lite hjelp samanlikna med forbrukarar andre stader. Men somme andre land har prioritert drivstoffstøtte høgare enn vi har.

– Om regjeringa auka skattane og sette ned drivstoffavgiftene samtidig, kunne det ha gjeve ei meir rettvis fordeling?

– Ja, om ein gjorde det parallelt, kunne det ha fungert. Men å auke skattane ville ta tid, og det er her og no vi har problemet med den høge etterspørselen i økonomien.

– At prisgaloppen no råkar urettvist, er klart?

– Det er det ikkje tvil om. Dei som har minst, blir hardast råka. Det gjeld ikkje minst om vi ser ut over Noregs grenser.

– Prisauken på drivstoff slår verst ut på bygda. For Senterpartiet er prisauken på drivstoff noko av det verste som kunne skje?

–?Ja, men dette ville vore vanskeleg å handtere for ei kvar regjering. Prisauken på straum og mat slår hardast ut for dei som har minst frå før. Jo mindre inntekt du har, jo større del av forbruket ditt utgjer desse utgiftene. Så har du dei regionale skilnadene. Drivstoffprisen råkar distrikta hardast, samstundes har Midt-Noreg og Nord-Noreg hatt mykje lågare straumprisar enn dei sørlege delane av Noreg.

– Ville andre tenkjelege regjeringskonstellasjonar handtert dette på omtrent same vis?

– Ja. Alle parti blir prega av det ansvaret som følgjer med det å vere i posisjon. Da må ein ta omsyn til totalbiletet på ein annan måte enn når ein er i opposisjon. Vi ser no at Senterpartiet insisterer på at det viktigaste er omsynet til inflasjon og rente.

–?Er du overraska over at finansminister Vedum er så standhaftig når det gjeld avgiftslette på drivstoff?

– Nei, eigentleg ikkje. Vi har sett slikt skje gong på gong: Politikarar som slett ikkje likte handlingsregelen, vart brått ansvarlege da dei fekk finansministerposten.