I nesten eitt år har folk kunna betala for å få laga spesialtilpassa bilskilt. Det gjev språkfolk nye ting å tenkja på.

Me har lenge sett slike skilt i amerikanske filmar. For 9000 kroner kan du kjøpa deg retten til eit bilskilt med to til sju norske teikn for dei neste ti åra. Eit slikt skilt følgjer heldigvis personen, ikkje bilen. Det kunne ha blitt vanskeleg å selja ein bil med skilt som BRANN eller ROSNBRG. Krava for å få godkjent teksten på eit slikt bilskilt er tredelt. Teiknkombinasjonen må korkje vera støytande, til ulempe for nokon eller krenka varemerkerettar. Det er klart at du ikkje vil møta ein bil med banneord som FAEN eller merkenamn som COLA. Det er likevel ikkje alltid lett å avgjera kva som er støytande eller til ulempe for nokon.

Hendinga

Kva var det så som hende? Ein bil fliste forbi meg på motorvegen. Trass manglande bilinteresse har eg googla meg fram til at det var ein Tesla Model X. Farten gav merksemd, og skiltet førte til at eg vingla i den vesle firesetaren min. Og så hissa eg meg opp. Nokon har ikkje gjort jobben sin. Teiknkombinasjonen var støytande for omverda – og eg meiner at han dermed er til ulempe for nokon, kan hende både bileigaren og nordmenn flest.

Kva var så dette skiltet som gjorde ein sindig filolog trafikkfarleg? Ikkje MISTER eller SUNPOWR eller KONEMOR, sjølv om eg må innrømma at eg i eit likestillingsperspektiv kan hissa meg bitte litt opp over sistnemnde også. Skiltet som førte til at eg vifta med armane og snakka med meg sjølv, altså eit bilskilt eg intenst kommuniserte med, hadde teksten LOL OIL. For dei som ikkje er inne i SMS-språk, er LOL ei forkorting for laughing out loud, og signaliserer at den som skriv, synest noko er morosamt.

Dei er meir enn ein trur

Kva forstod eg av LOL OIL? Eg høyrde først og fremst:

1. Ædda bædda, alle andre, eg arbeider i olja og har råd til å kjøpa ein Tesla X for ein haug med pengar.

2. Ædda bædda, alle andre, olja subsidierer innkjøp av elbil, og eg kjøpte denne for pengane dykkar.

3. Ædda bædda, alle utlendingar, sjå kva me kan skaffa oss for oljepengane våre.

Eit bilskilt er ei kommunikasjonshandling. Det har ein avsendar, ein bodskap og ein mottakar. Å bestemma kven avsendaren og mottakaren er, vart vanskelegare enn eg trudde. Og det endra også bodskapen i LOL OIL. Bileigaren er på sitt vis avsendaren og har forfatta bodskapen. Han har sannsynlegvis hatt ein mottakar i tankane. Men bileigaren kan også stå som representant for ulike grupper: for Tesla-eigarar, elbileigarar, kan hende for folk som arbeider i olja, og for nordmenn generelt. Bodskapen på skiltet kan vera retta mot andre bilistar, mot utanlandske bilistar, mot heile verda.

Avhengig av kven ein oppfattar som avsendar og mottakar, endrar bodskapen seg. Eg tvilar på at formålet til bileigaren var å få meg til å hissa meg opp. Eg tvilar til og med på at han tenkte på at nokon kunne forstå LOL OIL på dei tre relativt provoserande måtane eg først gjorde. Eg vil tru at bileigaren såg seg sjølv som avsendar utan å tenkja på at han representerer ulike grupper, kven mottakarane var, eller korleis andre kunne lesa teksten hans.

Kan hende henta han inspirasjon frå den amerikanske Tesla Roadsteren med same skilt som er avbilda i fleire bloggar. I ein amerikansk kontekst er bodskapen på skiltet noko slikt som «ædda bædda, olja, sjå kor bra bilar det finst med alternative energikjelder». Det er dette eg trur den norske bileigaren ville kommunisera. Men i ein ny kontekst, der rikdomen til individ og stat stammar frå olja, endrar bodskapen seg. Grunnen til at 5,11 prosent av alle registrerte bilar i Noreg er elbilar (ssb.no), og at me er det billegaste elbillandet i verda, er ein lette i skattar og avgifter på 5,8 milliardar i 2017 (tal frå faktisk.no 27.3.2018).

Kva er grunnen til at norske styresmakter kan gjera slike tilretteleggingar? Olja. LOL OIL.

Ingvil Brügger Budal er mellomalderforskar og norskdidaktikar.