ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

BYRÅSJEFEN tykte det var litt stas når kollegaar blei forfremma til statsrådar og statssekretærar, slik dei rett som det var blei i Arbeidarpartiets stordomstid. Men alle kunne ikkje bli yrkespolitikarar, fylkesmenn eller etatsdirektørar etterpå, så mange kom tilbake til forvaltninga, gjerne i ein høgare posisjon, og det var ikkje så greitt. Om dei høyrde til same parti som statsråden, slutta dei å gå tenestevegen. Då kunne ein ikkje lenger stola på at dei var på forvaltninga sitt parti. Om dei høyrde til parti som hadde tapt makta, blei dei enten overkonforme eller parkerte på eit sidespor. Slike krokvegar i karrieren skaper ugreie mellom regimenta, meiner Byråsjefen.

NÅ BLIR POLITISKE påleggskalvar frå ungdomsorganisasjonane stadig oftare feita opp i tenketankar der dei smir ord og plogjern om til politiske våpen. Desse tankesmiene har kvar sin manifeste agenda for kva som er til det beste for land og folk. I fleire år har dei liberal-konservative civitassane hatt eit slags hegemoni. Dei har laga rapportar, utvikla argumentasjon og smidd saman unge politikarar frå alle borgarlege parti til trufaste clemetinarar.

Konkurrenten frå sentrum-venstre har vore for lite manifest til å setja dagsorden i samfunnsdebatten. Agenda er finansiert av LO og ein sosialdemokratisk sinna milliardær i Bergen. Dei har nettopp fått ny leiar: post-Gerhardsen. Han har gitt politiske råd både her og der, men også vore PR-konsulent i Geelmuyden Kiese. Det kunne Ludvig Holberg ha dikta retorisk om.

Civita, som er finansiert av NHO og andre rike onklar, spreier evangeliet om personleg ansvar og marknadsøkonomi. Valfridom, konkurranse, innovasjon og privat drift er sentrale berebjelkar. Det inneber også solid forteneste i velferdssektoren, og der har dei støytt mot ein manifest vegg som dei prøver å snakka seg rundt, for svært få liker at velferdsprofitørar i stadig større og meir globaliserte firma skal skumma fløyten av barnehagar, sjukeheimar og andre offentlege velferdsoppgåver.

EIN ANNAN parkeringspass for svingdørpolitikarar på venteliste B er lobby- og PR-bransjen – og fremst mellom dei er First House. Derfrå har Listhaug og Wara og andre i ulike parti kome tilbake til politikken med meir velfylte lommebøker og hemmelege kundelister. Der var også Arbeidarpartiets tidlegare stigande stjerne, Bjarne Håkon Hanssen, parkert, før han melde overgang til kommunikasjonsbyrået Kruse Larsen, saman med tidlegare statssekretær og medgründer Jan Erik Larsen.

Byråsjefen liker ikkje denne stolleiken. Han ser på den veksande bransjen som ei kvise på demokratiets rumpe.

MAKT ER FORDELT, og det tykkjer Byråsjefen for så vidt er av det gode. Men han forstår ikkje at elles forstandige folk hissar seg opp over at det skal finnast ei motstandsrørsle i Trump-administrasjonen som prøver å hindra at dei mest spontane innfalla og villaste utspela frå presidenten blir sette ut i livet. I Byråsjefens credo er det ei høgverdig embetsplikt for vaksne forvaltarar å ta ansvar når den politiske leiinga er uansvarleg. Men sjølvsagt skal ein gjera det i det stille og ikkje skriva om det i blada: Det som skjer i departementa, skal bli innanfor veggane.

I eit departement må det vera ei gjensidig forståing at «politikere kommer og tidene går, men byråkratiet består». Ettersom statsrådar ikkje er meir enn menneske, kan dei la seg riva med og lova meir enn det er dekning for. Då må forvaltninga gå ekstrarundar og raka kastanjane ut av den politiske elden. Den sunne arbeidsdelinga er at politikarane lovar, medan forvaltninga forpurrar og held igjen. Der stør Byråsjefen seg til devisen som er tillagd finansråd Eivind Erichsen: «Man kan ikke både holde og love; det får holde med å love.»

Derfor irriterer Byråsjefen seg grenselaust over sjølvoppfatninga som er i ferd med å veksa fram i sentralforvaltninga: at dei er statsrådens føyelege sekretariat. Etter hans meining er det å kasta vrak på den berekraftige og institusjonaliserte tradisjonen med ei nøktern forvaltning som eit ubøyeleg korrektiv til kortsiktige påfunn utan fagleg forsvarleg grunnlag. Det er greitt å seia «javel, herr statsråd», men berre når statsråden har føydd seg etter forvaltningas langsiktige fornuft og innsett kva som er mogleg å få til.

VERTINNA SØRGJER over at favorittforfattaren Margit Sandemo er død. Ho har lese dei 47 bøkene i Sagaen om Isfolket fleire gonger, men likte serien om Heksemesteren endå betre. Men den romanen som har sett sterkast spor, er Rebecca av Daphne du Maurier. Vertinna har også sett den nifse Hitchcock-filmen med Rebecca som spøkelse. Den namnlause hovudpersonen blei gift med ein enkemann, men same kva ho gjorde for at alt skulle vera rett, fall ho alltid gjennom i samanlikning med gamlekona Rebecca.

Vertinna meiner Byråsjefen er eit offer for Rebecca-syndromet, og er sjalu på generasjonen som kjem etter han i forvaltninga. Ho minner om kva Trygve Bratteli sa då han gjekk av som statsminister og fekk spørsmål om han trudde han ville få eit godt ettermæle: «Ja, i den grad det kan skade min etterfølger.»

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.