Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Kinas utanriksminister Qin Gang er uroa over at krigen i Ukraina eskalerer, og seier at Kina skal samarbeide med verdssamfunnet for å fremje dialog og konsultasjon. Det gjekk fram av ein tale han heldt tysdag. Nyleg har òg den kinesiske toppdiplomaten Wang Yi vore i Europa og snakka om Ukraina og innsatsen for å stoppe krigen.

Samstundes som dette skjer, melder både USAs utanriksminister Antony Blinken og Nato-generalsekretær Jens Stoltenberg om ei aukande uro for at Kina skal byrje å støtte Russland med våpen.

Fyrsteamanuensis Henrik Stålhane Hiim ved Institutt for forsvarsstudium forskar på kinesisk tryggingspolitikk og seier det vil vere ei underleg timing om Kina sel våpen til Russland no.

– Det ville slå fullstendig bein under Kinas eige påståtte fredsinitiativ. På tryggingskonferansen i München prøvde Wang å slå ein kile i forholdet mellom USA og Europa ved seie at enkelte krefter ikkje ønskte fred mellom Russland og Ukraina, og det finst vel lite som ville knyte USA og Europa tettare saman enn om Kina byrja å selje russarane våpen. Kina har òg avvist påstandane.

– Er det truleg at Kina faktisk vil ha ei nøytral og fredsmeklande rolle?

– Eg trur ikkje det. Det er venta at Kinas president Xi Jinping skal halde ei form for fredstale fredag, så vi får sjå kva som kjem der, men eg trur desse initiativa fyrst og fremst handlar om å syne ei form for engasjement, utan at Kina ønskjer å oppnå så mykje konkret. Forholdet til Russland er for tett til at dei kan leggje press på russarane.

– Kina har ikkje fordømt invasjonen, men gjeve uttrykk for uro og teke til orde for forhandlingar. Kva er det Kina eigentleg meiner om krigen?

– Krigen og måten han har utvikla seg på, har vore ei belasting for Kina. Både fordi han går dårleg for den viktigaste strategiske partnaren deira, Russland, og fordi han bidreg til å forverre Kinas forhold til USA og Europa. Eg trur likevel ikkje vi skal vente at Kina endrar politikk. Lina deira har lege fast sidan invasjonen tok til, og det er å ha ei form for kvasinøytral rolle der dei i realiteten går ganske langt i å støtte Russland.

– Korleis har forholdet mellom Kina og Russland utvikla seg det siste året?

– Den strategiske partnarskapen ligg fast, trass i belastinga krigen har vore. Det kjem av at Russland geopolitisk er ein attraktiv partnar for Kina. Dei to har ein felles fiende i USA, og forholdet mellom USA og Kina har berre vorte dårlegare og dårlegare dei siste åra. Samstundes gjev det gode forholdet til Russland også Kina ryggen fri til å konsentrere merksemda si i havområda i Aust-Asia, der stormaktsrivaliseringa mellom Kina og USA fyrst og fremst går føre seg. Til sist meiner nok Kina òg at det er lite å hente på å justere kursen og fordøme krigen. Det ville gjort forholdet til russarane dårlegare, men ikkje betra forholdet til amerikanarane.

– Wang, som var i Moskva denne veka, varsla nye avtalar mellom Russland og Kina denne veka. Kva er grunnen til at dei styrker samarbeidet no?

– Eg trur det berre er uttrykk for partnarskapen dei alt har – kontinuitet i ei line som har lege fast gjennom år. Kanskje meiner dei òg at Russland treng meir støtte no.

– Det er nett varsla at president Xi Jinping planlegg å vitje Moskva i løpet av våren. Kvifor no?

– Frå russisk side skjer det for å syne at dei framleis har internasjonal støtte, og frå kinesisk side skal vi ikkje sjå vekk frå at det kan ha samanheng med det særs spente forholdet til USA etter ballongfadesen. Eigentleg var jo planen no å prøve å stabilisere forholdet til USA, og Blinkens besøk til Kina skulle bidra til det, men alt ramla saman med ballongsaka.

– Kva er indikasjonane på at Kina har tenkt å støtte Russland med våpen?

– Vi veit ikkje meir enn at det er sagt frå amerikansk side. Det gjekk rykte i amerikanske medium om mogleg våpensal i mars i fjor, men det vart seinare nekta for frå kinesisk side. Amerikanarane stadfesta deretter at dei ikkje hadde indikasjonar på at det kom til å skje. Det betyr ikkje at våpensal ikkje kan skje no, men eg tenkjer det ville vore rart om dei gjorde det no. Det ville vore drastisk og ei klar endring i politikk frå Kina.

– Men om så, kva for våpen har Kina tilgjengelege for russarane?

– Kina har meir enn nok forsvarsmateriell dei kunne ha overført, og ein god del av det er nok kompatibelt med russisk utstyr. Kina har tidlegare importert mykje militært materiell frå Russland, så det kan jo bety at det finst utstyr som er kompatibelt, men noko av det siste russarane selde til Kina, var avanserte luftvernsystem. Eg veit ikkje kor aktuelt det er å sende det tilbake.

– Kina og Russland har òg hatt militærøvingar saman. Kor omfattande er det militære samarbeidet deira?

– Det har vorte tettare gjennom fleire år, og øvingane har vorte meir avanserte og naturtru. Det har òg vore fellesøvingar mellom alle delar av det russiske og kinesiske forsvaret, og det er tett kontakt mellom forsvarsleiarar i dei to landa. Samstundes er det på ingen måte snakk om nokon allianse.