Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Sverige er eit anna land, og når det gjeld bustadpolitikk, er det svært annleis. Når fleirtalet i Riksdagen for fyrste gong i historia erklærte mistillit mot ei regjering, skjedde det fordi koalisjonsregjeringa av Socialdemokraterna og Miljöpartiet la fram ei utgreiing som opna for marknadsliberalisering av leigeprisane på nye bustader.

Vänsterpartiet, som har støtta den såkalla januaravtalen som gjorde det mogleg for Stefan Löfven å verte statsminister i 2018, røysta for mistillitsforslaget frå Sverigedemokraterna, saman med borgarlege Moderaterna og Kristdemokraterna. Dag og Tid har snakka med Ida Gabrielsson, nestleiar i Vänsterpartiet.

– Kvifor er de så imot marknadspris på utleigebustader?

– Sverige har historisk hatt ein sterk bustadpolitikk og bygd mange utleigebustader med høg standard, som det òg har vore rimeleg å leige. Det regjeringa ville no, var å avskaffe den kollektive forhandlingsretten om utleigepris for nybygg. Det ville ført til mykje høgare leigeprisar. Det vi har sett frå Finland, som har innført marknadspris, er at det også har ført til ein stor auke i bustadbidraga frå staten for å dekkje opp for alle dei som ikkje har råd til å betale husleiga sjølv.

– Forslaget gjaldt berre nybygg skal visstnok vere viktig for at det skal byggjast meir?

– I andre land som har opna for marknadspris, har det raskt spreidd seg til resten av utleigefeltet. I Finland tok det berre fire år. I ein slik situasjonen ville til dømes kvar femte innbyggjar i Stockholm vore omfatta av forslaget.

– Kva var gale med kompromissforslaget Centerpartiet og regjeringa la fram førre helg?

– Dei sa at partane i bustadmarknaden skulle få forhandle, og at resultatet av forhandlingane skulle gjennomførast dersom dei vart samde. Vart dei ikkje samde, skulle regjeringa innføre marknadspris likevel. Forslaget var eit spel for galleriet og ikkje noko som ville føre fram interessene til dei tre millionar leigetakarane i Sverige.

– De har støtta dykk på høgresida, inkludert på Moderaterna og Kristdemokraterna, som ikkje eingong var imot forslaget om marknadspris på utleigebustader, men ville felle Löfven. Risikerer de ikkje no at liberaliseringa vert gjennomført uansett, men av ei regjering som står lenger frå dykk?

– Utgangspunktet her er at regjeringa, Centerpartiet og Liberalerna laga ein avtale (januaravtalen, journ. merk.) som vi ikkje var med på å forhandle om, men som dei bad om vår støtte til for å sleppe fram Löfven. Vi sette to vilkår for den støtta. Det eine handla om arbeidsretten og det andre om marknadspris for nybygde leilegheiter. Den lovnaden vil vi halde, for dette er spørsmål vi oppfattar som viktige for tre millionar leigetakarar og for arbeidsmarknaden. Så ønskjer vi sjølvsagt ikkje at høgresida skal vinne fram, men set vi oss ned og kompromissar, vi fire andre partia – Liberalerna har jo no gått over til borgarleg side – så vert det ikkje ekstraval.

– Så de vil forhandle med Socialdemokraterna, Miljöpartiet og Centerpartiet?

– Ja, vi er klare til å snakke med dei. Så no er det opp til Centerpartiet å bestemme seg. Anten må dei velje Sverigedemokraterna, eller så må dei kompromisse med oss. Seier dei ja til oss, kan Löfven kome tilbake men utan å innføre marknadspris. Seier dei nei til begge, vert det ikkje mogleg å få i hamn noko statsbudsjett på nokon kant.

– Dagens Nyheter melder at høgresida har eit forsprang på målingane no. Kva synest du om det?

– Miljöpartiet ligg rett under sperregrensa, men eg er ganske viss på at dei kjem til å kome over. Og Liberalerna kan hamne under, så eg trur ikkje vi skal leggje for mykje i den målinga.

– Men om det vert nyval og borgarleg fleirtal, har mistillitserklæringa vore verdt det?

– Eit nytt val skal vi ha uansett om eit år, så om det vert borgarleg fleirtal med Sverigedemokraterna, hadde det kunna skjedd om eit år òg. Men vi skal gjere alt vi kan for at det ikkje vert slik.