Frp

Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Før vi byrjar på sjølve programmet til Framstegspartiet, bør vi hugsa ein enkel regel: Pengar er ikkje ressursar, og ressursar er i motsetnad til pengar avgrensa. Lat oss tenkja i oljefat, vi talar trass alt om Noreg, og gjera det veldig enkelt.

Vi har ei fotballbane. Det er fem oljefat på kvar banehalvdel. Kva skjer om ein ber fleire av oljefata frå den eine banehalvdelen over til den andre og nokre få liter med olje den andre vegen? Då får sjølvsagt den eine banehalvdelen mange fleire kaloriar, kWh og ressursar, og den andre halvdelen mykje mindre. Dei som har flest fat, kan brenna mykje meir enn dei som har mindre.

Dei siste to periodane har Frp hatt finansministeren, sett vekk frå no på slutten, då dei har signert budsjettavtalar. I alle desse åra har Frp bore store ressursar frå den eine banehalvdelen, privat sektor til den andre banehalvdelen, offentleg sektor. Nesten sju av ti oljefat står no på den offentlege banehalvdelen på Fastlands-Noreg og vert fordelte over offentlege budsjett. Det vert ikkje mykje marknadsøkonomi av slikt.

Omfordelinga inneber éin ting: Veljarane kjem i framtida til å få mykje større skatteaukar enn det låg an til å verta før Frp fekk makt. Ja, Frp har gjeve nokre avgiftslettar her og der, men dei må betalast attende. I framtida må veljarane betala mykje høgre eigendelar for alt mogleg det offentlege tilbyr, eller få dårlegare tenester eller overføra meir pengar til staten. Eller vi må finna massivt meir olje. Denne utviklinga har kome under eit parti som seier at «særnorske skatter bør avvikles».

Går ikkje

«Hovedmålet er sterk nedsettelse av skatter, avgifter og offentlige inngrep», skriv dei, men også for Frp-veljarar gjeld den enkle moralregelen: Ikkje høyr på kva dei seier, sjå på kva dei gjer. Berre for å ha sagt det med ein gong: Skatte- og avgiftspolitikken Frp seier dei vil ha, er umogleg om Frps program vert gjennomført.

Den siste budsjettavtalen med regjeringa var elles særmerkt. Berre Frp fronta avtalen. Dei fekk presentera resultata på eiga hand. Regjeringa ville tydelegvis ikkje vera med. Kva hadde Frp fått? Billigare brus. Og ja, billigare ferje. Alt vart finansiert via ekstra koronaløyvingar. Handlingsregelen vart ignorert. Frp kunne like godt ha vedteke ein annan programpost: «Hovedmålet er sterk økning i skatter og avgifter – i fremtiden.»

Om de treng døme på kor lite glad Frp er i handlingsregelen, held i grunnen dette avsnittet åleine: «Fremskrittspartiet vil at store investeringer i forsvaret skal skje utenfor det ordinære forsvarsbudsjettet. Dette anses som spesielt viktig ved anskaffelse av nye og kostbare våpensystemer og plattformer som eksempelvis fly, fartøy og kampvogner.» Frp vil taka pengar direkte ut av Oljefondet for å finansiera det som i komande år truleg vert fleire hundre milliardar i oppgradering.

Venstre og KrF?

Kva meiner elles Frp om dei to samarbeidspartia, Venstre og KrF? «Fremskrittspartiet er bekymret for lav valgdeltakelse. Det er derfor nødvendig å iverksette ulike tiltak for å øke oppslutningen om demokratiet, f.eks. hevet sperregrense.» Ja, det er lov å le litt no.

Etter åtte år som Ernas sterkaste støttespelar er bodskapen klar: Frp skal føra ein valkamp mot alle, inkludert dei partiet har sete i regjering med. Det er i og for seg forståeleg. Vel har Frp hatt mykje makt under Siv Jensen, men dei har fått stadig færre veljarar.

Som Eli Hagen skreiv på Facebook den 8. mai, den dagen Siv Jensen gjekk av: «Siv Jensen har gått av som partileder i dag! Ser hun blir hyllet av partimedlemmer for sin innsats for Frp! For å ha bragt partiet ned fra ca. 30 prosent til ca. 10 prosent! Har jeg gått glipp av noe her?» Nei, ropeteikna er ikkje mine. Men no har vi fått ein ny kost i leiinga av Frp.

Instagram

Eit talande døme er eit bilete Sylvi Listhaug la ut på Instagram i helga. På framsida av Venstre-programmet sit ei kvinne og huskar i eit norsk fjordlandskap. Tittelen er «Frihet og muligheter for alle». Helsinga attende frå Sylvi Listhaug var nett det same motivet frå den same fjorden, den same huska og den same grenda, Trandal på Sunnmøre. Listhaug sit på huska, i bunad, og teksta var: «Jeg elsker Norge. God helg alle sammen!» I denne valkampen er det Frp mot resten.  

Difor kan Frp vera radikale. Stortinget skal få oppløysingrett, statsforvaltarembetet skal leggjast ned og erstattast av ein forvaltingsdomstol, fylkeskommunen skal bort, Sametinget verta fjerna, og domarar til Høgsterett skal utnemnast med to tredjedels fleirtal i Stortinget.

Frp vil endra mykje av den norske statsskikken. Ingenting av dette har ein sjanse til å verta vedteke, men dette er ikkje eit program som handlar om kva som er mogleg, men kva som gjer det mogleg for Frp å markera seg. Åtte år i ørkenen er over.

Senterpartiet

Dette vert ikkje sagt eksplisitt i programmet, men hovudfienden er sjølvsagt ikkje Venstre, hovudfienden er Senterpartiet, som i denne perioden medvite eller ikkje har lånt strategien til Tony Blair og dimed teke mange veljarar frå nett Frp.

Triangulering er å setja ein eller fleire pålar i fiendeland. Då Blair vart vald i 1997, skulda han Tory-partiet for å vera «soft on crime». Han ville syna veljarane at dei trygt kunne røysta på Labour. Sp har gong etter gong synt norske veljarar at dei ikkje går med på den klimapolitikken regjeringa og alle dei andre parti på venstresida vil ha. I tillegg har Trygve Slagsvold Vedum trekt fram at det vert for vanskeleg å samarbeida med SV i innvandringspolitikken. Dette er triangulering så det held.  

Kort sagt: Sp et av matfatet til Frp, som no ikkje har noko anna val enn å svara, og det gjer dei. Frp kan verkeleg ikkje tola norsk klimapolitikk: «Den norske klima- og miljødebatten er i altfor stor grad preget av politiske symboler, manglende konsekvensvurderinger og for liten tro på markedet. Resultatet av dette er at mange partier tyr til meningsløse påbud, forbud og reguleringer som plager folk i hverdagen og som hindrer vekst og verdiskapning i Norge.»

Økonomar flest vil nok ikkje nytta eit slikt språk, men heilt usamde med Frp er dei neppe, korkje når det gjeld å lita på marknaden generelt, eller når det kjem til kvotehandel spesielt.

Høgre straumprisar

For kvotar verkar. Noreg har no fått ein ny kabel til Tyskland, snart får vi ein, kanskje til og med to til Storbritannia. Kvoteprisane i Vest-Europa går opp, og norsk magasinkraft vert dyrare. Eller som Sigbjørn Seland i Storm Geo seier det til E24: «Det forventes veldig høye strømpriser i Storbritannia og Tyskland fremover, fordi kvoteprisene øker og gass- og kullkraft blir dyr. Da vil de norske strømkablene brukes til eksport.»  

Kva meiner Frp om kvotesystemet? Dei er for. «FrP vil basere sin politikk på aktiv bruk av klimakvoter.» Frp seier med andre ord at dei aksepterer stadig høgre straumprisar. Det er rett nok nesten den einaste konsesjonen dei kjem med på klimafeltet. For her er ikkje mykje snakk om nasjonale mål eller Parisavtalen, og sjølvsagt seier dei nei til elektrifisering av sokkelen.

Men dei er til gjengjeld veldig for skogplanting, det skal vi få verkeleg mykje av – og vasskraft. Dei vil opna for vasskraftutbygging i verna vassdrag og i praksis leggja ned vindkraftnæringa, for høyr berre: Frp vil «at all fornybar kraftproduksjon likestilles ift skatt, avgiftslettelse og økonomiske støtteordninger». Vindkraft er ikkje i nærleiken av å tola det skatteregimet norsk magasinkraft er underlagd.

Og kva meiner dei om olje og gass? Dei er føreseielege: «Det bør åpnes for konsekvensutredning av Nordland VI, VII og Troms II (havområdene utenfor Vesterålen, Lofoten og Senja), Barentshavet nord, Møreblokkene og Jan Mayen snarest mulig, med den hensikt å åpne for petroleumsvirksomhet.»

Innvandring  treng vi ikkje eingong gå inn på. Også her tek Frp ut maksimal distanse til dei andre partia. Dei vil enkelt og greitt ikkje ha innvandring å snakka om frå den tredje verda.

Hjelper det?

Spørsmålet er om denne distansen til dei andre partia innanfor klima og innvandring hjelper. For dette er ikkje noko nytt. Veljarane veit kva dei får frå Frp her. Men veljarane veit òg at dei berre får dette i ei ideell verd der Frp har fleirtal. Men no har Frp åtte år med kompromiss bak seg. Etter åtte år med Frp, målt etter folkesetnad, er Noreg det landet i verda som tek mot flest kvoteflyktningar. Vi er òg det landet i verda som har den vidaste og mest omfemnande CO2-avgifta, og sjølv om magasinkraft er aldri så lønsam, er det vorte massivt fleire vindturbinar på land.

Frp kan taka ut så mykje distanse dei berre vil til dei tre andre borgarlege partia, men dei har sete i ei regjering som har forplikta seg til måla frå Parisavtalen og gjeve rekordhøge subsidiar til både CO2-fangst og særs ulønsam flytande havvind.

Jau, om Noreg innfører Frps klima- og innvandringspolitikk, vert vi nok eit rikare land, men problemet med Frps økonomisk politikk er det same som alltid. Han gjev med den eine handa og tek med den andre. Dei vantar mykje i heilskapleg økonomisk tenking. Igjen må vi seia det: Økonomi handlar om fordeling av knappe ressursar. Pengane frå oljefondet kan berre nyttast til import, av varer, arbeidarar og tenester. Det kjem ikkje sjukepleiarar opp av borehola i Nordsjøen, som Jens Stoltenberg alltid sa det. Slike omsyn tek ikkje Frp.

Denne remsa har vi høyrt før, og vi får høyra ho igjen: Utanfor handlingsregelen vil partiet i Noreg finansiera «samfunnsøkonomisk lønnsomme investeringer i infrastruktur, sentral bygningsmasse og store kapitalvarer».

Fleire innvandrarar

Regjeringskvartal, forsvarsmateriell, forsterka straumnett, utbygging av vegar – lista er lang over det Frp i praksis vil finansiera ved direkte ekstrauttak frå Oljefondet. Kva inneber dette konkret? At Noreg treng mykje meir arbeidskraft. Det kan vi få til på to vis: Langt fleire nordmenn kjem i arbeid, eller vi importerer ei mengd arbeidarar frå utlandet, eller sjølvsagt ein kombinasjon av dei to.

Ynskjer Frp å få fleire nordmenn i arbeid? Det står ingenting i programmet om at dei vil redusera sjukeløna, som er den store inngangen til uføretrygd i Noreg. Jau, dei seier at dei vil ha eit pensjons- og velferdssystem som gjer det lønsamt å arbeida, men samstundes skriv dei at «løpende pensjoner skal gis årlig regulering som sikrer økt kjøpekraft», og dei vil «fjerne avkortning av alderspensjon for gifte og samboende».

Dei har ei rekkje uforpliktande formuleringar om at fleire må i arbeid, men nesten kvar gong dei skal vera konkrete, går dei inn for auka utgifter og overføringar, som igjen fører til at færre kjem til å ynskja å stå i arbeid, og igjen strekar dei under at dei er mot pensjonsreforma.

Frp manglar enkelt og greitt inndekking for det dei vil gjeva. Formuesskatten skal bort, inntektsskatten skal ned, bil skal verta billigare… Det er nesten berre fantasien som set ei grense for dei manglande inndekkingane Frp presenterer i dette programmet.

Logikk?

Når Frp til dømes skriv at «særnorske skatter bør avvikles», er det heilt umogleg å vita kva dei meiner. Dei veit det neppe sjølve. Tak noko så enkelt og vanskeleg som arbeidsgjevaravgifta, den største direkte skatten på norske lønsinntekter.

I Noreg er arbeidsgjevaravgifta på 14,1 prosent, i Sverige er ho over 30 prosent og i Danmark null. Kva land skal vi samanlikna oss med? Stort sett alle norske skattar og avgifter er «særnorske». Ingen har så høg grunnrenteskatt på energi som Noreg. Skal den skatten harmoniserast med land som ikkje har grunnrenteskatt? Dette er diverre berre uforpliktande prat.

Frp skriv som om dei var åleine i verda, høgt heva over all samfunnsøkonomi, skattetekniske løysingar og inndekking av utgifter. Ja, dei har heilt rett i at norsk klimapolitikk er dyr og prega av motstridande tiltak som slår kvarandre i hel, og dei har sjølvsagt også rett i at asyl- og flyktninginnvandring svekkjer berekrafta i velferdsstaten kraftig.

Slike påstandar om klima og innvandring står til og med i nasjonalbudsjetta. Men det er ikkje særleg truverdig å peika på nokre område som manglar økonomisk tenking når ein på andre programpostar ignorer økonomien.

Åleine

Men på den andre sida sett: Frp har no i praksis vore eit regjeringsparti i åtte år, gjennom dei åra har dei synt oss alle at det er beint ut sagt utruleg kor mykje pengar ei regjering kan nytta og sleppa unna med hjå veljarkorpset.

På side 33 står denne setninga: «Fremskrittspartiet vil føre en ansvarlig økonomisk politikk.»

Setninga vert ståande litt åleine. Omtrent som Frp i denne valkampen.