Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Regjeringa vil greie ut ein grunnrenteskatt for havbruk. Grunnrente er «den inntekt man kan få av å eie jord og andre naturherligheter», ifølgje Store Norske Leksikon. Lakseoppdrettarane eig ikkje fjordane, men er avhengige av norskekysten som naturressurs.

Inger-Marie Sperre er styreleiar i Sjømat Norge, ein næringsorganisasjon for både oppdrettsnæringa og fiskeforedlingsindustrien.

– Regjeringa vil greie ut ein grunnrenteskatt for oppdrettsnæringa. Det er kanskje på tide?

– Det kan vere greitt å få greidd ut korleis ein best skal skattleggje og avgiftsleggje næringa. Men da er det viktig at alle skattar og avgifter og kostnaden med konsesjonane blir sett i samanheng. Dette er ei veldig konkurranseutsett næring, ting går opp og ned. Og den største trusselen mot næringa er at skattetrykket i Noreg blir så høgt at vi ikkje kan konkurrere.

– Det er vel ikkje tvil om at det er ei form for grunnrente i næringa?

– Eg vil ikkje kome med nokon bastant konklusjon om det, men heller avvente kva som kjem i utgreiinga. Ein kan jo filosofere over det, men det er andre næringar som har større utnytting av dei frie ressursane. Oppdrettarane har kjøpt konsesjonar, dei har kjøpt utstyr og smolt.

– Oppdrettarane har dei siste par åra hatt driftsmarginar på 30–40 prosent. Det er vanskeleg å forklare på anna vis enn at det ligg ei grunnrente her?

– Eg høyrer du seier det. Men den viktigaste grunnen til dei høge prisane er at det ikkje har vore nokon vekst i produksjonen. Oppdrettsnæringa har lukkast med å skape stor etterspurnad etter laksen, og når produksjonen ikkje har auka, er det tilbod og etterspurnad som gjeld. Eg seier ikkje at det ikkje er noka grunnrente her, men det er etterspurnaden som har drive opp prisane.

– Men når verdsproduksjonen av laks ikkje har auka, er det fordi det er avgrensa med eigna produksjonsstader. Skjergardskystar med temperert vatn er ein knapp naturressurs i verda.

– Det er ikkje tvil om at kystlina vår gjer at Noreg har perfekte forhold for lakseoppdrett. Men no er det fleire som gjer forsøk med store anlegg utaskjers, som i prinsippet kan liggje kor som helst. Og det er òg forsøk med landbaserte anlegg. Om det lukkast, er ikkje Noreg den mest naturlege produksjonsstaden lenger, på grunn av den lange vegen til marknadene.

– Men slik oppdrettsnæringa driv i dag, er ho avhengig av norskekysten som naturressurs. Altså kan vi snakke om grunnrente.

– Igjen: Eg vil avvente utgreiinga av det spørsmålet. Men ja, oppdrettsnæringa brukar naturen. Det gjer òg andre næringar, til dømes turistindustrien.

– To økonomar hevda i eit innlegg i Dagens Næringsliv denne veka at grunnrenta i 2016 utgjorde 18 kroner kiloen for norsk laks, til saman 25 milliardar kroner. Kan det vere nokolunde rett?

– Det har eg ingen føresetnad for å vurdere.

– Mange meiner oppdrettsnæringa har sloppe billeg unna i mange år. Merdane er ei privatisering av sjøarealet, den store allmenningen vår?

– Det blir ei forenkla framstilling. Dette er ei veldig ung næring, og det er berre dei siste åra det har vore superprofitt. Ein bør vere nøktern når ein vurderer skattlegginga.

– Oppdrettsnæringa er ikkje så ung, heller. Ho har snart 50 års historie i Noreg?

– Oppdrettarane nytta ikkje mange kvadratmeter sjøareal for 50 år sidan. Dette er framleis ei ung næring med mange utfordringar.

– Men det har hatt sine fordelar å halde seg i sjøen. Industri på land betaler eigedomsskatt i mange kommunar, det er ingen eigedomsskatt på merdane?

– Nei, men næringa har òg landanlegg og kontor. Og det blir feil når mange framstiller dette som ei næring som ikkje betaler skatt.

– Bakgrunnen din er ikkje frå oppdrett. Familieselskapet ditt driv konvensjonell fiskefordeling der marginane er langt mindre. Har du nokon gong vore misunneleg på fortenesta til laksefolka?

– Oppdrettarane har arbeidd godt for å få opp etterspurnaden etter produkta sine, men inga næring veks inn i himmelen. Havbruk vil møte mange nye utfordringar på grunn av biologiske faktorar, marknadsendringar og konkurranse. Men eg synest det er flott at oppdrettsnæringa har lukkast. Ho har gått i bresjen for heile den norske sjømatnæringa.