Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

I 2014 reiste ei ung kvinne frå Bærum til Syria for å verte medlem av den islamske staten (IS). No er kvinna på 26 år i ein flyktningleir nordaust i Syria og har bede norske styresmakter om hjelp til å kome tilbake til Noreg, saman med barnet på to år. Det er noko fleire norske framandkrigarar kan kome til å be om. Av dei om lag 100 norske personane Politiets tryggingsteneste (PST) meiner har reist for å verve seg for IS, skal det vere rundt 70 gjenlevande, og rundt 30 av desse skal framleis vere i Syria og Irak.

Sofie A.E. Høgestøl er stipendiat ved Norsk senter for menneskerettar og medforfattar av boka Fremmedkrigere, som kom ut tidlegare i år.

– Kva plikter har norske styresmakter i slike saker?

– Her er vi i ei gråsone. Vi er ikkje rettsleg forplikta til å hente ut eigne statsborgarar. Det vi er folkerettsleg forplikta til, gjennom ein resolusjon frå FNs tryggingsråd i 2014, er å straffeforfølgje eigne borgarar når dei kjem tilbake til Noreg, er her eller eventuelt når dei er i ferd med å reise ut.

– Kva rettar har IS-sympatisørar som vil heim?

– Det er eit dilemma etisk, men folkerettsleg har dei ingen rett til å verte henta ut. Norske statsborgarar utanlands har krav på konsulær bistand frå UD i rettsprosessar, men når dei reiser ut, samtykkjer dei i å følgje lovene i landet dei reiser til. Som døme har Irak no byrja å stille fleire hundre utanlandske kvinner, som har vore medlemmer av IS, for retten i Bagdad. Dilemmaet for Noreg og vestlege land i slike tilfelle er at desse rettssakene ikkje er i tråd med rettsprinsippa og menneskerettsstandardane vi sjølv er bundne av.

– Leiinga i det kurdiskkontrollerte området kvinna frå Bærum er i ønskjer at Noreg hentar henne heim. Har Noreg ansvar overfor dei?

– Noreg har ikkje anerkjent det kurdiske sjølvstyret, så her kjem ikkje folkeretten inn, men skulle Syria eller Irak be vestlege land hente heim framandkrigarane sine, er vi igjen i gråsona. USA meiner vestlege land skal hente heime eigne statsborgarar, fordi det ikkje er kapasitet i konfliktområda til å handtere dei, men det er det ikkje gjennomslag for så langt. Land som Storbritannia, Frankrike og Nederland har ikkje ønskt å få krigarane sine heim. Men mange av dei er i ein limbosituasjon, i flyktningleirar eller varetektsfengsla av internasjonale styrkar i Syria. Eg trur vi kjem til å sjå fleire enkeltsa

– Har Noreg ei plikt til å hjelpe barna heim?

– Truleg ikkje, ifølgje jussen, men det er òg eit spørsmål om etikk. Dilemmaet vi står overfor, er dette: Overlèt vi framandkrigarane i limbo og risikerer at dei kjem

Med deltakarlovane trengst det ikkje bevis for konkrete terrorhandlingar for å straffe, men strafferamma er lågare.

ona. USA meiner vestlege land skal hente heime eigne statsborgarar, fordi det ikkje er kapasitet i konfliktområda til å handtere dei, men det er det ikkje gjennomslag for så langt. Land som Storbritannia, Frankrike og Nederland har ikkje ønskt å få krigen i da USA meiner vestlege land skal hente heime eigne statsborgarar, fordi fofordi nte heime eigne statsborgarar, fordi fordi fordi fordi fordi fordi fordi. i da USA meiner vestlege land skal hente heime eigne statsborgarar, fordi fordi fordi fordi fordi fordi fordi.