Andreas Hompland

hompland@online.no

Valet i haust er eit statsministerval: Erna versus Jonas. Mykje står på spel for begge: For henne ein historisk tredje periode, for han siste sjanse til å sleppa å gå inn i soga som den kompetente statsministeren partiet og landet aldri fekk.

Arbeidarpartiet kavar saman med Høgre langt nede på 20-talet, men Jonas tar innpå i målingane om kven som vil fylla statsministerstolen best. Det står mellom dei to. Byråsjefen er trygg på at han slepp å eta ein firkløver, som han lova dersom Senterpartiet blir størst og Vedum statsminister.

Men eit regjeringsskifte er avhengig av at Senterpartiet ikkje sprekk før innhaustinga. Same kvar dei måtte plassera seg i fossile og verdikonservative saker, veit Støre og venstrepartia at det berre er Senterpartiet som kan flytta mange nok veljarar over den politiske midtstreken.

DEN NYKRONA DRONNINGA i Framstegspartiet veit det også. Ho har ein sylvilistisk dobbelstrategi for å lokka tilbake periferiveljarar som Trygve har lurt til seg: på den eine sida uhemma og utruverdige frieri til Senterpartiet om å byta side, på den andre sida klagar over at Senterpartiet har stole Framstegspartiets anti-elitistiske bunad mens dei sat inne til soning i det sentrale regjeringsfengselet.

Som ei siste helsing før ho sa «Morn’a, Jensen» til seg sjølv, slo Siv eit slag mot «formynderstaten», eit høgreslagord som var på moten i Anders Langes tid på 1970-talet. Det synest Byråsjefen er rimeleg dristig av ei som har styrt skreddar- og vevarøkonomien i Finansdepartementet i sju oljefeite år. Han høyrde avskilsorda hennar til partiet som ei syndevedkjenning for alle kompromissa med Høgre og dei to små tullepartia: «Den som ikke står for noe, faller for alt.» Listhaug tok over stafettpinnen med Dagbladets gamle slagord «Tør der andre tier».

HØGRE SATSAR alt på at Erna framleis er stjerna. Mellom oppslaga «Høyre – enkelt forklart» og «Vi tror på Norge» på heimesidene deira, breier ho seg under merkelappen «Bli bedre kjent med Erna». Der kan ein møta Erna frå barn til 60, Erna på stemmefiske, Erna i flau bris med redningsskøyte i bakgrunnen, Erna i ruskevêr og stille. Det er så ein kunne tru ho var på audition for ei retrettstilling som fiskeridirektør i Bergen.

Høgres solide og stabile posisjon har vore rota i tiltru til at helse- og klemmeminister Høie og stats- og detaljminister Solberg kunne styra fast og stødig under pandemien. Det tillitstillegget er grenselaust undergrave av granskingskommisjonen.

Koronahandteringa er ikkje lenger ei vinnarsak for Høgre. For det sjølvdeklarerte beredskapspartiet er det pinleg å måtta innrømma at dei hadde kriseplanar, men ikkje for ein lenge varsla pandemi. Solberg er for lite audmjuk og la seg ikkje flat nok på det prinsipielle og konstitusjonelle. Det lengste ho har gått, er vel dette: «Det er sikkert ting man i ettertid kan si at man skulle vært ryddigere i forhold til.» Med den forholdismen får ho ikkje berre opposisjonen på nakken, men også Per Egil Hegge.

SUSHIEN PÅ GEILO var ei bitte lita sak som ramma hardt fordi så mykje av Solbergs politiske kapital er tufta på at ho har full oversikt og er best på meterstav og andre detaljar. At ho rotar med regimenta og rolleblandar politikk, offentleg saksbehandling og fagekspertise, demonstrerte ho til fulle då ho stilte i panel i Debatten på NRK saman med Line Vold frå Folkehelstutte og fungassen frå Helsedirektoratet for å svara på Fredrik Solvangs sorterte spørsmål frå sjåarane. Ho prøvde å overgå dei to byråkratane i detaljeringsgrad, og ho brukte akkurat dei same orda. Det var som om ho fann seg betre til rette som underordna saksbehandlar eller informasjonskonsulent i Forvaltninga enn som politisk overordna.

Det nyttar lite å lokka med å stemma på ein statsminister som har tapt personleg og politisk tillit, og i heldigaste fall kan mønstra eit regjeringsalternativ i mindretal, på Framstegspartiets nåde.

KRISTELEG FOLKEPARTI brukte valkampslagordet «Stem på en statsminister» under Bondevik 2. Det slo dårlegare an enn då dei i sine kontantstøtta glansdagar under Bondevik 1 presenterte seg for folk flest med Valgerd Svarstad Haugland som løfta eit raudvinsglas, og Kjell Magne som i tradisjon etter onkel Kjell røykte ein feit sigar. Etter den himmelfarten på meiningsmålingane kom det sju magre år med Dagfinn Høybråten.

Kjell Ingolf Ropstad lovar milliardar i kontant støtte til barne- og eldrepleiefamiliar. Han løftar også fram eit gamalt partislagord: «Du er nærmere KrF enn du tror.» Det var mellom anna produsert med relativt lita skrift som klistremerke til bakruta på bilar, slik at ein måtte nær innpå for å lesa teksten. Dei måtte trekka det tilbake etter eit par stygge påkøyringar bakfrå.

Nå har det sørvestlandske KrF hamna i den paradoksale situasjonen at dei har tatt til seg den feministiske faneparolen: «Forsvar abortloven» – ein fosterdrapslov partiet har fordømt og prøvd å få endra i 45 år. Kanskje burde dei heller slå seg på transcendental meditasjon for å bli endå meir kontrære? Dei kunne jo ta eit kurs hos Ole Gjems-Onstad, eigar og sjølvaste sjefguruen i ACEM-konsernet.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.