ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Mange trudde det ville bli vanskeleg å få folk flest til å venna seg til strenge råd og reglar, påbod og forbod. Det har gått forbløffande greitt – til og med dei uhyrlege munnbinda kom på plass. Det massive fleirtalet har vore så tillitsfulle og overforsiktige at det kan ha tatt overhand.

Ein har støtta handspritprodusentane, halde hosten inne og tatt den ekstra tometerssvingen. Ein kjenner ubehag om det er nokon utan munnbind på ein glissen buss. Koronareglane har sett seg fast i kroppen og blitt ein del av habitusen. Det har ramma heile landet, men vore særleg vondarta i hovudstaden og blitt ein del av Oslo-psyken.

Det har også utløyst vår indre tante Sofie: Du skal ikkje vera grei og snill og la andre gjera kva dei vil. Du skal plaga andre som del av den kollektive dugnaden. Det skal kosta påtale og skam å snika seg unna.

SPALTISTEN har ikkje unngått å bli litt koronifisert. Om ein har høyrt om mogelege symptom på smitte, er dei ikkje vanskelege å finna dersom ein kjenner etter. Og kjenner ein ekstra godt etter, kan kroppens signal slå over i kroppsleg angst. Då er vegen kort til koronatest, så Spaltisten hamna hos Dr. Dropin, sånn for å vera på den sikre sida. Han trong ikkje venta på resultatet, for han følte seg frisk straks han kjende stikket i nasen. Det vesle ubehaget, som var ei ekstra påskjøning for å visa samfunnsansvar.

SÅ KOM VAKSINEN, og nå står gjenopninga for døra. Men slutten på forbodstida blir ikkje som å slå på ein brytar og så er alt normalt, med mykje lys og mykje varme. Det kan vera like vanskeleg å venna seg av med som det var å venna seg til, for mykje har sett seg fast i kropp og sinn.

Den dobbelvaksinerte Spaltisten har delt sin første klem med ein likesinna, men det blei ganske keitete. Det var litt som då Trond Giske prøvde seg med ein omfamnande bamseklem på Jens Stoltenberg, som stod der med ei utstrekt hand. Og Sylvi Listhaug må stadig halda tilbake eit av sine kjenneteikn på å vera ekte norsk, i tillegg til å drikka sprit og eta gris. Framleis gjeld oppslaget frå byggeplassar og søppelbilar: «KLEMFARE. Hold avstand.»

Ein forvitneleg effekt av den dødelege koronaen ligg i omgrepet «underdødelighet». Det har døydd færre av sesonginfluensa enn i eit normalår. Færre har også vore plaga av heilt vanleg forkjøling og krimsjuke fordi ein har halde seg innandørs med heimekontor og unngått nærkontakt med andre menneske. Det er ein positiv biverknad som vonleg går over neste vinter.

GJENOPNINGA skal skje gradvis og i ulik takt for ulike grupper, etter alder og vaksinering. Det kjem til å bli strid om distrikt og rettferd, og det gir mang ein småting rang. Kohort er eit av nyorda under pandemien, men me har også lært oss det juristane kallar «forholdsmessighet».

Det er mykje å halda styr på for den som vil vera ansvarleg. Heller ikkje fullvaksinerte, som har eit slags fripass, har fått tatovert «V» i panna, men må venta på vaksinesertifikat med digital strekkode. Å manøvrera mellom ulike regime fører til komiske situasjonar som at det i Oslo var eteplikt ein ekstra dag for dei som ville drikka utepils i regnvêr.

BYRÅSJEFEN er systemlojal, på grensa til det overlojale, så lenge regjeringa gjer det Forvaltninga tilrår. Frivillige dosar av Janssen-vaksine på lækjarresept etter frie, personlege og såkalla informerte val er langt over grensa i eit risikosamfunn. Det er slike vurderingar me har fagleg ekspertise og ansvarlege styresmakter til å gjera for oss; det er nødvendig formynderi over individuell valfridom. Om dei som tar dette frie valet skulle hamna på sjukehus, lurer Byråsjefen på om dei må betala sjølve, slik som papirlause flyktningar med kompliserte fødslar.

Dette forslaget frå regjeringa er så hemningslaust ideologisk at Byråsjefen lurer på om det er ruspartiet Venstre som har insistert på å setta det i sentrum.

DEN DERIVERTE, og særleg den andrederiverte, sin plass i pandemiretorikken passar Byråsjefen godt på. Ein vennlegsinna laurdagsspaltist i Aftenposten, det var ikkje Kjetil Rolness, fann det positivt at sjølv om smittetal og sjukehusinnleggingar framleis er skyhøge, har stiginga i nedgangstakten vore sterkare i innvandrartette bydelar enn i resten av Oslo.

Det allmenne bildet er at R-talet fell og smittetrykket minkar, men at nedgangstakten har flata ut dei siste vekene. Nå som den store frigjeringsdagen nærmar seg, aukar smittetrykket, men det er som venta og under kontroll. Med vennleg helsing Helsedirektoratet, som har lagt storkrisescenaria på hylla.

VERTINNA ER INGEN lettvektar. Sjølv meiner ho at ho fyller ut seg sjølv akkurat passe. Derfor takka ho eit krenkt nei då fastlækjaren tilbaud henne vaksine utanom køen fordi ho er i risikogruppa på grunn av overvekt og for høg BMI.

Til gjengjeld har ho falle i den første av dei sju dødssyndene: hovmod. Alt før jul gjekk ho i denne spalta inn for skeivfordeling av vaksine til bydelar i Oslo med mange genetiske innvandrarar, som har vore ein elefant i rommet. Det held ho fast på, men ho meiner at også religiøse sekter, russebussar og folk i den mobile byen Hammerfest, saman med Ingebrigtsen-brørne, OL-troppen, lærarar og samfunns­kritisk nøkkelpersonell i storting og styringsverk må flyttast framover i køen – til beste for oss alle. Elles sluttar ho seg til Raymond Johansens refreng: «Men dere: Nå må vi holde ut.»

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.