Stopp meg om du har høyrt dette før: Ein republikansk presidentkandidat får færre røyster frå folket enn motkandidaten, men hamnar på eit eller anna vis i Det kvite huset likevel.

Trass i den tvilsame legitimiteten til presidenten dreg partifellane i Kongressen nytte av situasjonen til å banke igjennom ein diger skattelette som blæs opp budsjettunderskotet samstundes som han er til urimeleg stor fordel for dei rike. Medan dei store summane går til dei med høge inntekter, kastar skattereforma nokre smular til middelklassen, og republikanarane freistar å selje reforma som ei velgjerning til arbeidarfamiliane.

Så langt er denne framstillinga gyldig for både George W. Bush og Donald Trump. Men så tek forteljinga ei ny vending. Salsframstøyten til Bush var effektiv: Medan skattekuttet i 2001 ikkje var overveldande populært, var det fleire som likte Bush enn det var som ikkje tykte om han, og han gav GOP (Good Old Party = Det republikanske partiet, red. merk.) ein ørliten puff oppover, i det minste. Men skattekuttet til Trump var upopulært frå starten – faktisk mindre populært enn tidlegare skatteaukar.

Og dette skattekuttet ser ikkje ut til å vinne meir støtte over tid. Dei fleste amerikanarane seier at dei ikkje ser nokon positiv verknad på lønsslippen. Haldninga til skattekuttet ser dessutan ut til å gå i negativ lei. Og republikanarane har i det store og heile slutta å nemne lova om skattekutt når dei driv valkamp.

Det reiser spørsmålet: Kvifor er ikkje humbug så lett å selje lenger?

Tidlegare var hykling om budsjettunderskot eit viktig våpen i det politiske arsenalet til GOP. Begge partia tala om å vere ansvarleg i skattesaker, men berre demokratane praktiserte det, og betalte faktisk for politiske initiativ som Obamacare. Likevel vart demokratane straffa for å gjere det rette – du hugsar vel «dei tek 500 milliardar dollar frå Medicare»? – medan republikanarane ikkje såg ut til å svi i det heile for kynismen sin. Veljarane fokuserte på dei ekstra pengane i lomma si og oversåg dei langsiktige konsekvensane av store skattekutt for dei rike.

Så kvifor er det annleis denne gongen? Eg trur ikkje det heng saman med skattepolitikk i seg sjølv. Både Bush og Trump pressa igjennom store skattekutt for dei rike, saman med noko småtteri for somme middelklassefamiliar. Om du ser på korleis skattekutta deira fordelte seg på familieinntekt, kjem Bush og Trump nokså likt ut.

Den politiske bakgrunnen er likevel svært annleis. I 2000 hadde USA eit stort budsjettoverskot, og gjelda hadde minka i høve til bruttonasjonalproduktet (BNP). Det gjorde at uro over langsiktige skatteverknader var lite aktuelt. Alan Greenspan kom faktisk med den famøse utsegna at skattekutt var naudsynt for å unngå at USA betalte ned gjelda si for snøgt.

Derimot hadde USA store underskot i kjølvatnet av finanskrisa, og dei som skreik høgast om ei overhengande gjeldskrise, var dei same som pressa igjennom skattekutt på 1,5 billionar dollar. Og i det minste ser det ut til å vere nokre veljarar som har fått det med seg, og til og med kopla skattekutt og republikanarane sine freistnader på å undergrave Medicare og Medicaid.

Eg har òg mistanke om at eit par Trump-spesifikke saker er blanda inn.

Du hugsar kan hende at Bush gjekk inn for skattekutt heilt frå byrjinga. Trump, derimot, gav seg ut for å vere populist – han hevda til og med at han ville auke skattane for dei rike – og venta til han var innsett som president med å avsløre at han berre var endå ein Robin Hood med motsett forteikn. Dette må skape problem med truverdet.

Dessutan, medan Bush-administrasjonen var systematisk uheiderleg i måten dei argumenterte for skattekutt på (og Irak-krigen og miljøpolitikk og ...), låg det uheiderlege oftast i selektiv og misleiande framlegging av fakta heller enn i blanke løgner. Trump og folket hans kan ikkje vere plaga av slike subtilitetar; dei lyg, rett og slett om alt. Og igjen verkar det som om nokre veljarar har lagt merke til det.

Det er særleg éin ting eg trur veljarar til ein viss grad har lagt merke til, sjølv om dei ikkje veit så mykje om detaljane: den latterlege optimismen knytt til Trumps økonomiske lovnader. Republikanske påstandar om nytten av skattekutt er ikkje berre i utakt med uavhengige vurderingar; dei ser ut til å høyre heime i eit anna univers.

Botnlina er at skattekutt ikkje sel slik dei gjorde før. Det får ein til å undrast på kva republikanarane har att å nytte i valkampar.

Det er sant at skattekutt truleg hadde mindre å gjere med GOP-suksessar enn mange partiaktivistar ser ut til å innbille seg. Andre faktorar har ofte vore viktigare. Men desse andre faktorane er heller ikkje det dei var før.

Eg meiner at påstandar om å forsvare familieverdiar har mista effekt, delvis fordi folk har blitt langt meir sosialt tolerante – no støttar amerikanarane ekteskap mellom menneske av same kjønn med eit 2–1-fleirtal! – og delvis fordi han som no bur i Det kvite huset, kan hende er den verste familiemannen i USA. Flaggsvingande krav på å vere meir patriotisk enn demokratar fungerte bra for Reagan og Bush, men er mykje meir problematisk for eit GOP som liknar meir og meir på Putins parti.

Likevel, republikanarane treng ikkje fortvile. Når alt kjem til alt, har dei alltid hatt rasismen å falle attende på. Og når krafta har gått ut av skattekuttet, spår eg at vi kjem til å sjå mykje implisitt – og til og med eksplisitt – spel på rasisme i tida som kjem.

Einerett: New York Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.