Skule

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

– Det er problematisk når det historiske faktainnhaldet i historiefaget får for stor vekt til fordel for metode og kjeldelære. Men det er òg problematisk om vi ikkje legg vekt på innhaldet og gjer faget til eit reint ferdigheitsemne, meiner Nordgren, som er professor i samfunnsvitskapsdidaktikk ved Karlstads universitet.

Han er ein av dei som står bak utarbeidinga av dei noverande svenske læreplanane i historie for grunnskulen. Då dei vart laga i 2011, var målet å gå vekk frå generelle og overordna kompetansemål, som Noreg no kan kome til å innføre.

I skissene til nye læreplanar for samfunnsfag, historie, geografi og samfunnskunnskap i Noreg, som Dag og Tid skreiv om førre veke, er referansar til konkrete tema, hendingar og tidsepokar fjerna til fordel for formuleringar om at elevane skal lære å «reflektere over kva demokrati inneber», «samanlikne ulike styreformer» og «undersøke bakgrunnen for sentrale krigar og konfliktar i ulike periodar».

Svenskane gjekk ifølgje Kenneth Nordgren frå ein læreplan utan presiseringar av kva konkret innhald elevane skulle kunne noko om, til konkrete mål. No seier læreplanane til dømes at elevane i 1., 2. og 3. klasse skal lære om steinalderen, bronsealderen og jarnalderen, forteljingar om gudar og heltar i gresk og nordisk mytologi og korleis vi kan sjå på dei i vår eiga tid.

– Dei tidlegare planane vart kritiserte for ikkje å gje lærarane særleg informasjon om kva innhaldet i faget skulle vere, og for å føre til skilnader i kva dei ulike skulane og lærarane underviste i. Oppdraget vårt var å gje faget eit sentralt innhald som skulle vere felles for alle, men sjølvsagt òg med rom for at skulane kunne gje læreplanen lokalt preg, seier Nordgren.

Detaljar og metode

Resultatet vart svenske læreplanar som legg vekt på tre aspekt ved historiefaget. I tillegg til kva konkret innhald elevane skal lære noko om – gjennom ei liste over sentrale hendingar, utviklingstrekk og epokar – handlar læreplanane om korleis historisk kunnskap vert skapt, altså metode og prosess, og korleis historia vert brukt, i samfunn, populærkultur og politisk retorikk.

Nordgren seier læreplanane i ettertid har fått kritikk for å ha med for mykje konkret innhald.

– Då vi laga dei, vart det stor diskusjon om kva som skulle vere det sentrale innhaldet i faget. Det vart vanskeleg å utelate tema og hendingar. Antikken var til dømes ikkje nemnd i fyrste utkast til læreplan for ungdomsskulen, men vart teken inn etter mykje debatt i media.

Trass i kritikken er han ikkje i tvil om at konkret historisk innhald er ein viktig del av nasjonale læreplanar.

– Historia har å gjere med identitet og kulturarv. Difor er det viktig at vi diskuterer også det historiske innhaldet i faget. Samstundes treng vi å diskutere kva som er rimelege referanserammer, og prøve å hindre at dei vert for detaljerte.

– Korleis er endringane i læreplanane for historiefaget evaluerte?

– Vi innførte nasjonale prøvar i historie i grunnskulen etter 2011. Det hadde vi ikkje hatt tidlegare. I tillegg vart dei berre gjennomførte nokre år, før dei vart stansa av ei ny regjering. Det gjer det vanskeleg å vite om historieundervisninga har vorte betre eller dårlegare, for det finst ikkje jamføringsgrunnlag.

– Kva var utgangspunktet for kritikken og debatten rundt læreplanen då?

– Det er ein politisk debatt. Han går føre seg i dag òg, mellom dei som tek til orde for ei meir faktaorientert undervisning, og dei som vil ha meir forståingsbasert undervisning. Den siste tida har den faktaorienterte grupperinga vorte sterkare i Sverige.

– Var det store skilnader i kva skulane underviste elevane i før 2011?

– Nei. Eg og ein kollega gjennomførte ei rundspørjing blant ein del lærarar for å undersøkje kva dei underviste i då. Vi fann at dei stort sett dreiv med det same, trass alt. Konklusjonen vår var at når det ikkje finst læreplanar som seier klart kva elevane skal lære, er det lærebøkene som set rammene for innhaldet i historieundervisninga, seier Nordgren.

Skal reduserast

Målet med den pågåande fornyinga av læreplanane i Noreg er at elevane skal få meir djuplæring. Instruksen frå politikarane er at omfanget av læreplanane skal reduserast, og at kompetansemåla i planane skal verte færre og tydelegare. I Utdanningsdirektoratets retningsliner for læreplanendringa står det at kompetansemåla bør gjerast opne og overordna, men at dei bør innehalde både kunnskapar og ferdigheiter elevane skal lære seg.

Som Dag og Tid skreiv førre veke, er skissene til nye læreplanar i samfunnsfag, geografi og historie kritiserte for å gjere kompetansemåla for overordna og lite konkrete. Dei får òg kritikk for å gå for langt i å gjere historiefaget til eit metode- og omgrepsfag utan realhistorisk innhald.

Ungdomsskulerektor Kristine Waters leiar gruppa som har laga forslaget til ny læreplan for samfunnsfag i grunnskulen på oppdrag frå Utdanningsdirektoratet. Ho seier at læreplanen skal baserast på allereie fastsette kjerneelement i faget. Ei viktig endring er at elevane skal få større forståing for faget gjennom auka vekt på metode.

Dei overordna og opne kompetansemåla i læreplanskissa forklarar ho med at lærarane bør ha fridom til å bruke eigen fagkompetanse til å tilpasse opplæringa etter behova til elevane.

– Spørsmålet er om vi har fått til ein god nok balanse mellom handlingsrom og styring av innhald. Det har vi snakka mykje om i læreplangruppa, og vi er svært glade for at vi har fått tilbakemeldingar om dette som vi kan bruke i det vidare arbeidet. Læreplanen vi har fått innspel på, var eit tidleg utkast. Vi må heilt sikkert gjere endringar, seier ho.

– Ikkje ute

Det same seier universitetsrektor Karsten Korbøl ved Institutt for lærarutdanning og skuleforsking ved Universitetet i Oslo. Han leiar gruppa som lagar ny læreplan for historiefaget i vidaregåande skule.

– Det vi har lagt fram, er eit høgst uferdig utkast. Vi har fått mange høyringsinnspel som no skal vurderast. Samstundes har vi fått i oppdrag å gjere planen mindre i omfang. Då er spørsmålet korleis vi gjer det på ein god måte.

– Kva problem i historiefaget i dag er skissa utforma for å bøte på?

– Vi vil gjere historiefaget til eit relevant fag for elevane som har det i dag. Dei skal ha kjensla av at det er noko som tyder noko, noko som vedkjem dei og som dei kan bruke.

– Må det innebere å fjerne rammeverket for ei felles historieforteljing i skulen?

– Det er klart at vi alle har interesse av å skape eit bra historiefag. Debatten som har kome opp no, er den same som ved læreplanane i Kunnskapsløftet frå 2006. Då vart det slege opp i media at elevane ikkje lenger skulle lære om andre verdskrig. Det stod ikkje eitt ord om andre verdskrig i Reform 94-læreplanane for historie heller, men det er ikkje éin lærar i landet som ikkje hadde undervist i det likevel. At noko reint formelt ikkje lenger står i læreplanen, tyder ikkje at det er ute av undervisninga, seier Korbøl.

– Annan type innsikt

Lærebokforfattar og professor i historie ved Universitetet i Agder, May-Brith Ohman Nielsen, var involvert i dei to førre læreplanrevisjonane i Noreg. Ho seier referansar til årstal og konkrete hendingar i historiefaget har forsvunne frå sjølve læreplanformuleringane steg for steg, men utan at det nødvendigvis har gjort historiefaget meir innhaldslaust.

– Har faget vorte betre av det?

– Det er ingenting som tyder på at studentar som tek til på utdanninga i dag, kan mindre eller har mindre historieballast enn før. Det dei har, er ein annan type kompetanse, ein annan type innsikt og anna historie, seier Nielsen.