Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Regjeringssjefane i EU har godkjent ein krisepakke på 540 milliardar euro, men kom ikkje til semje om meir langsiktige tiltak for å hindre økonomisk nedgang som følgje av koronapandemien då dei møttest til videokonferanse førre veke.

Italias statsminister Giuseppe Conte seier ifølgje The Guardian at koronakrisa har utvikla seg til ei økonomisk og sosial krise, men at EU no står overfor ei politisk krise òg. Kor alvorleg er situasjonen for unionen? Vi spør Nupi-forskar og professor i statsvitskap ved Høgskolen i Innlandet, Marianne Riddervold.

– Koronakrisa og konsekvensane av den er den største krisa EU har stått overfor. Samstundes er det òg urettvist at EU får kritikk for å gjere for lite, for helsepolitikken er eit av områda der medlemslanda har valt å ikkje gje frå seg kontrollen til EU. Men krisa syner kor samanvovne landa er på andre område, og korleis alt heng saman, særleg økonomisk. EUs sentralbanksjef meiner EU står overfor den største resesjonen nokon gong, og at BNP i eurosona kan gå ned med i verste fall 15 prosent i 2020. Ei side ved krisa er òg at ho påverkar landa ulikt. Dei som hadde økonomiske utfordringar frå før, er hardast råka både helsemessig og økonomisk.

– Er landa så splitta som den italienske statsministeren ser det?

– Han har jo ein eigen stil, men frontane vert tydelegare. Samstundes er det ikkje diskusjon om EU skal gjere noko eller ikkje. Alle er samde om at dei må berge dei mest utsette, og berge den indre marknaden. Usemja går fyrst og fremst på kor mykje dei skal gjere, og korleis.

– Kvar er dei største motsetnadene?

– Det er ei splitting mellom dei søreuropeiske landa Portugal, Spania, Italia og Frankrike, som ønskjer meir direkte overføringar finansierte i form av obligasjonar, altså lån der landa i fellesskap garanterer for gjelda, og dei nordeuropeiske landa, med Nederland i spissen, som ikkje ønskjer lån baserte på felles garanti. Dei diskuterer finansieringa av lands statsgjeld gjennom euroobligasjonar, forholdet mellom lån og overføringar og bruken av den europeiske stabilitetsmekanismen, ESM. Ofte er det opp til Tyskland kva som vert løysinga, og Angela Merkel har orientert sitt eige parlament om at dette kjem til å koste, og at ho er viljug til å kanalisere meir pengar gjennom EU-budsjettet som eit kompromiss.

– Kor truleg er det at ho får med seg dei andre landa?

– EU-parlamentet har òg vedteke ein resolusjon som støttar ei løysing gjennom EU-budsjettet. Førre veke vart landa samde om å ikkje vere samde, men samstundes vedtok dei at kommisjonen skal jobbe fram eit forslag som kombinerer lån og overføringar, og som skal leggjast fram saman med forslag til det sjuårige langtidsbudsjettet i mai. Tala det er snakk, som også Merkel har nemnt, er på opp mot 2 billionar euro. Eg vil tru dei kan klare å kome til semje om noko, for det handlar om å berge den indre marknaden, og det er alle interesserte i.

– Kvifor er ønsket frå Spania og Italia om 1,5 billionar i såkalla euroobligasjonar vanskelegare å gå med på for dei nordeuropeiske landa enn å auke EU-budsjettet med 2 billionar euro?

– Det har nok å gjere med Tyskland, som av historiske grunnar har mykje av identiteten i EU. Det er vanskelegare å forklare for tysk opinion kvifor dei skal garantere for lån for andre land – land mange i tillegg meiner ikkje alltid har hatt ein så fornuftig økonomisk politikk – enn å få gjennomslag for at Tyskland skal vere ei sterk støtte for og i EU. Dei kan måtte betale det same, men det ser annleis ut.

– Ein rådgjevar for tidlegare EU-kommisjonspresident José Manuel Barroso seier til Klassekampen at Italia kan vilje bryte ut av eurosona om landa i sør ikkje får ønska sine oppfylte. Er det ein reell risiko?

– Det er ein reell risiko, men eg trur ikkje det kjem til å skje. Eg trur ikkje det. Eg trur landa treng kvarandre for mykje, også økonomisk, og det ligg mykje symbolikk i å halde saman. Går dei ut, vil det vere for å stå friare til å gå med underskot på budsjetta for å løyse krisa, og å fire på vanlege reglar om kor mykje tilskot som kan gjevast til nasjonale selskap, men så har jo EU letta på desse reglane no.

– I kva grad kjem koronakrisa til å endre EU politisk?

– Ut frå det forsking på tidlegare kriser har lært oss, kan EU kome ut av dette meir integrert på ein del område. Det har skjedd ved andre kriser. Men det skjer truleg gradvis.

– Trur du landa vert meir integrerte også i helsepolitikken?

– Det kjem til å kome forslag om meir samarbeid på det området i alle fall. Ikkje nødvendigvis store samarbeid, men fleire små. No snakkar ein jo om felles innkjøp av helseprodukt.