Religion

Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Det er tunge tider for norske mirakelpredikantar. TV-pastoren Jan Hanvold, mannen bak TV Visjon Norge, kom ikkje godt frå NRK-dokumentaren Pengepredikanten i 2016. Hanvold lova velsigningar til dei som gav pengar til Visjon Norge, samla inn over ein milliard og bygde opp eit eigedomsimperium. No strevar selskapet hans økonomisk.

I år har VG hatt fleire kritiske artiklar om predikantane Svein-Magne Pedersen og Tom Roger Edvardsen, som båe har tilbydd forbøn mot betaling og lova at Gud kunne kurere folk for sjukdomar med dei sjølve som mellommenn. Vennesla-baserte Pedersen dreiv fram til i sommar ei Teletorg-teneste der han tilbaud forbøn for folk til 14 kroner minuttet. Pedersen har mellom anna hevda at Gud kunne kurere kreft og HIV via bønene hans. Han har i tillegg kritisert skulemedisinen: I 2013 stod det på nettsida hans at «Kreftforskningen har stått nesten på stedet hvil de siste 60 årene, og kreftbehandling har vært lite vellykket.»

Gjennom stiftinga Misjonen Jesus Leger har Pedersen òg bede om pengar til 24 barneheimar i India der organisasjonen hadde «2000 munner å mette». VG avdekte i november at Pedersen berre har finansiert to barneheimar, og den einaste som er i drift, tilbyd berre leksehjelp.

Stiftingstilsynet har no opna sak mot Misjonen Jesus Leger. Etter VG-sakene i sommar la Pedersen og Edvardsen ned tenestene sine på Teletorget. Forbrukartilsynet meiner at dei to driv ulovleg marknadsføring for alternativ behandling i kvart sitt blad – «Legedom» og «Helbredet» – og trugar no predikantane med tvangsmulkt.

Full støtte

Men same kva avsløringar som har kome om predikantane: Avisa Norge IDAG, med Finn Jarle Sæle som redaktør, skriv aldri eit vondt ord om Pedersen, Edvardsen eller Hanvold, men forsvarer dei i tjukt og tynt. Sæle og Hanvold har òg eit forretningssamarbeid: I 2007 gjekk Kristen Mediaallianse, eigarselskapet bak Norge IDAG, saman med Visjon Norge om kjøpet av Forum Kino i Bergen, som skulle omgjerast til vekkingssenter. Da Svein-Magne Pedersen oppretta eit avdelingskontor i lokala i 2007, sa han til Bergens Tidende: «Vi skal fylle hele salen med folk som vil bli friske av kreft og alle andre sykdommer.»

Forholdet mellom Svein-Magne Pedersen og Norge IDAG har vore nært sidan avisa vart grunnlagd i 1999. I 2001 vart Pedersen kåra til «årets namn» av avisa. I sommar, i kjølvatnet av fleire VG-avsløringar av verksemda til predikanten, vart han tildelt ein heiderspris av Norge IDAG. Avisa har òg samarbeidd med Pedersen om mange arrangement, og «mirakelkveldane» hans er eit vanleg innslag på sommarstemna til avisa. Og gjennom åra har Norge IDAG sett på trykk ei lang rekkje artiklar som fortel om plager som folk har blitt kvitt takk vere forbøna til Pedersen: lungekreft, grå stær, angina, prostataproblem, migrene, Bekhterevs sjukdom, isjas, leddgikt, astma og plattfot, for å nemne noko.

Falske håp

På nokre måtar er Norge IDAG ei vanleg avis, som «arbeider etter Vær Varsom-plakatens regler for god presseskikk», ifølgje nettsida. Dette er ei mellomstor avis i norsk målestokk, med nesten 11.500 i opplag i 2017. Norge IDAG kan vere svært kritisk til mykje i det norske samfunnet, men aldri til predikantar som Pedersen. Avisa har gjennom åra skrive svært mange artiklar om velgjerningane hans og fortalt om dei mange som har blitt lækte gjennom forbøna hans.

Når Norge IDAG dekkjer predikantar som Pedersen heilt ukritisk, sviktar avisa oppgåva si, meiner Preben Aavitsland. Han er professor i medisin ved Universitetet i Oslo og har kritisert både kristne aviser og leiarar i Den norske kyrkja for å vere unnfallande overfor mirakelpredikantane.

– Dersom Norge IDAG ukritisk fortel historier om alvorleg sjuke som har blitt friske gjennom forbøn, kan det knapt kallast journalistikk. Skal du setje fram påstandar om at nokon blir kurert for kreft gjennom bøn, må du leggje fram eit minimum av dokumentasjon. Om ein lèt seg blende av at Pedersen kallar seg kristen, og difor støttar alt han gjer, er avisa knapt verd å bere namnet avis. Det er eit pressetisk problem, seier Aavitsland.

– Om nokon har vondt i ryggen og gjev litt pengar til nokon som driv med forbøn, er det ikkje så gale. Men om nokon er alvorleg sjuk og trur på desse historiene, kan dei få eit falskt håp om hjelp. Eg synest dei kristne media generelt burde vere mykje meir kritiske til desse predikantane. Det verkar som om mange misser den kritiske sansen berre nokon kallar seg kristne, seier Aavitsland.

Stort ansvar

– Når ein publiserer saker som handlar om læking av alvorlege sjukdomar gjennom bøn, bør ein tenkje nøye gjennom det ein skriv, seier Elin Floberghagen, generalsekretær i Norsk presseforbund.

Ho understrekar at ho ikkje har sett seg inn i Norge IDAGs dekning av mirakelpredikantane og difor uttaler seg på generelt grunnlag.

– Men ein tek på seg eit stort ansvar dersom ein vidareformidlar den typen påstandar ukritisk. Ein bør ha ein kritisk distanse, ta naudsynte atterhald og ha god dokumentasjon. Ei avis skal ikkje føre lesarane bak lyset. Og dersom ein har bindingar til dei ein skriv om, er det god presseskikk å vere open om det, seier Floberghagen.

– Forkasteleg

Avisa Dagen har eit overlappande publikum med Norge IDAG i det kristenkonservative Noreg, men Dagen-redaktør Vebjørn Selbekk har vore langt meir kritisk til verksemda som Pedersen, Edvardsen og Hanvold har drive.

– Vi har kritisert dette på leiarplass i mange år. Teletorg-verksemda til Pedersen var heilt forkasteleg. Ein skal ikkje ta seg betalt for å be for menneske.

– Kvifor har Norge IDAG og Dagen valt så ulik tilnærming til desse predikantane?

– Det har nok med synet på journalistikken å gjere. Vi meiner at ein skal drive kritisk undersøkande journalistikk også på kristenverda, og kristne aviser har eit særleg ansvar her. Norge IDAG ser ut til å vilje forsvare predikantane uansett kva dei gjer. Det er ikkje greitt. Kritisk journalistikk er eit gode på alle samfunnsfelt, seier Selbekk, som har rosa VG for gravesakene om Svein-Magne Pedersen.

– Har Dagen sjølv sjekka nokre av historiene om folk som skal ha blitt friske ved forbøn?

– Vi har ikkje drive med slik omfattande faktasjekk som VG har gjort. Men eg er ikkje framand for å gjere det, og vi har skrive kritisk om einskildsaker der det vart hevda at folk var blitt lækte etter forbøn.

Balansegang

–?Er det ein vanskeleg balansegang for Dagen, dette? Når du kritiserer Pedersen, Edvardsen eller Hanvold, får du ofte svært krasse lesarinnlegg mot deg?

– Ja, og vi får nokre oppseiingar. Når vi har gjeve støtte til VG for dekninga deira av Pedersen, kostar det. Slik er det berre. Men det handlar om å vere reieleg i journalistikken.

– Det verkar som om somme meiner det viktigaste er at konservative kristne held saman: «Det er oss mot det sekulære samfunnet, og vi kristne må ikkje kritisere kvarandre»?

– Mange meiner det, men eg er grunnleggande usamd. Meiningsbryting og debatt er eit gode, og vi må kunne kritisere kvarandre. Men her møter vi sterk ideologisk motstand frå dei som meiner det er gale å skrive kritisk om andre kristne, fordi det svekkjer den kristne rørsla. Eg vil tru dette ligg til grunn for lina til Norge IDAG, seier Vebjørn Selbekk.