I byrjinga av den kalde krigen laga kunstnarkona til fysikaren Alexander Langsdorf biletet av «dommedagsklokka». Det vart trykt i bladet Bulletin of the Atomic Scientists for å illustrere uroa mange fysikarar, også nokre av dei som hadde vore med på å utvikle atombomba, kjende på: om at ein «teknologiskapt katastrofe» kunne vere skremmande nær. Midnatt på dommedagsklokka tydde kjernefysisk armageddon.

I mange år var det redaktøren for bladet, Eugene Rabinowitch, som bestemte kor visarane på klokka stod. Etter at han var død, tok ein komité over; dei møttest to gonger i året for å stille klokka. Under den kalde krigen kom dei nærast midnatt i åra 1953–59, da dommedagsklokka synte to minutt på midnatt. Vitskapsfolka meinte at åra 1984–87 òg var temmeleg risikable: Klokka synte tre minutt på midnatt fire år på rad.

Dette for å vise kor absurde slike seremoniar er. Utan omsyn til kor mange velrenommerte vitskapsfolk det var som samtykte om dommedagsklokka, er historikarar i dag einige om at den farlegaste augeblinken i den kalde krigen var Cuba-krisa. Men dommedagsklokka stod på sju minutt på midnatt i heile 1962, og gjekk attende til 23.48 året etter.

Illevarslande nok meiner dagens kjernefysikarar at vi no er attende til to minutt på armageddon. (Om du lurer på kor mange av vitskapsfolka i komiteen som slumpar til å vere demokratar, skjønar du kvar eg vil.)

Eg tvilar ikkje på at det ein eller annan stad i akademia er nokon som har det travelt med å klekkje ut ei amerikansk-borgarkrigsdommedagsklokke. Kva dag som helst kjem dei til å offentleggjere henne under overskrifta «To minutt på Fort Sumter». Men kor nær er eigentleg USA den typen gjensidig nedslakting som tok til da styrkane til konføderasjonen opna eld mot det mest kjende fortet i Sør-Carolina i april 1861?

Som eg har hevda i denne spalta tidlegare, vert ein slags kulturell borgarkrig utkjempa på sosiale medium alt no. Med mellomvalet berre ei vekes tid unna vert kulturkrigen meir feberaktig for kvar dag. (Særleg fornøyeleg var den sjølvpiskande fablinga til professoren ved Emory-universitetet som bestemte seg for å kritisere seg sjølv for kjønnsdiskriminerande tankebrotsverk. For han ville kulturrevolusjonen til Mao ha vore ei feststund.)

Kulturkrigen er sjølvsagt ikkje ein verkeleg krig meir enn handelskrigen Donald Trump har sett i gang mot Kina. Likevel utløyste nyheitene om at amatørmessige røyrbomber var sende til eit dusin av dei mest kjende kritikarane av presidenten, mellom dei Barack Obama, Hillary Clinton, risikofondmilliardæren George Soros og skodespelaren Robert De Niro, nye profetiar om ein amerikansk borgarkrig nummer to.

Då 56 år gamle Cesar Sayoc frå Florida vart arrestert førre fredag, vart han helsa med «Tok deg!»-rop frå dei vanlege miljøa. Den kvite varebilen hans var dekt med pro-Trump klistremerke, inkludert eitt der det stod «CNN sucks» («CNN syg» eller «CNN er noko drit»). Ha! «Dette er Trump-stoff!», erklærte ein vanlegvis sindig Washington-korrespondent. Ver du sikker! Trumps vanlege kritikk av mainstream media og glorifisering ein og annan gong av å slenge folk veggimellom kan openbert knytast som årsak direkte til ein type som postlegg eit knippe heimelaga bomber. Om ein ser vekk frå det filippinsklydande namnet, påstandar om å nedstamme frå uramerikanarar og ei lang liste over tidlegare opphald i fengsel, lekamleggjer Sayoc trumpismen!

Det er underleg korleis den same journalisten i juni fjor lét vere å tvitre «Dette er Sanders-stoff!» etter at den republikanske kongressmannen Steve Scalise og tre andre menneske vart skotne og skadde av James Hodgkinson, ein venstreorientert tilhengjar av Bernie Sanders. Du kan seie at retorikken til Sanders aldri har vore like glødande som den Trump nyttar, men her er det hårfine forskjellar. I 2016 sa Sanders om Trump at han var «særleg farleg og uamerikansk», skulda han for å vere «fordomsfull» og for å «fornærme latinamerikanske brør og systrer, fornærme muslimane og slengje fornærmingar mot kvinner kvar dag». I juli i år kalla han Trump «idiotpresidenten vår».

Massakren i ein synagoge i Pittsburgh for ei veke sidan gjer ting mykje verre. Trump er ingen antisemitt, men enkelte alt-right-folk har for vane å håne jødar. Men som sagt, den harde venstresida har også sine antisemittar.

At folk på begge sider av den politiske kløfta bruker ubeherska språk, står ikkje til å nekte, sjølv om venstresida alltid vil insistere på at den andre sida er verst. At det er eit potensial for ein auke i politisk vald i USA, verkar klart. Etter europeisk standard er det skremmande mange dødelege våpen på private hender. Men borgarkrig?

Somme av dei som påstår dette, kan avfeiast som skrekkremmarar. Når ein kanadisk romanforfattar fantaserer om at Trump vert myrda, USA riv seg sjølv i filler og alle dei snille amerikanarane flyttar til Canada, er det best å vende blikket ein annan veg. Det gjeld òg når ein soldat som har blitt prateprogramvert rår alle dei republikanskdominerte delstatane til å rive seg laus dersom ei framtidig demokratisk regjering kjem og vil ta våpena deira. Men når ein kollega ved Hoover Institution, historikaren Victor Davis Hanson, åtvarar om at vi er «på terskelen til ein veritabel borgarkrig», bør vi alle vere merksame. Sameleis når Reihan Salam i National Review hevdar i den nye boka si at utan ein gjennomgripande innvandringsreform vil USA rakne i saumane. Eg tek òg arbeidet til Peter Turchin på alvor; han har lenge peika på at mange viktige teikn på politisk ustabilitet (først og fremst ulikskap) kjem til å toppe seg kring 2020 og gjere USA «særleg utsett for valdeleg omvelting».

Hanson ser det slik at spenningane som skriv seg frå globaliseringa, internettet, venstrerørsler ved universiteta og ulovleg innvandring har ført til ei ideologisk splitting som òg er geografisk. Den giftige atmosfæren får han ikkje berre til å tenkje på 1850-åra, men på det 5. hundreåret f. Kr., da «stasis», som tyder intern konflikt, reiv sund dei gamle greske bystatane.

Til liks med kollega Morris Fiorina heller eg mot det optimistiske synet at dei fleste normale amerikanarane finn kulturkrigen utmattande. Som eg tidlegare har skrive i denne spalta, tyder alt på at den ekstreme høgresida og den ekstreme venstresida er to høgrøysta mindretal. Dei hadde vore fortapte utan kvarandre, men dei tek merksemda vekk frå alle andre.

Hanson, som meiner det framleis er råd å unngå ytterlegare polarisering, har likevel eit avgjerande poeng. Historia syner gong på gong at «fanatiske og av og til krigførande små minoritetar kan auke spenningar, eliminere opposisjon og skremme det tause fleirtalet til å godta – eller i det minste ikkje protestere mot – vald».

Den mest urovekkjande analogien eg høyrde for eit par veker sidan, var mellom presidentvalet i 2020 og det i 1860. Han eg snakka med, peika på at Abraham Lincoln vann eit val med fire kandidatar i 1860. Dersom ein sentrumskandidat, lat oss seie Ohio-guvernøren John Kasich, stiller som uavhengig, demokratane nominerer ein progressiv kandidat (Kamala Harris?), og Trump stiller til attval, vil vi få ein nokolunde tilsvarande situasjon.

Det er ikkje mykje trøyst å finne i dette. Valet i 1860 gjorde det klart at kløfta grunna slavespørsmålet var for vid til at det lét seg gjere å byggje bru over henne. Sigeren til Lincoln førte raskt til at sju sørstatar trekte seg ut av dei sameinte amerikanske statane og danna konføderasjonen.

Det stemmer at det ikkje er éi dominerande sak i dagens kulturkrig. Det stemmer at borgarkrigsdommedagsklokka heller ser ut til å stå på 23.08 enn 23.58. Men når eg fortel kven det var som gjorde meg merksam på 1860-analogien, vil du skjøne kvifor eg er uroa. Lesar, det var Steve Bannon.

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.