Jon Hustad

jon@dagogtid.no

I mange år etter 1948 var det brei semje mellom dei arabiske landa om at dei ikkje skulle ha noka form for samarbeid med Israel på grunn av det palestinske spørsmålet. Samstundes var PLO gjennom diasporaen ein mektig aktør. Arabarane var usamde om mykje, men éin ting var dei samde om: Noko diplomatisk godkjenning av Israel kom ikkje på tale. Så braut Anwar Sadat semja og inngjekk Camp David-avtalen i 1978. Nokre år etter Osloavtalen frå 1993 gjekk kong Hussein av Jordan òg inn i ein fredsavtale og eit diplomatisk samarbeid med Israel. Så var det lenge stilt, men i sumar og haust har to nye arabiske land, Bahrain og Dei sameinte arabiske emirata, også sagt at dei vil normalisera tilhøvet sitt til Israel. Odd Karsten Tveit har i mange år vore korrespondent i Israel og den arabiske verda, og han har gjeve ut ei rekkje bøker med tema frå Midtausten.

– Kvifor har Israel fått til dette no?

– Sanninga er, som mange veit, at både emirata og Bahrain gjennom mange år rett under overflata har samarbeidd nært med Israel. Dette har skjedd særleg på grunn av Iran, men òg fordi Bahrain og emirata har vore interesserte i israelsk teknologi som dei mellom anna har nytta til å overvaka opposisjonen, særleg sjiamuslimane i Bahrain. Der gjorde dei som kjent opprør under Den arabiske våren, eit opprør som leiinga fekk hjelp av Saudi-Arabia, som òg samarbeider med Israel, til å slå ned.

– Men fyrst og fremst handlar dette om éin ting, Iran?

– No handlar det aldri om éin ting i Midtausten. Det handlar om familiar, forretningar og mange kryssande omsyn, men ja, Iran er den viktige fellesnemnaren her. Min fiendes fiende er min ven. Så ja, det har i mange år vore eit nært samarbeid. No har tydelegvis leiinga i dei sju emirata og Bahrain kome til at det ikkje lenger er nokon grunn til å skjula noko som likevel har vore så kjent. I tillegg lyt vi hugsa at Israel og golfstatane aldri har hatt ein open konflikt.

– Men også desse to har ein palestinsk diaspora. Er ikkje leiarane redde for at dei skal gjera opprør?

– Det er ikkje nett demokrati vi snakkar om, protestar vert ikkje aksepterte. Men ja, det har tradisjonelt vore mange fordrivne palestinarar frå 1948 i Golfen. Dei har vorte ynskt velkomne av di dei har vore godt utdanna og sett på som gode arbeidarar. Då det var funne mykje olje, var palestinarane med på å utvikla landa. Men palestinarane i Golfen har ikkje vore politiske aktive utover at dei som andre palestinarar betalte ein slags skatt til PLO. Særleg mange var det i Kuwait, men desse vart fordrivne etter Iraks invasjon i 1990, av di Yasir Arafat støtta Saddam Hussein, og hamna i Jordan. Palestinarane i Golfen såg dessutan kva som skjedde då sjiamuslimane gjorde opprør. Vi snakkar om harde diktatur her.

– Er dette ein freistnad på å verka vestlege? Særleg emirata har gjort mykje for å verta stove­reine i Vesten. Det er nesten nok å seia fotball?

– Ja, særleg kronprinsen i emirata er svært vestleg orientert. Eg har nett gjeve ut ei bok på Kagge forlag, Midtøsten på 200 sider – fra 1820 til i dag. Der tek eg også opp den nye rolla til emirata. Dei er rike som berre det, og landet har vorte ein ekstremt mektig militære aktør. Dei har kjøpt store mengder med særleg amerikanske våpen. No vil dei verta sett. Dei ser på seg sjølve som ein storspelar i heile Midausten. Dei har spelt og speler til dømes ei stor rolle både i Libya og i Syria. Dei fører ein særs aktivistisk utanrikspolitikk. Israel har mykje å tilby som emirata meiner dei treng.

– Men er det særleg grunn til å vera så redd for Iran?

– Nei, Iran er ikkje så sterke, regimet har store problem internt, særleg på grunn av den vestlege boikotten. Men regimet er framleis sterkt og har med hard hand slege ned alle tilløp til opprør. Dessutan er dei sterkt til stades både i Libanon og i Syria. Dessutan må vi hugsa at heilt sidan den iranske revolusjonen har dei arabiske landa i Golfen vore livredde for ein eksport av revolusjonen. Kongefamiliane såg kva som skjedde i Iran og vil ikkje at det same skal henda med dei. Men no vil desse kjemperike statane verta sett. Dei meiner dei skal verta respekterte som store internasjonale spelarar.

– Men så er det desse stakkars palestinarane. Dei har på eit vis forsvunne heilt ifrå kartet. Det er til dømes nesten ikkje noko stoff om dei i norske medium lenger?

– Palestinarane er lagde i frysaren. Det er heilt andre ting som har vorte viktig. Amerikanarane har i mange år i praksis fått aksept for det løpet dei har køyrt med Israel. Europa bryr seg lite. Dessutan er palestinarane sjølve splitta, og det vert utnytta av Israel og omverda. Det er berre å innsjå at det for tida ikkje er nokon stor interesse for den palestinske saka, korkje i Vesten eller i den arabiske verda.