Politikk

Bernt Hagtvet

bernt.havtvet@stv.uio.no

Dei fyrste hundre dagane til Joe Biden er over. Det ser ut til at han har starta godt med ein storm av initiativ. Eg spør professor emeritus David Mayhew ved Yale, som har studert amerikansk politikk i meir enn eit halvt hundreår, om han vart overraska av eit slikt tempo i ljos av at så mange såg på han som ein gamal mann utan energi i valkampen.

– Eg er ikkje overraska over talet på presidentordrar, men meir over ambisjonane og på same tid òg kor sekterisk lovprogrammet hans er. Som partileiar har han lukkast godt i å halda partiet samla. Han har nøytralisert eller fanga inn venstrefløya. Me høyrer ikkje så mykje frå dei for tida. Det er særs dyktig manøvrert. Bernie Sanders og Elizabeth Warren er stort sett ute av biletet no.

– Kan ein tala om ei grunnleggjande endring i retning Biden i veljarskaren?

– Neppe. Det er grunn til å venta ein reaksjon i sommar når dei ulike programma hans møter motstand i Kongressen. Bidens støtte i gallupar – ratinga hans – er ned mot 50 prosent. Det er ikkje særleg imponerande. Veljarane ser ut til å ha sovna inn, noko som sjåartala for dei siste talane frå Biden i fjernsynet tyder på. Det ser ut til at folk vil ha fred og ro no etter fire år med Trump. Men me veit ikkje.

– Korleis vil dette påverka det demokratiske partiet generelt?

– Det er tenkjeleg at demokratane vil vinna stemmer over det heile, det vil seia ikkje berre i ulike spesifikke grupper. Nett det skjedde i 1970-åra. Då reagerte folk på republikanarane etter Watergate, og demokratane voks. Det finst nokre teikn på at skilnadene i identifikasjon mellom demokratar og republikanarar har auka noko. Det kan vera mellombels, neppe noko varig. Å tala om kva statsvitarane kallar ny basal ordning av valmønsetra, trur eg neppe.

– Historikaren Richard Hofstadter har skrive seg eit namn i studiet av amerikansk politisk kultur gjennom bøker om antiintellektualismen og «the paranoid style» i amerikansk politikk. Korleis kan vi verja oss mot alle dei konspirasjonsteoriane som no ynglar?

– Konspirasjonsteoriar har ei lang historie i USA. Eg reknar ikkje med at dei vil bli borte. Ein annan amerikansk grunnregel i skulegardane er: Dersom du taper, seier du at motstandaren din laug eller spela ureint. Trump er slik eit døme på dårleg tapar på presidentnivå. Men det er døme på slikt tidlegare også, frå den andre sida: Ved valet i 1824 sa demokratane til dømes at dei tapte fordi valet var «a corrupt bargain». Og mantraet til dei liberale for å forklara nederlaget mot Trump i 2016 var at «Trump hadde samansvorne i russarane».

– Dei fyrste 100 dagane til president Biden representerer ei grundig omkalfatring av politikken i USA, innanrikspolitisk så vel som internasjonalt. Kan hende den mest grunnleggande endringa sidan Franklin Roosevelt. Er du samd?

– Nei, eg ser ikkje samanlikninga med Roosevelt. I krisetider, som no med covid-19, kan ein sitjande president få gjennom naudlover som samstundes kan bli utstyrte med mange gode ting for partiet. Eit døme er Obamas enorme stimulanspakke etter Wall Street-krasjet i februar 2009. På same vis med Reagans skattereformer i 1981, sjølv om dei ikkje vart sett i verk så fort. Det same gjeld Bidens store covid-19-pakke nyleg. Men sanninga er at dette var den sjette covidpakka. Alle dei fem tidlegare vart vedtekne under Trump, og dei var kompromiss mellom han, leiaren i Huset, Pelosi, og senatsminoritetsleiar Schumer i 2020.

– Kva veljareffekt vil Bidens ekstraordinære tiltak få? Som til dømes å leggja fram planar om massiv utbygging av vegar og jernbane?

– Dei trur eg vert avgrensa. Mitt tips er dessutan at Bidens framlegg vil verta vatna ut etter å ha blitt køyrd gjennom kverna til moderate demokratiske senatorar og kan hende eit dusin demokratiske kongressmedlemer. Det er ikkje mykje offentleg støtte for programmet til demokratane. På grunn av dei ekstraordinære tidene me lever i, vil demokratane ha litt større handlingsrom for å få gjennom skatte- og lovframlegga sine. Men det vil ikkje vara. Presidentar har ein slem tendens til å bli sparka rundt av uventa hendingar som fyller opp innboksen deira.