Artikkelen som Putin offentleggjorde i juli i fjor, er viktig. Der kan ein lesa kva plass den russiske leiaren ser føre seg at Ukraina skal ha innanfor det russiske imperiet. Den lange historiske utgreiinga er lagd ut på heimesida til Kreml, og ho er sjølvsagt blitt studert av både tilhengarar og motstandarar av Putin-regimet.

Heilt i byrjinga i artikkelen slår Putin fast nokre uomstridde fakta om den fyrste austslaviske staten, som blei grunnlagd med sentrum i Kyiv kring år 900. Så langt er historieframstillinga nokolunde grei. Men så går det meste i ball. Det vil seia: Putin lyg ikkje så mykje. Det han gjer, er å hoppa bukk over viktige historiske kjennsgjerningar. Slik får han det til å sjå ut som om det russiske imperiet var ei storarta statsdanning som framleis bør eksistera.

Brutal herskarmakt

For om ein les Putin, kan ein koma til å tru at det russiske imperiet var ei meir eller mindre friviljug samanslutning av alle dei slaviske folka lengst aust på det europeiske kontinentet. Putin skriv mellom anna at «det gjekk slik at Moskva blei senteret for gjenforeininga [av Russland] og slik heldt fram tradisjonen frå den gamle russiske staten». Det han ikkje skriv, er at dei austslaviske områda blei samla før og etter år 1500 av herskarar i Moskva som var minst like despotiske som det dei mongolske invasjonstyrkane hadde vore då dei i året 1240 jamna Kyiv med jorda.

Når me kjem til det viktige året 1654, blei også Ukraina aust for Dnipro trekt inn i denne staten. Kosakkane i Ukraina vona at dei kunne danna ein allianse med tsaren i Moskva for betre å stå imot dei aggressive tyrkarane i sør og dei polske godseigarane i vest. Etter at alliansen var oppretta, oppdaga kosakkane at dei gjekk frå å ha vore polske undersåttar til å bli tsarens undersåttar.

Endå verre skulle det bli: Etter at kosakkane hadde tent imperiet i ein lang krig mot Tyrkia, sende Katarina II i 1775 den russiske hæren mot øya Khortytsja i Dnipro, sjølve bastionen til kosakkane. Kosakksamfunnet langs Dnipro, som hadde vore ryggrada i det ukrainske samfunnet, blei øydelagt. Dette skriv Putin ingenting om.

Så kom 1800-talet, då ukrainske folkeopplysarar freista å byggja opp ein sjølvstendig ukrainsk kultur. Putin nemner at mellom andre Taras Sjevtsjenko spelte «ei stor rolle» ved å gje bidrag til den russisk-ukrainske kulturen. Det han ikkje seier noko om, er at Sjevtsjenko – mannen som i dag blir rekna som far til den ukrainske nasjonen – blei forvist og fengsla av den mest reaksjonære av alle tsarane, Nikolaj I (1825–1855). Då Sjevtsjenko slapp fri etter ti år, var helsa hans knekt.

Slik held det fram. Stalin svelte ut den ukrainske befolkninga i 1932–1933, slik at ein stad mellom to og fire millionar menneske døydde, og då snakkar Putin om «ein felles tragedie av kollektivisering og svolt på byrjinga av 1930-talet». På det viset får han det til å høyrast ut som om russarar og ukrainarar blei like hardt ramma.

Ran av Russland

Putin likar ikkje dei grensene som bolsjevikane teikna rundt den ukrainske sovjetrepublikken. Han kallar det eit ran av Russland. Sanninga er at gjennom alle dei hundreåra det russiske imperiet fanst, var det ingen som kunne seia heilt nøyaktig kvar Russland slutta, og kvar Ukraina tok til, og vice versa. Det einaste som er heilt sikkert, er at då Sovjetunionen blei løyst opp, lova presidentane i Russland, Kviterussland og Ukraina å respektera dei grensene som eksisterte i 1991. Sidan vart denne gjensidige anerkjenninga stadfest fleire gonger. Også her er Putin – naturleg nok – heilt taus.

Halvor Tjønn

Halvor Tjønn er forfattar, journalist og fast skribent i Dag og Tid.