KOMMENTAR

Ei fersk undersøking om sekularisme mellom ungdom i Frankrike skaper uro. IFOP, Institut Français de l’Opinion Publique, la henne fram 5. november. Den dagen delte eit statleg råd, Le Comité Laicité République, ut ein årleg pris for godt sekulariseringsarbeid.

Ulikt kva mange trur, er den franske staten ikkje mot religion; sidan 1905 har ein meint at statssekularisme sikrar religionsfridom. Men i nokre tiår har det vore krefter på venstresida som meiner religionane får for lite rom i ålmenta. Dei legitimerer krava til visse muslimske grupper.

Sharialover

57 prosent av dei muslimske ungdommane i Frankrike meiner sharialovene står over republikkens lover. Det er 10 prosent meir enn i 2016. Berre 15 prosent av katolikkane hadde tilsvarande syn på kyrkja si lære. Målinga var utført like etter drapet på læraren Samuel Paty. 66 prosent av dei spurde muslimane var heilt imot at lærarar skal kunne syne fram karikaturar av «religiøse personlegdomar». Av alle andre franskmenn meiner 75 prosent, irekna katolikkane, at det er heilt greitt.

Det har vore særskilt merksemd kring visse moskear og organisasjonar, især frå overvakingspolitiet. Så regjeringa meinte – det vart kjent like før årets IFOP-undersøking – at 231 imamar skulle utvisast, sidan dei mana til ymseslag kamp for sharialover. Problemet er at heimlanda til mange av desse imamane ikkje vil ta i mot dei. Sidan det er i strid med folkeretten å gjere folk statslause, kan fleirtalet ikkje sendast ut or Frankrike.

Registrering

Straks etter Paty-drapet tok president Macron i bruk ei lov frå 1901, om samanslutningar (associations). Alle NGO-ar (ikkje-statlege organisasjonar), foreiningar, klubbar og ideelle organisasjonar, irekna religiøse samfunn, må registrere seg i samsvar med denne lova, finne seg i bokettersyn og erklære at dei skal fylgje fransk lov.

Samanslutningar og organisasjonar som arbeider mot lovene, kan verte tvangsnedlagde. Viktigast av dei om lag 30 samanslutningane som nyss vart oppløyste av styresmaktene, var CCIF (kollektivet mot islamofobi i Frankrike) og BarakaCity, grunnlagd i 2008, den største muslimske velferdsorganisasjonen i landet.

Innanriksdepartementet seier det er prova at dei nemnde hadde tette band til islamistiske rørsler. Dei fleste utanom muslimane var for nedleggingane (65 prosent om CCIF, 75 prosent om BarakaCity), medan 66 prosent av muslimane var mot.

Fleirtalet av muslimske kvinner i Frankrike brukar aldri hijab. 59 prosent av muslimane stør innskjerpinga frå 2004 av forbodet mot tildekking i skulen. 44 prosent av alle spurde muslimar er for. 56 prosent er altså mot.

Målinga syner at krav frå sterkt truande muslimar om at dei må ha særskilde rettar, er i monaleg framgang. Halshogginga av Samuel Paty har helst gjeve ein framskuv for å fremje slike krav. Så såg ein i mange skular at då Paty skulle minnast etter haustferien, vart det piping, hoiing, protestutmarsjar og andre pinlege tilburdar.

Større mandat

Den franske staten har i liten grad hjelpt lærarane med å møte utviklinga. 2004-reglane kom etter turbulente år i skulen. Nye læreplanar med krav til medborgarskap og kritisk tenking, nokså like våre, har ikkje gjeve særskild innsats for å støtte lærarane i undervisning om ytringsfridom.

Franske lærarar vonar sterkt at når det kjem ei ny lov om separatistisk antistatleg verksemd 9. desember, vil det også verte gitt større mandat til rektorar og lærarar om forvalting av republikkens prinsipp i undervisninga, og at det fylgjer med ressursar til støtteapparat og styrking av rådgjevingstenester på skulane.

Er det naudsynt å seie at den franske skulen representerer ein lærdom å ta til seg også for norske skulestyresmakter? Også her er mange lærarar engstelege for at dei vert ståande aleine dersom motsetningane skulle skjerpast.

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger og fast skribent
i Dag og Tid.