Vi hadde gjester – forleggjaren min frå Kharkiv, Aleksandr, og sjåføren hans, Ivan. Dei var eigentleg gjesters gjester, og eg burde vel ha opplyst eigaren av husværet om at andre framande ville bu saman med oss, men når sant skal seiast, er ikkje dette dei første ekstra gjestene vi har hatt her.

For om lag ei veke sidan låg 46-årige Volodymyr over her saman med oss. Vi veit ikkje noko om han, anna enn at han skulle evakuerast frå Ukraina saman med andre som treng dialyse. Grensevaktene sleppte han ikkje ut av landet, fordi han mangla dokument frå det militære innrulleringskontoret som fritok han for militærteneste.

Det var alt seint på ettermiddagen da han vart avvist ved grensa, og Volodymyr hadde ingen stad å gjere av seg. Son vår, som hjelpte til ved grenseovergangen, tok han med til husværet vi hadde for natta. Volodymyr var på innrulleringskontoret det meste av dagen etter, og til slutt fekk han eit dokument som sa at han ikkje skulle i militær teneste og kunne dra til utlandet. Son vår såg til at han kom seg over grensa den kvelden. No er Volodymyr i Tyskland og har teke igjen naboane frå den ukrainske sjukehusposten.

Volodymyr hadde sove på ein luftmadrass på golvet vårt. Det var der forleggjaren min og sjåføren hans sov òg. Vi hadde det fint under middagen og drakk til og med litt vin. I vår «tilfluktsby» er det framleis mogleg å kjøpe øl og vin, men sterkare drykk er forbode. I «tilfluktsbyen» til forleggjaren min er alt sal av alkohol stogga. Det verkar som kvar region har sine eigne reglar om slikt.

Vi sat til eitt om natta og prata. Frå tid til anna ringde Aleksandr til kona si. Ho er nesten 1200 kilometer unna, i Dnipro, der ho ser til dei aldrande foreldra sine. Det er framleis etter måten trygt der, men det ville vore vanskeleg å kome seg derifrå også om det ikkje var trygt. Sønene deira og familiane til sønene er i andre byar. Dei er spreidde landet over som løvetannfrø.

Vår familie er òg splitta opp. Tre av oss er saman no – eg, kona mi og eldste son vår. Men vi står i stadig kontakt med resten av familien.

Det var framleis dagslys da forleggjaren min ringde til ein ven som bur i den farlegaste delen av Kharkiv – der kvar tredje bygning er skadd eller øydelagd av eksplosjonar. Telefonsambandet var ikkje særleg bra. Venen til Aleksandr gjekk ut på balkongen for å få betre samband, og straks høyrde Aleksandr den fjerne lyden av artilleri gjennom telefonen.

«Ja», sa mannen i Kharkiv, «granatelden held fram heile tida, og likevel er det framleis born som leikar på gardsplassen.»

Etterpå ringde vi vener i Kyiv og Ivano-Frankivsk. «Korleis har de det?» Det høyrest ut som eit idiotisk spørsmål, men ein må jo spørje. Alle er framleis i live – i det minste dei vi kom gjennom til.

Forleggjaren og sjåføren hans har alt gjeve seg i veg til «deira» landsby, i retning Tsjernivtsi. Eg vonar dei slappa av litt hos oss. No har vi ein ven av eldste son vår som søv på golvet. Han heldt til i eit flyktningsenter 20 kilometer frå oss, men det var kaldt der, og forholda var spartanske. Eg veit ikkje kor lenge han blir i denne vesle, men koselege bustaden. Det er ingen som skundar på oss for at vi skal dra. Vertinna bur hos dottera og har ikkje ein einaste gong spurt oss om kor lenge vi har tenkt å vere her.

Sist natt vart eg vekt tre gonger av flyalarm. For nokre dagar sidan lasta eg ned appen for varsling av flyåtak, og eg skjønar korleis desse åtvaringane blir utløyste i ulike ukrainske regionar. Så snart eit ballistisk eller anna missil tek av frå Svartehavet, Russland eller Kviterussland, bestemmer ukrainske elektroniske etterretningsstasjonar kva retning det tek, og så utløyser dei sirener langs heile «flyruta» til missilet.

Ingen veit kvar missilet vil falle ned, men alle byar og landsbyar langs heile ruta høyrer sirener. Venene mine i Lviv tek ikkje lenger omsyn til åtvaringane, dei spring ikkje ut av huset eller leitar etter bomberom. Dei er leie av å vere redde.

At redselen forsvinn, er eit underleg krigstidssymptom. Likesæle til eigen lagnad slår inn, og ein godtek rett og slett at det som skjer, det skjer. Likevel er det vanskeleg for meg å forstå foreldre som tillèt små ungar å leike ved ei stor bustadblokk medan granatar råkar andre blokker i nærleiken. Er det mogleg å tenkje slik om eigne born òg – at det som skjer, det skjer?

Det russiske militæret har alt drepe over 115 born i Ukraina. Dette er offisielle, stadfesta tal. Det er mange tilfelle som ikkje er stadfesta. Heile familiar med born vart skotne av russiske stridsvogner og artilleri på alle vegane som førte til Vest-Ukraina eller berre vekk frå dei krigsherja byane sør og aust i landet.

I gatene i Mariupol ligg det framleis lik av sivile, born og vaksne. Mange drepne ligg under restane av hus som er bomba fullstendig sunde. Offiseren som har ansvaret for kringsetjinga av Mariupol, er den same som for kort tid sidan styrte kringsetjinga av syriske byar. Difor passar det temmeleg bra å samanlikne kringsetjinga av Mariupol med Aleppo.

Russiske troppar tillèt den sivile befolkninga å forlate byen berre via vegar som går i retning separatist-«republikkane». Dei som vågar å reise frå den sundskotne byen gjennom desse korridorane, er fanga. Det russiske militæret tek frå dei ukrainske pass og andre dokument, set dei på bussar og køyrer dei til Russland. Dei får eit papir som seier at dei pliktar å halde seg i Russland i to år. Og etter det vert dei sende til Sibir og det fjerne Austen, der folkesetnaden har minska i årevis. Der er ikkje arbeid å få, berre ei mengd tomme byar og landsbyar.

På same vis «evakuerte» det russiske militæret foreldrelause born frå heimar i den okkuperte delen av Ukraina til russiske område. Å spore opp desse borna, slik at dei kan sendast attende til Ukraina, kjem til å bli svært vanskeleg.

Fleire og fleire born reiser på eiga hand mot Polen, Slovakia og Ungarn. Med ryggsekker, med lappar sydde inn i jakker der namnet til barnet er skrive saman med adressa til dei menneska borna skal til.

Det er òg mange familiar som tek med andre born for å fylle opp plassane i bilen. Kvart tomt sete i ein bil på veg til Vest-Ukraina, er eit liv som ikkje vart berga.

I løpet av dei tre siste vekene har nesten alle utanlandske studentar kome seg ut av Ukraina. Dei er ikkje lenger å sjå på jarnvegstasjonar og ved grensene. Eg håpar dei er vel heime no – i India, Kamerun, Jordan. Ukrainske studentar har byrja studere online att. Ikkje på grunn av pandemien, men på grunn av krigen.

Alle studentbyar i Lviv, Lutsk, Uzjhorod, Ivano-Frankivsk er opptekne av flyktningar. Først vart alle flyktningar plasserte i studentbyar, men seinare, når det vart for lite plass, vart mennene kasta ut, og berre kvinner og born vart tekne inn. Mange menn forlét familien sin for å finne andre husvære – i hovudsak vil det seie at dei måtte dra austover. Over 400.000 menn har vendt attende til Ukraina frå utlandet i løpet av tre veker. For det meste er dei komne for å forsvare landet.

Dei som ikkje bryr seg mykje om lagnaden til landet, freistar òg å forlate Ukraina – blant dei er medlemer av nasjonalforsamlinga frå prorussiske parti. Til dømes Surkis-brørne – begge oligarkar og eigarar av den kjende fotballklubben i Kyiv, «Dynamo». Dei drog av garde i dyre bilar med dei vaksne barneborna sine og ein russar. I den ukrainske tollen sa dei at dei ikkje hadde med seg noko av verdi. Men da dei køyrde inn i Ungarn, deklarerte dei over 17 millionar dollar i kontantar. No fører ingen veg attende for dei.

Dei ukrainske slektningane til den tidlegare russiske statsministeren Dmitrij Medvedev freista òg å forlate Ukraina for å kome seg til Romania. Men dei to Rolls-Royce-ane deira vart stogga av ukrainske grensevakter. Det vart funne store mengder dollar i kontantar på dei òg. Dei lukkast ikkje i å forlate Ukraina. I alle fall ikkje med dollarane og bilane.

Dei menneska som no forlèt Ukraina, er ikkje likesæle med eigen lagnad. Det er grunnen til at dei dreg sin veg. Dei er drivne av frykt for seg sjølve og borna sine. Dei reiser frå all eigedom, alle verdiar, gravene til foreldre og slektningar. Vanlege flyktningar vil vende attende, vonar eg.

Medan desse som fór av garde og må halde fram med å reise, som Surkis-brørne og Viktor Medvedtsjuk, ein annan oligark og ven av Putin, ikkje lenger vil kunne bu i villaene sine nær Kyiv og Odesa-regionen. Dei lyt alle flytte til Russland eller Israel.

Det er alt mange «avhopparar» frå 2014 som har slått seg ned der. Offisielt er det ei heil ukrainsk regjering «i eksil» i Moskva. Ho er leidd av den tidlegare statsministeren Mykola Azarov. Somme medlemer av denne regjeringa busette seg i annekterte Krim, som den tidlegare undervisningsministeren Dmytro Tabatsjnik.

Alle desse menneska er gløymde for lenge sidan i Ukraina. Eg ser dei for meg som støvete gamle måleri. Det er i grunnen rart å tenkje på at dei framleis lever. Dei høyrer til i ei fortid – ei svært fjern fortid.

Farten på utviklinga i Ukraina er over all forstand stor. Vi lever tre gonger snøggare enn tyskarane og franskmennene. I løpet av dei tretti åra etter sjølvstendet har landet vore gjennom mange fleire omveltingar enn noko anna europeisk land.

– Du går for fort! seier kona mi, Elizabeth, når vi går vår daglege tur.

Eg veit at eg går for fort for alderen min. Eg blir snart 61, men medan vi går, ringjer eg venene mine og bror min.

– Du er andpusten. Gå saktare! Du kan ikkje snakke skikkeleg når du går slik, seier bror min.

Eg lovar å saktne farten. Men snart byrjar eg gå fort att, som om eg er seint ute til eit møte.

Eg freistar vere punktleg. Eg skriv ned alle ønske om intervju i ei notisbok og tek kontakt med journalistane til rett tid, som avtala.

I vekedagane, måndag til fredag, ringjer journalistar frå heile verda til meg. Eg freistar sjå til at ingen intervju varar lenger enn ein halv time. 30 minutt er nok til å forklare dei viktigaste tinga som skjer i Ukraina.

Men laurdag og sundag er det ingen som ringjer. Det ser ut til at journalistar òg kviler i slutten av veka. I byrjinga overraska det meg, no gjer det ikkje det lenger. Lat dei kvile. Det gjev meg tid til å skrive ned det eg høyrer, ser og erfarer.

Snart vil oppringingane frå journalistar truleg bli sjeldnare. Krigen held fram utan stans. Tala på døde og skadde aukar, det same gjer tala på bomba landsbyar, byar og storbyar. Kvar dags nyhende liknar dei frå dagen før. Den russiske armeen grev seg ned, byrjar forsvare territorium som alt er erobra, og held fram med å bombe byar som alt er øydelagde.

Kva er det neste som vil skje? Putin vonar å sigre over Ukraina og arrangere ein parade med den russiske armeen i Kyiv. Det vil neppe lukkast. Men han held fram med å sende forsterkingar til Ukraina frå alle kantar av Russland. Han lovar å sende 16.000 syriske soldatar frå armeen til Assad òg. Han har lova dei gode løner i dollar.

Så langt er det ingen syrarar på ukrainsk territorium. Tsjetsjenarane som vart sende av Ramzan Kadyrov for å erobre Kyiv, er nesten borte. Nokre av dei vart drepne, andre reiste heim med liket av sjefen sin, general Magomed Aushev, som vart drepen i nærleiken av Kyiv.

I Russland vert døde soldatar og offiserar gravlagde. Gravlagde i alle regionar, i mange byar og landsbyar. Men folket støttar likevel Putins krig mot Ukraina. Berre mødrene til dei døde græt. Dei græt, men dei protesterer ikkje mot denne krigen – det ville vere upatriotisk. Dessutan, dei døde russiske soldatane vert dekorerte post mortem. Foreldra deira får høyre at dei døydde ein heltedød.

Ingen spør: Kva døydde dei for?

Under andre verdskrigen var det i Russland eit slagord: «For moderlandet, for Stalin!» Da døydde dei for USSR og for Stalin, men den gongen forsvara dei seg mot fascismen. No døyr russarane «for moderlandet, for Putin», medan ukrainarane døyr berre for moderlandet sitt. For Ukraina.

Ukrainarane har ingen tsar. Ingen her trur at han eller ho kjempar for Zelenskyj. Vi har aldri hatt og vil aldri få ein personkultus eller eit autoritært regime. For Ukraina er eit land med frie folk. Og desse folka vil berge Ukraina og forsvare Ukrainas fridom!

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle