Kjenner du reglane for å brevveksle med politiske fangar? Det gjer eg. Eg brevvekslar med Nariman Djelal, ein politisk fange som er krimtatar. Han er ein politikar som aldri har lagt skjul på at han er kritisk til anneksjonen av Krim, men vart halden for å vere svært moderat blant kollegaene sine.

Han vart arrestert i september i fjor, etter å ha vendt attende frå Kiev, der han hadde delteke i det første møtet i den internasjonale «Krim-plattforma». Det er ein organisasjon som freistar få Krim attende til Ukraina med diplomatiske middel. Ifølgje russisk tradisjon får dei som ikkje er samde i Putins politikk, planta på seg narkotika eller granatar, så vert dei skulda for narkohandel eller terrorisme.

Nariman Djelal, til liks med det store fleirtalet av arresterte krimtatarar, vart skulda for terrorisme. Han og Akhmetov-brørne er skulda for å ha freista sprengje ei landsens gassleidning – det vil seie at dei har planlagt eit åtak på den allmektige russiske gassen.

Så eg skriv eit brev til Nariman Djelal med penn og papir, tek eit bilete av det og sender det via WhatsApp til kona hans, Leviza. Ho skriv det ut og leverer det til mannen sin i fengselet via ein advokat. Han skriv eit svar, sender det til kona via ein advokat, og ho, som så har fotografert det, sender det til meg på WhatsApp.

Mange frå Ukraina og andre land skriv til Nariman Djelal i fengselet. Ikkje alle breva når han, for dei fleste sender breva til fengselsadressa. Der vert dei opna, og det blir avgjort kva brev han skal få og ikkje få. Hovudregelen for russiske fangar er at brev berre kan skrivast på russisk. Elles vert dei straks makulerte, og adressaten får dei sjølvsagt ikkje.

Dette gjeld òg for utanlandske fangar i russiske fengsel, også dei som ikkje kan russisk. Eg skriv brev på russisk, som er morsmålet mitt. Morsmålet til Nariman er krimtatarisk, men som alle innbyggjarane på Krim kan han flytande russisk.

Dei vil halde han i fengsel i 20 år. Av ein eller annan grunn er russiske domstolar glade i å fengsle krimtatarar og andre som ikkje er einige i anneksjonen, i nøyaktig 20 år. Den første krimbuaren som var skulda for terrorisme, var Oleg Sentsov i 2014. Han òg fekk 20 år, fordi han visstnok hadde budd seg på å blåse Lenin-monumentet i Simferopol i lufta. Han sona i fem år før han vart utveksla med ein russisk fange.

Kan hende trur dei russiske leiarane at 20 år er lang nok tid for å sikre seg at ingen vil hugse anneksjonen av Krim? Eller er dette maksimumsstraffa ein dommar kan gje den tiltala, etter russisk lov? Eg har ikkje studert russisk juss og aktar ikkje å gjere det. Men eg vil støtte Nariman Djelal til han er sett fri. Fleire enn 130 krimtataraktivistar er no i russiske fengsel. Og det vert truleg fleire av dei snart.

Med det som skjer på Krim og opphopinga av russiske troppar og våpen på grensa mot Ukraina som bakteppe, vart landet sjokkert da den kjende ukrainske TV-vertinna Snizjana Jegorova la ut på Facebook: «JA! Støtt PUTIN! Og eg kjem aldri til å meine noko anna enn at det er på høg tid å FÅ ALMINNELEG FORNUFT ATTENDE TIL UKRAINA!!!»

I det same høvet rådde ho sjåarane til å sjå ein russisk propagandavideo om amerikanske skjulte operasjonar for å øydeleggje Russland og ta over Ukraina, og delte ei lenkje til denne videoen på YouTube.

Takk vere denne meldinga gjekk det opp for meg at Snizjana Jegorova no bur i Tyrkia. Derfrå sender ho med jamne mellomrom to timar lange monologar på YouTube – til alle som ikkje likar dagens Ukraina og den EU-vende utviklingskursen landet har valt. Videoane hennar vert sette i St. Petersburg, Donetsk og Sakhalin. Dei ser dei i Odessa og andre ukrainske byar òg, men sjåarane er ikkje mange.

Det prorussiske verdssynet hennar har lenge vore tydeleg. I 2004 reiste ho over heile Ukraina som vertinne for konsertar til støtte for presidentkandidaten Viktor Janukovitsj. Valet i 2004 enda med Oransje-revolusjonen. Og presidentskapen til Viktor Janukovitsj, som starta i 2010, enda med Euromaidan, anneksjonen av Krim og krigen i Donbass.

I seinare år er Snizjana Jegorova berre hugsa i samband med stjerneskilsmålet med songaren og skribenten Antin Mukharskij, om i det heile. Dei skildest i 2015, og dette skilsmålet er til denne dag det mest berømte innanfor «politikk» og showbiz i Ukraina.

Når alt kjem til alt, skildest dei faktisk av politiske årsaker. Mannen hennar, Antin, støtta Maidan og gjekk over frå å snakke russisk til å bruke ukrainsk til dagleg. Snizjana, etnisk ukrainsk, heldt fram med å vere russisktalande og tok offentleg avstand frå Euromaidan.

Russiske massemedium kringkastar med glede somme av uttalane hennar. Til dømes dei fantastiske påstandane om at det vart utført illegale abortar på prostituerte som stod til teneste for demonstrantane. At ho hamna i Tyrkia, overraskar meg ikkje i det heile teke. Men før ho drog sin veg, sikra ho seg ved hjelp av domstolane så godt som alt eksmannen åtte.

Antin fekk òg forbod mot å reise ut av landet og mot å treffe ungane sine. Snizjana har fem born, Antin Mukharskij er far til tre av dei: ei jente og to gutar. I den høgt profilerte rettssaka var det mange ukrainarar som stod på hennar side – for det første er ho mor, og dessutan er ho TV-stjerne. For dei fleste ukrainarar er ho no forrædaren som sit i Tyrkia og oppmodar folk om å elske Putin.

Men soga om Antin Mukharskijs skilsmål og hans juridiske lidingshistorie har ein lykkelegare slutt. I juli 2014 var han den første ukrainske songaren som heldt konsert for soldatar så å seie midt i skyttargravene i Donbass. Etterpå organiserte han eit kabaretprosjekt, «Varsam ukrainisering», for å fremje det ukrainske språket.

Og no er den nye kona hans, kunsthistorikaren Jelizaveta Belska, aktiv i å marknadsføre det ukrainske språket som det ideelle språket til intim kommunikasjon i senga – ukrainsk er mykje meir sexy enn russisk. Sjølvsagt er denne kampanjen støtta av mannen hennar, Antin Mukharskij. Tanken om at ukrainsk er meir sexy enn russisk, er så opprørande for russarane at verksemda til Jelizaveta Belska har vore diskutert i eit talkshow på den største russiske TV-kanalen. Samstundes er eg overtydd om at dersom nokon hadde sagt at fransk eller italiensk er meir sexy enn russisk, ville det ikkje hissa opp nokon i Russland.

Det russiske språket vil ikkje forsvinne som emne frå media og det politiske rommet, for no er Russland klart til å forsvare alle russisktalande, ikkje berre russiske, overalt i verda. I Ukraina ser ein på Russland som forsvararen av russisktalande. Difor har ukrainsktalande aktivistar ei svært fiendtleg haldning til det russiske språket og til russisktalande ukrainarar – som utgjer nesten halvparten av folkesetnaden.

Den same Antin Mukharskij, som aktivt kjempa for å få Oleg Sentsov fri frå eit russisk fengsel, skreiv eit ope brev til Oleg etter at han var komen attende til Ukraina, der han var opprørt over at Sentsov heldt fram med å snakke russisk også ved internasjonale offentlege høve.

Men i løpet av dei siste par åra har Oleg Sentsov lært seg både ukrainsk og engelsk temmeleg bra. Han nyttar ukrainsk på Facebook-sida si og snakkar ukrainsk offentleg. Sjølvsagt snakkar han framleis russisk i dagleglivet, men så er dagleglivet eit personleg rom der ingen sensur er tillaten, språkleg sensur minst av alt.

Den mest kjende ukrainske russisktalande lyrikaren, Aleksandr Kabanov, som gjev ut bøker på både russisk og ukrainsk og i tillegg er redaktør for eit tospråkleg tidsskrift, gav nyleg ut to bøker i Moskva. I eit intervju med den russiske informasjonsportalen Revizor.ru i samband med lanseringa av desse bøkene sa han: «Den som fortel deg at dei ikkje skadar det russiske språket i Ukraina, er anten ein naiv tosk eller ein kjeltring.»

Nei, Aleksandr Kabanov oppmodar ikkje folk til å elske Putin. Han er berre ikkje klar for dei språklege og geopolitiske endringane som er uunngåelege i ein nyss uavhengig stat. I Latvia, Estland, Moldova og Litauen heldt russisk fram med å vere daglegspråket og til dels kulturspråket. Samstundes lærte fleirtalet av dei russisktalande i desse landa språket til det landet dei bur i.

Dette vil skje i Ukraina òg. Prosentvis vil det halde seg fleire russisktalande i Ukraina enn i dei baltiske landa, fordi russifiseringa var mykje meir aggressiv i Ukraina. Kharkiv – ein by med godt over ein million innbyggjarar – var hovudstaden i sovjetisk Ukraina frå 1919 til 1934, og på den tida nær 100 prosent ukrainskspråkleg. I dag er han nesten 100 prosent russiskspråkleg.

Kva han vil vere om femti år, veit eg ikkje. Det avheng av om den 130.000 mann sterke russisktalande armeen går til offensiv i Ukraina eller ikkje. Dersom det ikkje skjer, vil det ukrainske språket vende attende til områda der det russiske språket ein gong tok over. Det ukrainske språket vil kome attende svært langsamt og knapt merkbart for mange russisktalande ukrainarar. Det vil gå føre seg i samsvar med generasjonsskiftet.

I statlege ukrainske skular vert det ikkje lenger undervist i russisk. Undervisninga skjer berre på ukrainsk. På høgare nivå nyttar somme høgskular og universitet engelsk.

I mellomtida er ukrainskspråklege foreldre, koner og born av ukrainske krigsfangar i russiske fengsel tvinga til å skrive brev på russisk til søner og ektemenn. Av og til skriv dei på dårleg russisk. Men i det minste aukar dette vona om at breva når fram.

Andrej Kurkov