Jesper Hommefoss Johnsen

jesper@dagogtid.no

Ei gruppe forskarar ved Institutt for samfunnsforskning (ISF) har denne veka lagt fram ein studie som syner at over halvparten av alle samfunnsforskarar røystar anten SV, MDG eller Raudt. Til samanlikning: I resten av folkesetnaden har dei tre partia opp mot 20 prosent oppslutning.

Undersøkinga inngår i eit prosjekt i samarbeid med stiftinga Fritt Ord, som skal kartleggje synet norske forskarar har på ytringsfridom og formidling av vitskap. Ein rapport dei offentleggjorde i fjor, syner at éin av tre forskarar vegrar seg for å verte oppfatta som politiske når dei ytrar seg om faget sitt. I tillegg er forskarane mindre viljuge til å formidle kontroversielle eller «krenkjande» funn.

Sven G. Holtsmark er professor ved Institutt for Forsvarsstudier (IFS).

– Er det eit problem at så mange forskarar tilhøyrer venstresida?

– Ærleg talt synest eg heile undersøkinga er ein stor geisp. Ein skulle vere blind for å ikkje ha fått det med seg før no. Heilt frå demokratiseringa av høgskulesektoren på 1960-talet har det truleg gått den vegen. Det gjer ikkje forskinga i seg sjølv verken dårlegare eller betre.

– Men du er ikkje redd for ei einsretting av forskinga?

– Då må dei som hevdar at forskinga er einsretta, først prove at ho er det. At forskarar har eit politisk standpunkt, er ikkje eit problem i seg sjølv. Andre samfunnssektorar har òg ei politisk slagside. Problemet oppstår først når sjølve forskinga vert venstrevridd. Eg kjenner ikkje til funn som tilseier at det er tilfellet.

– Er det ikkje alvorleg for meiningsmangfaldet i forskinga viss altfor mange har dei same politiske standpunkta?

– I den grad nokon seier det er eit problem, impliserer dei at det er noko ein burde ha gjort noko med. Difor meiner eg heile debatten er eit sidespor. Det hadde vore ganske alvorleg om vi skulle leggje politiske føringar på forskinga. Ein kan ikkje byrje å ta omsyn til politisk balanse i tilsetjingar. Då hadde ein gått på akkord med sentrale prinsipp i vitskapen. Medisinen er altså mykje verre enn sjukdommen. Ein kan ønskje seg ein situasjon der det ikkje var sånn, men då får ein heller prøve å motivere folk. Det er heller ikkje noko problem i Noreg at for få forskarar melder seg i ordskiftet.

– Kan det vere fare for at visse problemstillingar ikkje vert tekne opp om altfor mange forskarar deler dei same politiske standpunkta?

– Forskarar er ikkje upåverka av trendar i tida. Sjølvsagt speler politisk tilhøyrsle ei rolle i utvalet av tematikk, men det er noko heilt anna enn at ho gjennomsyrar kunnskapsproduksjonen. Ein forskar må uavhengig av standpunkt ta omsyn til vitskapelege prinsipp, som at ein skal vere open om kjeldebruk og kunne etterprøve funna. Andre skal kunne sjå kva ein byggjer kunnskapen på.

– Men er ikkje sjølve framstillinga av forskingsfunn politisk?

– Ein av dei største historikarane i det førre hundreåret, Eric Hobsbawm, var kommunist. Men verka hans bar ikkje preg av det. I Danmark har ein til dømes ein kamp mellom ulike politiske fløyer i historiefaget når det gjeld den kalde krigen. Så lenge ein kan etterprøve det, er det greitt.

– Tiltrekkjer samfunnsforskinga i større grad enn andre fag venstrevridde?

– At samfunnsvitskapen har ei grunnleggjande kritisk og spørjande haldning, er det ingen tvil om. Det er kanskje ikkje så overraskande at det ikkje nødvendigvis leier til konservatisme.

– I ein rapport frå i fjor peikar forskarane på at éin av tre forskarar er redde for å verte oppfatta som politiske aktørar. Kva seier det om det akademiske ytringsrommet?

– Viss ein som samfunnsforskar er engsteleg for å publisere eigne funn, må ein kanskje sjå seg om etter ein annan jobb. Eg har full forståing for at det er hardt å stå i eit mediekøyr med politikarar som har vore medievande sidan ungdommen av. Men sånn er det berre. Det er ikkje noko gale i at det er skummelt. Vi kan ikkje ha ein samfunnsdebatt med mjuke kantar.

– Kva røystar du?

– Ingen av dei tre nemnde partia.