Når ei orientering for kongresskomitear som arbeider med riksrettsprosess mot president Donald Trump, vert stempla som «lynsjing i eigenleg forstand av ordet», er det ein ordbruk som avslører at her er det ikkje overskot på saklege motargument. Og den forklaringa som ambassadør William B. Taylor gav tysdag 22. oktober, er kanskje det alvorlegaste problemet som den amerikanske statssjefen har fått i fanget hittil.

I «eigenleg forstand» er lynsjing det same som fysisk drap, og korkje ordet eller fenomenet har nokon ærerik plass i amerikansk historie. Drap på rettslause afrikansk-amerikanarar er kanskje best kjent gjennom Billie Holidays hese og hjarteskjerande blues «Strange Fruit».

Sanninga

Den første som forstod kor alvorleg Taylors innlegg kan verta, var Trumps trugne forbundsfelle, senator Lindsey Graham. Med unntak for ein kritisk merknad til Trumps politikk i Tyrkia har Graham stått last og brast med presidenten i alle saker, ikkje minst når Trump støyter på det vanlegaste problemet sitt: tilhøvet til sanninga. Så Graham, konservativ republikanar frå den like konservative sørstaten Sør-Carolina, ville ikkje vera med på den kritikken som Trump har fått for politikken sin i Ukraina-spørsmålet. Det er ambassadør Taylors fagområde, og det var lite att av Trumps resonnement da Taylor hadde snakka ferdig. Som protokollen fastset, gjekk forklaringa bak stengde dører, og slik det er vanleg i Washington, gjekk det berre få timar før New York Times hadde teksten og kunne gi han til lesarane.

Det farlege ved Taylor er at minnet hans er som Karlsons lim. I tillegg har 72-åringen 50 lytefrie år bak seg i det amerikanske forsvaret og i utanrikstenesta. Alt det han sa, slo ein påle gjennom dei nokså fantasifulle versjonane som Trump og folket hans har gitt til beste om politikken i Ukraina, særleg det spelet som presidentens advokat, Rudy Giuliani, har drive i Kiev. Ingen ting, ikkje ein einaste detalj, av det som Giuliani har lagt fram, har nokon kontakt med røynda. Versjonane hans kunne ha vore laga av Harald Heide Steen jr., og når vi først er inne på det fagfeltet, har det heller ikkje skorta på kvalitet i framføringa. Sidan amerikansk utanrikspolitikk tidvis kan vera ei alvorleg sak, har Giuliani ikkje vore å sjå i debattprogramma dei siste vekene – eit klokt val av dei som styrer med slikt.

Det har heller ikkje styrkt Giuliani at to av dei ukrainske kompisane hans vart arresterte på ein flyplass i New York, med einvegsbillett til Europa i lomma. Dei har drive forretningsverksemd i nær kontakt med Giuliani – som for snart 20 år sidan var ein akta borgarmeister i New York. Seinare har åtferda hans vore av aukande interesse for folk som arbeider i psykiatrien, eller som ein rutinert TV-journalist sa ved avslutninga av eit intervju: «Eg er bekymra for deg.»

Nøktern fagmann

Ambassadør Taylor står fram som ein korrekt og nøktern fagmann, og han har halde likevekta under desse påkjenningane. Verst for Trump er det at lite er att av dei forsikringane presidenten har gitt om at det ikkje vart lagt press på Ukraina da USA bestemte seg for å utsetja overføringa av militærhjelp til Kiev. Stikk i strid med det som Trump har sagt, ville USA ha «noko for noko» – altså ei motyting i form av opplysningar om sonen til tidlegare visepresident Joe Biden og den forretningsverksemda han skal ha drive i Kiev. Biden jr. kan ha sitt å svara for, men både han og andre har avvist at det skulle vera noko lovstridig ved dei litt for mange styremedlemskapa hans i Ukraina.

Neste punkt er at det hjelper dei demokratane som arbeider med riksrettstiltale mot Trump, at presidenten blandar utanrikspolitikk og graving etter grums og søle som kan brukast – kanskje – mot Biden og familien hans. Da ambassadør Taylor på nytt vart send til Kiev, vart han ikkje orientert om denne «innsatsen», som gjekk langt utanfor dei vanlege diplomatiske kanalane. Det tok to månader før Taylor fekk vita om den historiske telefonsamtalen mellom Trump og den nyvalde ukrainske statssjefen Volodymyr Zelenskyj 25. juli. Vidare hadde Trump to samtalar, med president Putin og den ungarske statsministeren Orbán, om korrupsjonen i Ukraina, og dei to toppolitikarane fôra han med opplysningar om kor ille det stod til. Lekkasjane tyder på at Trump var heilt uvitande om, eller uinteressert i, at Zelenskyj prøver å rydda opp i korrupsjonen. For Trump er han ein alen av same stykket som forgjengaren Petro Porosjenko. At Trump brukar Putin, som fører krig mot Ukraina, som kjelde for opplysningar om landet, er mildt sagt av dei tinga som vi nok får høyra meir om under riksrettsførebuingane, og kanskje under sjølve riksretten, dersom det kjem så langt.

Berre 6 prosent av dei amerikanske republikanarane meiner at Trump bør granskast av riksrett. Men av alle amerikanarar var det denne veka 50 prosent som vil ha ei riksrettssak, og talet aukar støtt og stendig. Fleire og fleire ting tyder på at det vert stadig verre for Trump – som har vridd seg unna verre kriser før. Dermed er både den vidare utviklinga og utfallet framleis heilt på det uvisse. Men oktober var ein dårleg månad for han, og det skal mykje til før november vert betre.

Per Egil Hegge er tidlegare redaktør i Aftenposten, kommentator og fast skribent i Dag og Tid.