Eg skulle ta nattbuss frå Las Vegas, via Los Angeles til San Francisco. Derfrå skulle eg vidare opp langs vestkysten. Eg såg meg tilbake i ettermiddagssola, mot The Mirage Hotel og Caesar’s Palace, der skulpturkopien av sigersgudinna Nike frå Samothrake stod og hovudlaust velsigna alle eskapadar. Ho såg enda vakrare ut her enn i originalen, som står på toppen av ei trapp i Louvre i Paris. I Vegas var ho varmare opplyst, lettare å gripe, i omgivnader som gav djupare gjenklang med Nikes mytologisering av krigstematikk.

Dei binder Vegas saman, alle desse halvhjarta og på ingen måte sjølvhøgtidelege referansane til eldgamal europeisk stordom. Referansane til Romarriket og dei gamle grekarane er raska saman, hulter til bulter, slik at heile byen blir ein slags rufsete antikken-temapark. Poenget er ikkje å lære noko spesielt av alt dette arkaiske, men heller å tenke minst mogleg, noko slike kulisser legg til rette for. Her skal ein berre la seg rive med av berg-og-dalbanene, av både euforien og det påfølgande oppkastet. Vegas er eit slags levande internett. Lag på lag med sminke og glitter, neon og plastikk og pikslar, kasinohaller utan klokker, utan kart, utan vindauge. Røyndomsflukt manifestert i arkitektur. Dommedagsskrolling IRL. Vegas er vakkert fordi Vegas er tragisk: full av vilje, full av overgiving, komfortabel med både imitasjon og det kunstige, men ikkje mindre sjelfull av den grunn.

Kva om USA er kanarifuglen i kolgruva for resten av Vesten?

I skumringa køyrde vi gjennom Mojaveørkenen. Det var ei openberring. Fjella, som hadde overraska meg då eg kom med bussen andre vegen, såg enda høgre og meir majestetiske ut no. Kveldslyset trekte dimensjonane fram i dei terrakottaraude taggane som gjerda inn kraterlandskapet, og bakanfor dei låg blåne etter blåne bakover så langt ein kunne sjå. Kaktusane var ikkje boblete teikneseriekaktusar. Dei var skrinnare, tørrare, meir hardbarka. Likevel rike på grumsete nyansar. Den knusktørre ørkenen var forbløffande fargerik, utan at kameraet mitt var i stand til å fange det opp. Til det var flatene for store, kontrastane for subtile. Eit augneblikk trudde eg at eg såg ein innsjø, ein oase, men det var korkje vatn eller eit fata morgana: Det glitra som sølv i ei slette av solcellepanel. Der sat vi, ein bunt framande menneske i ein buss, vogga inn i solnedgangen, gjennom det vakraste landskapet eg akkurat då kunne hugse å ha sett. Det heile var så fint at eg blei sittande å sippe meg inn i kvelden, medan eg høyrde på Bruce Springsteen-slagerar og folkemusikaren John Prines «The Great Compromise», ein song som personifiserer Amerika som ei jente ein før hadde kjangs på, men ikkje no lenger. «I really love America», sa han om den songen. «I just don’t know how to get there anymore.»

Eg vakna då bussen køyrde inn i San Francisco, og rusla opp dei bratte bakkane i China Town til University Club, der eg budde nokre dagar medan eg vitja kjentfolk. Ein morgon i klubbhuset tjuvlytta eg på fire sosietetspensjonistar som åt frukost ved bordet ved sida av mitt, medan eg prøvde å sjå ut som om eg tok notat om noko heilt anna. Dei prata om Ukraina-krigen som om heile Europa stod i brann, men utan at europearar flest heilt forstod det. Ein av dei, som eg tippa var ein psykoanalytikar av Jung-skulen, basert på det ho hadde prata om tidlegare, sa: «Europa går gjennom noko forferdeleg. Heile den regionen kjem til å vere i deep shit i lang tid. Mange kjem til å bli føkka, for det kjem ikkje til å vere velferdssystem intakte for å ta seg av dei lenger. Dette kjem til å gjere med europearane det den kalde krigen gjorde med oss. Dette kjem til å definere dei på måtar dei ikkje kjem til å fatte før lenge etter at det har hendt.»

Etter frukost jogga eg gjennom byen, gjennom hordar herja av crack og metamfetamin. Ei kvinne med rivna, småblomstra kjole, håret i alle retningar og rykkingar i andletet dytta ei handlevogn over vegen medan ho brølte setningar som kunne ha vore skrivne av Keats. Land of eloquence, det har alltid vore mitt kjælenamn på USA. Det veltalande landet. Ingen stader i verda vert misere meir fengande formulert. «It’s just that I suffer very eloquently», som det intellektuelt undervurderte vestkystgeniet Joni Mitchell sa. «Det er berre det at eg lir så veltalande.» Eg sprang vidare forbi Alcatraz og Golden Gate Bridge, til ein skog der eg gjekk meg litt vill medan eg høyrde på ein podkast med verdas mest sympatiske forfattar, George Saunders, som snakka om kvifor snillskap var svaret hans på dei fleste av dei kompliserte konfliktane som opptar oss i det offentlege. Då eg fann stien att, var det ved eit skilt som sa: «Ikkje plag eller mat prærieulvane!» Sjølv dei mest sofistikerte byane på denne vestkysten er framleis eit tynt tilslørt Det ville vesten.

Frå San Francisco drog eg til Seattle, med Seattle-musikk på øyra: skranglete, mannselskande, feministisk punk med fantastiske tekster og gode punchlines: Tacocat som syng at når verda går under, bør ein vere i Seattle, og Sleater-Kinney, som i ein parodi på kvinnesynet til ein poserande woke mann syng: «I like those complex female characters, but I like my women to go easy on me.» Eg hadde blitt tipsa om å bu i Ballard, eit nabolag som viste seg å vere dit det skranglete Seattle går for å døy. Her var folk flest hipsterar som ikkje var hippe lenger, men ein hær av middelaldrande middelklasse der alle kvinnene var uniformerte i yogatights og væpna med barnevogn, og der alle mannfolka kledde seg som om dei var tolv år: i knelange shorts, fargerike skuggeluer og den typen ironiske T-skjorter som får meg til å føle meg som mormor mi, som sa: «Eg forstår ikkje kvifor folk no til dags skal ha så mykje prat på kleda sine.»

I Seattle trefte eg ein ven frå langt tilbake: Troy, ein bumsete kunstmålar som vaks opp her i traktene. Han hadde nyleg flytta tilbake etter eit tiår i Vancouver, delvis fordi han som håplaus romantikar hadde flytta etter ei kvinne som dumpa han så snart han hadde installert seg, og delvis fordi han som koronavaksinemotstandar ikkje kunne bevege seg fritt utan vaksinepass i Canada.

– Eg er ikkje mot vaksinar, sa han.

– Men RNA-vaksinen er noko anna. Han er ikkje dødt virus, men del av eit forferdeleg eksperiment. Unge folk døyr som fluger etter å ha tatt han.

Troy er den einaste eg kjenner godt som eg heilt skamlaust alltid har tillate meg å skrive om i tekster som denne, mest fordi han vil det sjølv, men også fordi han for meg er meir litterær figur enn ekte menneske, denne misjonerande kristen-konservative cowboyen som har levd på sin eigen sjarm så lenge eg har kjent han. Akkurat no budde han åleine i ein herskapsvilla ved ein innsjø. Ein steinrik ung arving hadde gitt han i oppgåve å passe huset på ubestemt tid. I betaling fekk han bu gratis og bruke det som atelier. Vi hadde alltid hatt dette til felles: eit aggressivt avvisande forhold til pengar, forankra i ei (privilegert, sjølvsagt) overtyding om at Fridom og Tid er dei einaste valutaene verde å strekke seg etter, og at pengar, utover det, er farlege – noko ein må unngå til kvar pris, all den tid vi veit at vi er korrumperbare. Ein kan gjerne leve feitt, men berre innanfor bytteøkonomiens grenser. Bortanfor grensa truar paralysen, latskapen, den vaksne, kunstlause resignasjonen. Han er meir konsekvent i dette pseudoasketiske livssynet enn meg, noko eg alltid har beundra. Utover det er han kanskje det mest irriterande og nedlatande mennesket eg nokon gong har møtt, like moralistisk som han er ein entusiastisk syndar.

Eg berre sit her på trygg avstand, bak i bakhovudet mitt, og ser ut på eit USA som er ferdig.

Det var blant andre han som ein gong i tida introduserte meg for forfattarar som Ralph Waldo Emerson, Henry David Thoreau og Annie Dillard, tenkarar som gir språk til det beste ved den amerikanske folkesjela – om ein skal kunne snakke om noko slikt utan at folk med ein gong styrtar til for å seie «det heiter faktisk USA» og «sjel er eit utdatert omgrep» og «landet er uansett for stort og samansett til at det gir meining å generalisere på den måten». For hos alle desse forfattarane vert ein kjend med ein individualisme som ikkje er egoistisk, men som ser menneske som åleine og intellektuelt avhengige berre av seg sjølv, styrkte av isolasjon, i møte med ein natur som har noko å lære den einskilde om korleis vi kan stille oss til omverda – på avstand frå storsamfunnet, men ikkje likegyldig. Troy er ein slik amerikanar: ein einsam ulv i skogen, så overtydd om at han er eksepsjonelt kritisk og motstraums, at han lèt seg rive med av den eine konspirasjonsteorien etter den andre (9/11 var ein «innsidejobb», Clinton drap Epstein, korona er ei samansverjing for å kontrollere folk, og så bortetter). Men like fullt klok. Å snakke med han er som å stikke hovudet inn i ein blyantspissar. Eg peikte på elva av demokratar i tretti-, førti- og femtiåra som surkla nedover mellom restaurantane, krimskramsbutikkane og ølbryggeria på Ballard Avenue.

– Dette er grunnen til at så mange amerikanarar hater liberals, sa eg.

– Dette endelause dagdriveriet, desse lukka verdene der folk lèt til å tru at livet er eit einaste langt bondens marknad.

– Niks. Dette er ikkje grunnen, sa han.

– Eg trur det blir borgarkrig i USA, sa eg, då vi fekk middagen servert på ein insisterande autentisk terrasse framfor eit lite kvitt trehus. Han lo, enten av spådommen i seg sjølv eller av sjølve impulsen til å spå.

– Nei, det vert ikkje borgarkrig. Ja, folk er sinte nok, polariserte nok, men dei er ikkje modige nok. Folk her kjem ikkje til å risikere livet for ideane som dei forfektar på tastatura, utkjempar på Twitter. Når det kjem til stykket, er vi eit land av pyser.

– Det trur eg ikkje. Eg trur mange nok er tynnslitne nok på nervane no. Eg ser ikkje korleis alt dette fryktbaserte, forvirra raseriet skal kunne stoggast. Internettet gjer det det gjer, algoritmanes rovdrift på sårbare sjeler lèt ikkje til å kunne saboterast. Livet der inne i raserimaskeriet har blitt så kjernelaust og kaotisk at eskalering ser ut til å vere uunngåeleg. Eg ser ikkje korleis ting kan snu herfrå, korleis ting skal kunne lappast i hop. Sånn har eg i alle fall tenkt no i vår. Eg vert ikkje forstyrra av det, ikkje personleg. Eg berre sit her på trygg avstand, bak i bakhovudet mitt, og ser ut på eit USA som er ferdig. Og kva om USA er kanarifuglen i kolgruva for resten av Vesten – eit Vesten som no jo, apropos, opnar kolgruvene sine att?

– Nei, du tek feil. Det blir ikkje borgarkrig i USA, fordi det beste med USA framleis er intakt: Folk flest lever livet sitt langt vekke frå politikken, om dei så røystar republikansk eller demokratisk eller ingenting. To be an american is to say NO, fuck off, I’m just gonna sit over here and mind my own buisness.

Vi prata om den unge komikaren Bo Burnham, som nyleg hadde gitt ut eit fantastisk og dystert koronaalbum, spelt inn i karantene. Vi hadde begge hengt oss opp i den same setninga, frå songen «That Funny Feeling», ei setning som liksom fanga heile verdsstemninga, heile strukturen i kulturkrigane: «The backlash to the backlash to the thing that’s just begun.» Tilbakeslaget mot tilbakeslaget mot det som nettopp byrja. «There it is again, that funny feeling», syng Burnham: «A gift shop at the gun range, a mass shooting at the mall.» Tilbakeslaget mot tilbakeslaget mot det som nettopp byrja. Akkurat sånn kjendest det, kvar gong eitt nytt tema vaks fram i kulturkrigane. Kvar reaksjon blei møtt med ein enda sterkare motreaksjon, og det var motreaksjonen som verkeleg slo an tonen. Alt eskalerte alltid litt, heile tida, heilt til eit anna tema tok over som generator. Og kvart tema kom til oss med eit krav om at vi, kvar og ein, måtte reagere, ta stilling. Eg hadde byrja tenke at det derfor var viktigare at vi tok ansvar for korleis vi tok del i diverse tilbakeslag enn korleis vi stilte oss til kvart opphavlege sakskompleks, om så det var abortrettar eller rasisme, Russlands invasjon av Ukraina eller den i overkant klamme heltedyrkinga av Zelenskyj, kanselleringskultur eller det juridiske språkets inntog i privatsfæren. Det var tilbakeslaga som forma verda no. Og ikkje minst tilbakeslaga mot tilbakeslaga mot debattar som ikkje fanst for meir enn ei veke sidan. Målet måtte heller vere å heile tida peile seg inn mot andre samtalar, andre tempo og andre former for tenking enn dei som er tilgjengelege på det flimrande samlebandet av reaksjon og motreaksjon som så mykje av idédebatten hadde blitt. Men korleis gjere det?

­– Kvifor var du i Vegas, spurde Troy.

– For å skrive om Europa.

– Sjølvsagt. Hunter S. Lødemel, liksom?

– Ja, noko sånt. Men eg er i ferd med å miste Europa av syne. No har eg vore her i nokre veker, og no ser eg berre USA. Det er vel litt av problemet med dette landet. Men eg trur det er mykje å hente i å samanlikne den politiske stemninga i USA og i Europa, for det føregår alltid eit idéhistorisk pingpongspel dei imellom, ei rørsle av reaksjon og motreaksjon, meir eller mindre medvite og uttalt. Kranglane våre smittar, som virus, alltid med hissige mutasjonar. Kulturkrigane er som ein transatlantisk kviskreleik, der kvart ord som blir kviskra og fordreidd, kjem fullt væpna med nye fiendebilete.

– Så du skal skrive ein slags sveipande kulturdiagnose av eit slag? Det er problemet med deg. Du målar som vanleg med for breie penselstrøk. Vi burde samarbeide: Du kan måle bakgrunnen, fjell, himmel, hav, men eg må måle menneska og detaljane.

– Kva veit du om tjukna på mine penselstrøk; du les ikkje norsk.

– Og kva er det neste du skal skrive?

– Ei bok skodd over lesten til Iliaden.

Han lo.

– The Iliad...? You know the Iliad is the road to Troy, sa han.

– Kjem denne samtalen med nokon plass i tekstene dine, spurde han.

– Nei, eg liker ikkje å skrive om folk eg faktisk kjenner. Det kjennest alltid som løgn, sjølv om eg noterer ned akkurat det folk seier.

– Kom igjen, ver så snill?