Vinter i Noreg handlar ofte om tyngre mat. Raudt kjøt, godt smør og feite stykke av dyret skal få oss gjennom den lange og brutale fimbulvinteren, som denne gongen var mykje lengre og mykje meir fimbul enn nokon kan like.

Me har brote handledd og lårbein på hålka, frose på oss neglesprett, moka snø, dytta naboens bil og banna høgt mot sky, men no er det lyspunkt. Mirakelet skjer igjen, krokusen og blåklokka spirer, knoppar skyt ut overalt, og det er blitt tid for lettare kost.

Vi får igjen hug til tomatar, og sjølv om det neimen ikkje er lett å få til skikkeleg smakfulle eksemplar i drivhusa våre, så finst det råd likevel. Eit godt eit handlar om olivenolje. Eg kom over ei gamal oppskrift hos det forvitnelege Spiselandslaget, og gjekk i gang:

Du treng om lag 400 gram cherrytomatar, anten dei billege utanlandske eller dei dyrare norske. Legg dei i ei romsleg eldfast form saman med tjue skrelte kvitlauksfedd og nokre stilkar fersk rosmarin eller timian, og tøm så på olivenolje til det nesten dekkjer. Eg brukte halvparten jomfruolje og raffinert. Dekk med folie, sett forma inn i omnen på 130 gradar, og lat det stå i to timar eller til kvitlauksfedda er møyre. Avkjøl og legg over i reine glas med lok. Denne lekkerbiskenen kan du ha i salatar, som topping på ei brødskive, tiltugg til fisk, kjøt, kylling eller kva du vil.

Får du tak i solfylte gode tomatar, er det lite som slår ein klassisk italiensk caprese. Skjer tomatar og mozzarella i om lag like store skiver og legg utover på eit stort fat. Så skyv du flust av fine blad frisk basilikum imellom og dryper jomfruolivenolje og balsamico over det heile. Smak til med flaksalt og nykverna pepar, og vips blir det sumar!

Sidan det framleis er dyrtid, er det greitt å hugse at den italienske mattradisjonen har røter i det som heiter cucina povera, fattigkjøkenet. Du kan altså lage framifrå og velsmakande mat av rimelege råvarer. Til dømes vil eg nemne pasta aglia e olio, som på norsk er pasta med kvitlauk og olje:

Kok spagetti eller linguine etter tilvisinga på pakken og ta vare på litt av kokevatnet. Varm olivenolje på medium varme i ei djup panne og ha i fire–fem (eller fleire!) tynnskorne kvitlauksskiver og ein dose chiliflak etter smak. Steik varsamt til kvitlauken er gyllen, men ikkje brun. Bland inn den kokte spagettien og slå i litt av pastavatnet om du vil ha sausen lausare. Server med hakka bladpersille og riv parmesan over. Den beste parmesanen heiter reggiano, og det er lagringstida som bestemmer prisen, men det veit du vel.

«I antikkens Hellas var oljen heilag og blei brukt i religiøse seremoniar.»

Mange trur gjerne at det er Italia som er verdas største produsent av olivenolje, men nei, det er nok Spania. Både romarane og seinare maurarane sørgde for storstilt dyrking av oliven i heile middelhavsområdet, og Spania held seg på fyrsteplassen, noko dei har gjort i lang tid.

I antikkens Hellas var oljen heilag og blei brukt i religiøse seremoniar, men òg til koking og i oljelampar. Grekarane brukte olivenolje i framstilling av parfymar, og atletane smurde han på kroppen før konkurransar.

Når det gjeld Spania, har eg eit særs godt minne om fyrste gongen eg tråla landet med tog. Vi reiste på kryss og tvers i vekevis, og når vi kom sør til Andalucía, fekk vi smake gambas y ajillo, reker og kvitlauk. Eg er jo gudlaus, men då sette eg jaggu i med både «Jesus» og «Maria».

Bruk skikkeleg store rå reker, og skjer nokre raude chiliar og kvitlauksfedd tynt. Legg kvitlauken i ei medium varm panne med rikeleg jomfruolivenolje. Når dei begynner å bli gylne, har du i rekene. Dei skal for all del ikkje liggje i den varme oljen lenger enn at dei får ein fin, lyseraud farge. Fordel rekene på tallerkenar, sett panna på bordet – og server med nybakt, lyst brød som gjestane brukar til å suge opp den herlege oljen med. Å fryd og gaman, min tapte ungdom. Men eg kan framleis glede meg over gambas y ajillo.

Dagfinn Nordbø er
tekstforfattar og satirikar.

post@nordbo.no