Matmonsen

Eg skal innrømme at eg sjeldan hamnar i intense diskusjonar om høna og egget og kven av dei som kom først. Det er ikkje den slags folk kranglar mest om no for tida – dessutan er dette stridsspørsmålet no mest brukt som metafor i heilt andre debattar.

Om me held oss til det kulinariske, elskar eg både høna og egget.

Høna har blitt noko verre å få tak i enn før. Vi nordmenn er jo blitt så rike at me heller blandar ho inn i betongen enn å nytte ho som menneskemat. Ei stor skam, spør du meg. Men får du fatt i eit eksemplar, vert du rikeleg lønt. Flott kraft, magert og fint kjøt, og sjølv om det er mykje plukking og jobb, er hønsefrikassé framleis blant mine absolutte favorittar: ein klassikar som mykje oftare bør hentast fram i tider der matbudsjettet kallar på rimelege råvarer.

Egget, derimot, er noko dei aller fleste berre kan gå inn i kjøleskapet og hente, og trylle fram velsmakande retter med, proppfulle av protein og vitamin. Men er egg berre egg? Ein amerikansk matspaltist skreiv ein gong at «alle egg smakar det same». Ho har nok ikkje smakt norske egg frå høner som var fôra med sildemjøl.

«Svart trøffel er betre enn både bil og hus, det er no sikkert og visst.»

Dei siste åra har fleire blitt meir bevisste på at høna skal ha bra fôr og eit godt liv, og eg lovar at dei egga eg får kjøpt frå min gode venn bonden Erik Røed, som saman med kona driv Herfra Gård på Sokna ved Hønefoss(!), smakar betre enn alt du får i butikken. Det spelar sjølvsagt inn at eg veit at desse hønene har hatt eit fritt og poetisk liv, der dei går leikande rundt og rotar i graset og jorda som dei skrullete små minidinosaurane dei er.

Vil du smake om egget ditt er godt, skal du ete plomma rå. Du får ein proteinboost som ingen dyr treningsjuksesjokolade kan gi deg. Lagar du tartar, legg plomma i skalet oppå tartaren, eller gjer som franskmennene og bland ho inn i kjøtet saman med finsnitta raudbete og sylteagurk, sjalottlauk og dijonsennep, salt og pepar.

I Frankrike får eg ofte tartar med kjøtet servert i ein bolle så gjestane kan ta så mykje dei ynskjer, med enkel grøn salat og friterte poteter ved sida av. Herremåltid for begge kjønn.

Om du ikkje har hug til særleg middagslaging og har egg i huset, er ein omelett ferdig på eit kvarters tid. Legg 100 gram bacon i terningar i panna saman med soltørka tomatbitar i olje og litt purrelauk eller vårlauk. Ha i tre–fire lett vispa egg og krydre med det du likar.

Strø over ost, bruk gjerne den tynne norvegiaskalken du ikkje lenger får brukt høvelen på, og køyr han i prosessor. Eit dryss oregano er fint, og litt mild fransk chili på toppen gir eit herleg bit, om du likar det. Legg på lok, ha varmen låg, og brett omeletten i to like før han er stivna.

Eggerøre – ja, det er jo òg noko av det lettaste som finst. Men er det no det? Lesarane veit nok at det dei får servert på mange hotellfrukostar, er rein og skir skam. Når konsistensen er som gummi, då har du verkeleg forsømt deg som frukostvert. Nei, far, eggerøre skal lagast slik: Ha i ein klatt godt smør og smelt det i panna på låg varme. Visp egga lett saman med litt salt. Plomme og kvite treng ikkje vere heilt blanda. Graslauk gir god smak om du har.

Bruk ein spade så du kan sjekke at det ikkje svir seg, og det viktige er låg varme. Skrap med spaden i panna nedanfrå. Vil du ha ein luksusvariant, må du vite at det einaste ei perfekt eggerøre eigentleg treng om ho skal bli mat for kongar, fyrstar og gudar, er ost.

Riv raust av din aller beste parmesan og bland han inn i røra når du har skrudd av plata. Ha røra på godt brød og topp med røykt villfisk – i mangel av svart trøffel, som jo er ågerdyrt og ikkje den vanlegaste ingrediensen i norske spiskammers. Men får du tak i svart trøffel, slå til. Du kan eventuelt selje bilen for å få råd til det. Eller huset. Eller hytta.

Svart trøffel er betre enn både bil og hus, det er no sikkert og visst. Leit gjerne fram den framifrå italienske dokumentarfilmen Trøffeljegerne fra Piemonte. Det er ein film du kan leve lenge på. I mellomtida, sørg no alltid for å ha egg i huset.

Egget kom først, høna kom kaklande etterpå. Så får me heller krangle venskapeleg om kven som eigentleg la det egget.

Dagfinn Nordbø er tekstforfattar og satirikar.

post@nordbo.no