Onsdag denne veka melde NRK Nyhendemorgon at norske barn får ein dårlegare HPV-vaksine enn det barn i dei fleste andre europeiske land får. Sjølv om saka ikkje var ny for meg, stoppa eg opp i frukostførebuingane for betre å høyre det som vart sagt. For denne saka gjeld alle oss som bur i dette oljerike landet og bryr oss om den framtidige helsa til barn og barnebarn. Eg trur vi er ganske mange.

HPV-virus kan føre til alvorleg kreftsjukdom, med livmorhalskreft som den vanlegaste typen. Derfor har norske jenter på 7. trinn sidan 2009 fått tilbod om HPV-vaksine som del av barnevaksinasjonsprogrammet. Sidan 2018 har også gutar fått tilbodet.

Kjøper sjølv

Vaksinering mot HPV-virus er noko så fantastisk som ein quick fix mot å utvikle livmorhalskreft. Det er til å strekkje hendene i vêret og juble av. Det er eit under produsert av naturvitskapen. Men vurderingane frå norske helsestyresmakter får hendene ned att. For dei har funne ut at den nest beste vaksinen er god nok for barna våre. Den som utryddar nesten all livmorhalskreft. Då har vi valet. Vi kan følgje straumen, eller vi kan sjølv kjøpe den beste vaksinen for eigne pengar.

Det er det stadig fleire som gjer. NRK har henta inn tal frå Apotekerforeningen som viser ei dobling av salet dei siste fire åra. Ein vaksinedose kostar 1600 kroner, og i barnevaksinasjonsprogrammet ligg det inne to dosar. Når det offentlege vel nest best, er det som å skrive ut resept på ulikskap.

Fleire virus

HPV-vaksinen er høgaktuell nett no, fordi Direktorat for medisinske produkter (DMP) i desse dagar hentar inn anbod på HPV-vaksinar. Områdedirektør Einar Andreassen seier til NRK at det er viktig å få mest mogleg helse igjen for skattekronene som vert nytta til å førebyggje kreft. Spesialistgruppa har konkludert med at dei to aktuelle vaksinane på marknaden gjev like godt vern mot kreft. Og la det vere sagt: Alt tyder på at HPV-vaksinen barna våre får, er god. Men igjen, kvifor skal dei ikkje få den beste?

Vi kan sjå kva Folkehelseinstituttet skriv om HPV-viruset og -vaksinar på nettsidene sine. Her står det at vaksinen Cervarix, som 7. klassingar får tilbod om i dag, verkar mot HPV-typane 16 og 18, og i tillegg har ein viss krysseffekt mot HPV-typar som ikkje inngår i vaksinen. Vaksinen gjev meir enn 90 prosent vern mot utvikling av alvorlege forstadium til livmorhalskreft.

Vaksinen Gardasil 9, som til dømes svenske og danske barn får, verkar mot heile sju høgrisikotypar av HPV og gjev opp mot 100 prosent vern mot alvorlege forstadium til livmorhalskreft. I tillegg gjev vaksinen vern mot andre plager som følgje av HPV-virus, som vorter og kjønnsvorter. Det kan òg vere greitt å ha med seg.

Forskjellen verkar kanskje ikkje så stor, men utfallet kan vere alvorleg for den som vert råka.

Førebyggje

I dag opplever mange unge kvinner stress og angst fordi dei har celleforandringar, som igjen kan vere indikasjon på livmorhalskreft. Noreg må kunne koste på seg den beste vaksinen for at færre skal måtte oppleve de­tte. Ja, helsevesenet må prioritere, men eg trur ikkje HPV-vaksinen veltar lasset.

Det er også eit større bilete her: Helsevesenet må leggje større vekt på å førebyggje sjukdom. I framtida vil mangelen på folk vere større enn mangelen på pengar. Kan vi førebyggje sjukdom og plager som følgje av HPV-virus, skal vi gjere det.

Regjeringa la nett fram ein kvinnehelsestrategi, der helse- og omsorgsminister Jan Christian Vestre tok til orde for eit løft for kvinnehelse i Noreg. Rett framfor seg har han ei lågthengande frukt.

Christiane Jordheim Larsen er journalist i Dag og Tid.